Kateter Nedir?
Sıklıkla yararlanılan tıbbi cihazlardan biri olan kateter, çeşitli hastalıkların tedavisi ya da cerrahi uygulamaların yerine getirilmesi için kullanılır. Bu cihaz vücuda sıvı veya ilaç verilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda vücuttaki kan ve idrar gibi sıvıların boşaltımını da sağlar. Kateterler genellikle bu uygulamaların daha kolay bir şekilde gerçekleşmesi için esnek plastikten yapılır ve ince bir tüp formundadır.
Kateter, vücut boşluğuna yerleştirilerek idrar yollarına, kalp ve damarlara ulaşılmasını sağlayan tıbbi bir cihazdır. Genellikle intravenöz yani damar içi tedavilerde tercih edilen kateterler, vücuttaki sıvı akışına müdahale edilebilmesini ve bu akışın kontrolünü sağlar.
Kateter Neden Takılır?
Kateter takılması, birtakım tıbbi nedenlere ya da hastanın sağlık durumuna bağlı olarak tercih edilebilir. Bu nedenler arasında aferez işlemi sırasında damarların iyi olmadığı durumlarda kanı çekmek ya da hastaya idrar sondası takılması yer alır.
Kateter, cerrahi müdahale aşamalarını ve damar içi tedavileri sağlamak amacıyla takılır. Böylelikle tedavi kolaylığı sağlandığı gibi tedavi süresi boyunca hastanın konforlu hissetmesine de aracılık edilir.
Kateter takılması cerrahi ve medikal bir prosedürdür. Bu sebeple kateter takılması işlemi doktorun yönlendirmesi ve kontrolü altında yapılır.
Kateter Hangi Durumlarda Takılır?
Çeşitli hastalıklara bağlı olarak kateter takılmasını gerektiren birçok durum meydana gelebilir. İntravenöz dışında kateterin takılmasını gerektiren bazı tıbbı durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Multipl skleroz (MS hastalığı) ya da inme gibi rahatsızlıklar,
- Diyabet riskleri,
- Böbrek yetmezliğine bağlı diyaliz ihtiyacı,
- Ameliyat sonrasında ya da idrar birikmesi atağının ardından mesaneyi dinlendirmek,
- Girişimsel radyoloji prosedürlerini yerine getirmek,
- Kalp kateterizasyonu.
Kateter Çeşitleri Nelerdir?
Kateterin farklı kullanım amaçlarına yönelik çeşitleri bulunur. Bu çerçevede çoğunlukla kullanılan kateter çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Port Kateter: Vücuda kalıcı olarak yerleştirilen port kateterler, vasküler akses sağlamak amacıyla tercih edilir. Genellikle ilaçların vücuda enjeksiyonu, kan alınması ya da verilmesi için kullanılır. Kateter bir nevi damar yoluna dönüşür. Bu cihaz çoğunlukla kanser gibi uzun süre tedavi gerektiren hastalıklarda kullanılır.
Epidural Kateter: Çoğunlukla sezaryen ameliyatlarında ya da doğum sırasında kullanılır. Epidural kateter ince ve esnek bir yapıya sahiptir. Epidural kateter takma operasyonu sırasında vücudun alt kısmı uyuşturulur. Bu sebeple kateter bel bölgesine konumlandırılır.
Üriner Kateter: İdrarın vücuttan atılmasını sağlamak amacıyla mesaneye yerleştirilen bir kateter türüdür. İdrarın doğal yollarla vücuttan atılamadığı durumlarda kullanılır. Üretradan geçerek mesanaye ulaşan üriner kateter, plastikten ya da silikondan üretilir. "Mesane kateteri nedir?" sorusu kısaca bu şekilde yanıtlanabilir.
Santral Venöz Kateter: Hemodinamik monitorizasyonu ve kan örneklemesi yapılmasını sağlar. Ayrıca intravenöz erişimi sağlamak amacıyla da kullanılır. Tünelli, tünelsiz ve implante gibi farklı türleri bulunur. Santral venöz kateter de aynı port kateter gibi uzun süreli kullanımlar için uygundur. Bu nedenle genellikle uzun süre ilaç tedavisi gören bireylerde ya da yoğun bakım hastalarında kullanılır.
Kateter Nasıl Takılır?
Kateter steril ameliyathane şartlarında gerçekleşen cerrahi bir operasyonla takılır. Kateterin yerleştirildiği operasyon çoğunlukla nefroloji, radyoloji, anestezi, kalp ve damar cerrahisi gibi bölümlerde yer alan doktorların kontrolünde gerçekleştirilir. İşlem sırasında doktorlara bu alandaki sağlık çalışanları da eşlik eder. Kateterin yerleştirilme prosedürü ve uygulamaları kateterin türüne göre farklılık gösterir.
Ancak genellikle şu adımlar takip edilir:
- Kateterin yerleştirileceği bölge antiseptik bir solüsyonla steril hâle getirilir.
- Operasyon esnasında ağrı oluşma ve acı hissetme gibi durumların önüne geçmek için hastaya lokal anestezi uygulanır.
- Kateter vücudun uygun görülen noktasına kontrollü ve dikkatli bir biçimde yerleştirilir. Bu aşamada doktor kılavuz tel ve lümen açıcı gibi birtakım malzemelerden de yararlanır.
- Operasyonun ardından kateterin çalışıp çalışmadığı kontrol edilir ve hastanın takibi yapılır.
Kateter Nereye Takılır?
Kateter çeşitli ihtiyaçlar doğrultusunda vücudun farklı bölgelerine takılabilir. Kateterin vücudun hangi bölgesine takılacağına bir anlamda kataterin çeşidi yön verir. Bu çerçevede kateter çeşitlerinin vücudun hangi noktalarına takılabileceğini şu şekilde detaylandırabiliriz:
- Epidural kateter, omurilik arasına veya omurilik durağına yerleştirilir. Epidural kateter yerleştirmek için genellikle bel ya da sırt bölgesinin tercih edildiği görülür.
- Port kateter, kolun üst kısmını kapsayan alana ya da göğüs bölgesinin altına yerleştirilir. Böylelikle bireyin günlük aktivitelerinin kısıtlanmamasını sağlanır.
- Üriner kateter, görevi nedeniyle mesaneye yerleştirilir.
- Santral venöz kateter de çoğunlukla kasık, boyun ya da kol gibi bölgelere yerleştirilir. Boyun kateteri aynı zamanda fistül ve greftinde sorun gelişen hastalar için hemodiyaliz tedavisinde de kullanılır. "Boyundan kateter neden takılır?" sorusunun cevabını da bu şekilde verebiliriz.
Kateter takma operasyonunun doğru şekilde yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi gerekir. Bu nedenle röntgen ve ultrason gibi görüntüleme tekniklerinden yararlanılır. Bunun sonucunda kateterin vücuda doğru şekilde yerleştirildiğinden emin olunur. Görüntüleme tekniklerinden yararlanmak özellikle kateterin yanlış yerleştirildiği durumlarda çeşitli sorunların oluşmasını engellemek adına son derece önemlidir.
Kateter Kullanımıyla Oluşabilecek Riskler Nelerdir?
Tıbbi bir cihaz olan kateterin vücuda yerleştirilmesinin ardından birtakım riskler oluşabilir ya da hasta birtakım risklerle karşı karşıya kalabilir. Bu tarz durumların meydana gelmesinde etkili olan nedenlerden biri, kateterlerin genellikle kaliteli malzemeden imal edilmemesidir. Bu tip medikal ürünlerin kullanımı oldukça risklidir. "Yüksek riskli kateter nedir?" sorusu da kısaca bu şekilde yanıtlanabilir.
Kateterlerin neden olabileceği en temel enfeksiyondur. Kateterin steril olmaması ya da operasyonun hijyenik bir ortamda yapılmaması başta idrar yolu enfeksiyonu olmak üzere çeşitli enfeksiyonlara zemin hazırlayabilir. Ayrıca enfeksiyonların tekrarlaması daha ciddi sağlık sorunlarına da sebebiyet verebilir.
Üriner kateter idrar yolunda hasarlara neden olabilir. Bu hasarlar genellikle üriner kateterin vücuda yerleştirilmesi ya da vücuttan alınma operasyonu sırasında meydana gelebilir. Bu durum hastanın ağrı yaşamasına neden olabileceği gibi tedavi sürecinin uzamasına da yol açabilir. Ayıca üriner kateterin uzun süreli kullanımı da çeşitli idrar yolu hastalıkların oluşma riskini artırabilir.
Kateterin neden olabileceği sorunlardan biri de kan akışının engellenmesidir. Bu sorun çoğunlukla kateterin yanlış bir biçimde yerleştirilmesi ya da yanlış kullanımı sonucunda meydana gelir. Kan akışının engellenmesine bağlı olarak böbrek fonksiyonları olumsuz bir biçimde etkilenebilir ve böbrek yetmezliği riski artabilir.
Kateter kullanmak nadir de olsa bazı bireylerde travmatik rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir. Katetere bağlı olarak gelişen sorunlar sonucunda mutlaka bir doktora başvurulması gerekir. Aksi takdirde birey daha ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalabilir.
