Kış depresyonu nasıl geçer?
Kış mevsimi, birçok kişide karanlık ve iç bunaltıcı bir ruh haline yol açabilir. Bazı kişiler azalan gün ışığına, kısalan gündüzlere ve uzayan gecelere daha duyarlı olabilir. Çünkü insanların duygu durumu ile biyolojik ritimleri arasında, nöropsikolojik açıdan doğrusal bir ilişki vardır. Kış depresyonunun kaynağında da melatonin hormonunun düzensiz salgılanması ve biyolojik ritimleri ayarlayan “suprakiazmatik çekirdek” adı verilen beyin bölgesinin yetersiz ya da zamansız uyarılmasının etkili olduğu düşünülür.
Kış depresyonu nedir?
Soğuk, karanlık ve yağışlı havalarda ruh haliniz alt üst oluyorsa kış depresyonu yaşıyor olabilirsiniz. Kış depresyonunu, klinik depresyon durumundan ayıran en büyük özellik, belli bir dönemde yaşanmasıdır. Kış depresyonunu ayıran özellikler şöyle sıralanabilir:
- Her yıl üst üste, benzer zamanlarda tekrarlanması ve mevsime bağlı yaşanması halinde, kişinin kış depresyonunda olduğundan söz etmek mümkündür.
- Aşırı enerji kaybı, aşırı uyku hali, gün içinde devamlı yorgunluk hissi, gece uykuya dalma ve sabah uyanmada güçlük çekilir.
- Mevsimsel depresyon yaşayan kişiler evde, işte ve okulda önemli sorunlar yaşayabilir. Bir projeye başlamak, başlanan işi bitirmek, iş bölümü ve uzun vadeli planlar yapmak, irade gerektiren kararlar vermek gibi konularda güçlük çekebilir, normalde keyif alarak yaptıkları birçok faaliyeti yapmakta zorlanabilirler.
- Daha çok içe kapanılır, yakın çevreyle daha az zaman geçirilir.
Işık psikolojiyi nasıl etkiler?
Sağlıklı işleyen bir biyolojik saat ve dengeli uyku ritmi oluşturabilmek için, yeterli miktarda çevresel ışık almak gerekir. Çünkü ışık, biyolojik saati ayarlayıp düzene koyan en önemli çevresel uyarandır. İnsan gözünde şekil, renk, hareket gibi görsel içeriğe duyarlı olmayan; sadece çevresel ışık seviyesinden etkilenen “retinal gangliyon hücreleri” olarak adlandırılan yapılar bulunur. Bunlar, doğrudan beyindeki ilgili biyolojik saate mesaj gönderen bir sistemin parçası olarak görev yapar. Biyolojik saatte oluşan herhangi bir bozulma, örneğin vardiyalı çalışma ya da kıtalar arası uçuşlardan sonra ortaya çıkan “jet-lag” durumu, psikolojik dengeyi ciddi şekilde bozabilir.
Kapalı havalar kadınları daha fazla etkiliyor
Araştırmalara göre, kış depresyonu güneş ışığının daha eğik açılarla geldiği ve kış mevsiminin uzun sürdüğü kuzey ülkelerinde artıyor. İskandinav ülkeleri, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzey bölgelerinde yaşayanların daha fazla risk altında olduğu bilinir. Örneğin; Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzey sınırında yaşayanlar, güneydekilerin yaşadığından 7 kat fazla mevsimsel depresyon yaşar. Ayrıca genetik yatkınlık da bu sorunun görülmesinde etkili. İzlanda, Kuzey Avrupa’nın üst kısımlarında yer almasına rağmen, bu ülkede yaşayanlarda mevsimsel depresyona oldukça seyrek rastlanır. Bu durumun temelinde, İzlanda halkının genetik özelliklerinin ya da yaşam şeklinin etkisi olduğu düşünülür. Kadınlar ise erkeklere oranla 2 kat daha fazla risk altındadır.
Kış depresyonunun tedavisi
Işıklı cihazlar kullanılabilir
Tedavide birkaç alternatif yöntem vardır. İlk aşamada, kişinin ihtiyaç duyduğu ışığı sağlayan, bunun için özel tasarlanmış ışık jeneratörlerinin kullanımı tavsiye edilir. “Fototerapi” denilen bu yöntemle, günün belirli bir zamanında mavi veya beyaz dalga boyunda ışık veren bir cihaz kullanılır. Yaklaşık bir defter büyüklüğündeki bu cihazlar, ayarlanan saatte parlak ışık yaymaya başlar ve biyolojik saatin ayarlanmasına yardımcı olur. Melatonin hormonu takviyesi de etki derecesi tartışmalı olsa da uzun yıllardır bilinen bir yöntemdir.
Psikolojik destek önemli
Kış depresyonu anti-depresan ilaçlarla da tedavi edilebilir, ancak bu ilaçların kişi üzerinde az ya da çok yan etkileri bulunur. Öte yandan, ilaçların tedavi edici etkileri yaklaşık 3-4 hafta sonra ortaya çıkar. Bu sorunla baş etmede psikolojik danışmanlık almanın da büyük rolü vardır. Stres yönetimi, kilo kontrolü, sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazanma, sigarayı bırakma, zaman yönetimi, organizasyon becerisi, ilişki ve iletişim geliştirme, öz disiplin, öz saygı, cinsel sağlık, uyku hijyeni ve mesleki terapi gibi konularda uzman desteği alan kişiler, içinde bulundukları süreci daha kolay atlatabilir.
Kış depresyonundan korunabilirsiniz
- Kış depresyondaki kişilerle mümkün olduğunca zaman geçirmemeye çalışın. Bu kişilerle birlikte zaman geçirmek, sizin de depresyona girme olasılığınızı artırabilir.
- Bol ışık alan yerlerde bulunmaya özen gösterin.
- Evinizde ve çalışma ortamınızda perdeleri mümkün olduğunca açık tutun.
- Egzersiz yapın. Çünkü doğru şekilde yapıldığında egzersiz, kış depresyonunda en kuvvetli ve yan etkisiz anti-depresanlardan biri. Ayrıca egzersiz yapmanın, daha rahat ve kaliteli uykuya yardımcı olduğunu da unutmayın.
