Kepek neden olur, nasıl geçer?
Saçlı derideki seboreik egzamaya halk arasında kepek denir. Seboreik egzama; daha çok saçlı deri, yüz, kaşlar, burun kenarı, yanaklar, kulak iç ve dış kısımlarında, bazen de gövde, sırt ve koltukaltı gibi bölgelerde görülür. Bu egzama türü, pembe renkli kızarık alanlar üzerinde sarı, yağlı, kepeğimsi kabuklanmalar şeklinde ortaya çıkar. Hastalarda kozmetik görünüm bozukluğu yaratır ve zararsızdır. Toplumda yüzde 5 civarında görülür, hatta bazı kişiler böyle bir sorun yaşadıklarının farkında bile olmayabilirler.
Erişkinlerin yarısında kepek görülür
Saçlarda kepek oluşumu seboreik egzamanın hafif derecedeki bir türü olup erişkinlerin yarısında görülür. Kepeklenmesi olan herkeste seboreik dermatit görülmez ancak seboreik dermatiti olan hastaların büyük bir kısmında kepeklenme de vardır. Bu tür egzama derimizde zararsız bir şekilde yaşayan malaszesia isimli mantarın aşırı artışı ve buna deri savunma sisteminin verdiği aşırı yanıt nedeni ile oluşur.
Kepek çeşitleri
Kepek kadın ve erkeklerde çok yaygın, çocuk ve yaşlılarda ise daha nadir görülen ve pul pul deri döküntüleri ile birlikte karakterize olan bir saç problemidir. Kepeğin kuru ve yağlı olmak üzere iki tipi vardır. Kuru kepekte saçlı derideki keratin tabakasının normal dışı dökülmesi görülür. Yağlı kepekte ise deri lipitleri daha fazla üretilir. Bazen de kepek, saçlı derideki sedef hastalığının belirtisi olarak görülebilir. Bu durumda saçlı deride kızarıklık, üzerinde beyaz kalın kabuklanmalarla kendini gösterir.
Stres kepeği artırır
Stres ve yorgunluk kepek oluşumunu artırır. Kepekte mevsimsel artış da görülür ve kış aylarında alevlenmeler yaşanır. Kepeğin yiyeceklerle bağlantısı bulunmamıştır. İç organlarla da ilintili bir hastalık değildir. Tanısı klinik muayene ile kolaylıkla konur.
Kepek tedavisi
Kepek tedavisinde çinko pirition, selenyum sülfit, ketokonazol içeren kepek karşıtı şampuanların düzenli kullanılması ile bulgular tamamen kaybolur. Uygulama sırasında şampuan saçlı deride 5-10 dakika bekletildikten sonra durulanır. Kepeklerin kalın olduğu hastalarda salisilik asitli solüsyonlar yardımcı olabilir. Katran türevleri genel olarak enflamasyonu giderici, kükürt ve çinko pirition ise antibakteriyel özellikleri nedeniyle tercih edilir. Vitamin B6 ve türevleri antiseboreik etkilidirler.
Şampuan seçerken bunlara dikkat
Şampuanların temel amacı saça ve saçlı deriye zarar vermeden kirlerin uzaklaştırılmasıdır. Yağ, ter salgısı, ölü deri artıkları, şekil verici preparatların kalıntıları ve çevresel kirlilikler saçın üzerinde birikerek kirlenmeyi oluştururlar. Şampuanla yıkadıktan sonra saçın kolay taranması, elektriklenmemesi, kolay şekil verilmesi, yıkandıktan sonra geriye parlak ipeksi saçların kalması istenir. Tabii aynI zamanda saç, saç derisi ve gözler için emniyetli olmalıdır. Şampuan formülasyonlarında temizleyici ve köpük yapıcı maddeler dışında PH ve vizkozite ayarlayıcılar, saça şekil vermeyi kolaylaştırıcı maddeler, UV koruyucuları gibi daha pek çok madde yer alır. Uygun renk ve koku da aranan özelliklerdendir. Burada ilk kural saçın tipine uygun şampuan kullanılmasıdır. Örneğin; kuru bir saçta temizleyici madde miktarı daha yüksek, nemlendirici ve şekil verici maddeleri içermeyen bir şampuan seçimi, saçın matlaşmasına, zaten az olan yağın daha da kaybedilmesine ve yıkandıktan sonra geriye uçuşan saçlar kalmasına neden olur. Yağlı ve ince telli saçlarda saç kremi kullanılmamalıdır.
Şampuanlarda koruyucu olarak ilave edilen formaldehit ve temizleyici ajan olarak kullanılan sodyum lauril eter sülfatın saçlı deride alerjiye neden oldukları bildirilmektedir. Pantenol (provitamin B5) saça osmotik etki ile penetre olup, saç üzerinde ince bir film tabakası oluşturur ve saça yüzde 10 kadar hacim kazandırır. Yıkandıktan sonra yumuşak, kolay taranan ve kolay şekil verilen saçlar sağlanabilir. Yine bitkisel proteinlerin şampuan ve diğer saç bakım ürünlerin de yıkamadan sonra geriye parlak, kolay taranan ve uçuşmayan saçlar bıraktığı görülmüştür. Ayrıca ürünlerde saçı besleyen, dökülmesini önleyen ve saçların sağlıklı büyümesini sağlayan maddeler kullanılır.
Saç bakımımızı nasıl yapmalıyız?
Saç ve saçlı derideki yağ bezlerinden salgılanan sebum (cilt yağı) miktarına göre saçlar; normal, kuru ve yağlı saç tipi olarak sınıflandırılır. Sebum saçta koruyucu bir film oluşturur, saça parlaklık ve esneklik sağlar. Tarama ve fırçalama sonucu saçta oluşan zararı azaltır, saçın uçuşmasını engeller. Bu yüzden sebum tabakasını aşındıracak çok sık yıkama önerilmemektedir. Ancak sebum salgısının fazla olduğu yağlı saçlar hacmini kolay kaybedeceği için, eğer saç düzenli yıkanmazsa kirlilik ve deri döküntüleri ile birlikte sebum birikimi nedeniyle saçın görünümü bozulur ve doğal parlaklık kaybolur. Saçın yapısına göre haftada 3-4 yıkama uygundur.
Kepeğe karşı kullanabileceğimiz doğal yöntemler
Kepeğe karşı kullanabileceğimiz salisilik asit içeren bitkisel yağlar eczanede hazırlanarak, banyodan yaklaşık 2 saat önce saç derisine sürülebilir. Böylece banyo sonrası kir artıklarından arındırılmış bir saç derisine kavuşuruz. Kepek oluşumu stresle tetiklendiği için olabildiğince rahat olmaya çalışmalıyız. Saç spreyi, jöle gibi ürünlerin kullanımını minimum düzeyde tutmalıyız. Haftada 2-3 kez banyodan yarım saat önce limon suyu veya sulandırılmış sirke kullanımı da faydalı olabilir.
Saç jöleleri saça şekil vermek ve saçı hacimlendirmek amacıyla kullanılan ürünlerdir. Etkisi köpük gibidir ama daha sıkı tutuş, düzgün duruş sağlar. Köpükler de şekil vermek ve hacim kazandırmak için kullanılır. Spreyden daha iyi kontrol sağlar. Bu ürünler birtakım kimyasallar içerir. Sürekli kullanımı önerilmez. Ayni gün içinde yıkanarak uzaklaştırılması gerekir.
