Kardeşten kemik iliği nakli
Kemik iliği nakli öncesi, hastanın ve kardeşi olan donörünün tüm taramaları yapılıyor. Bu bir kalıtsal hastalıksa kardeşte olmadığı saptanıyor. Hepatit başta olmak üzere tüm bulaşıcı hastalıklar taranıyor. Aileyi bu noktada bilgilendiriliyor. Bu çok önemli çünkü aile sürecin ne kadar ağır olduğunu bilse de beklentilerini de doğru yönetmek gerekiyor. En kritik nokta, gereksiz umut ya da karamsarlık duygusu yüklemek oluyor. Tedavi, doktorlar ve aile bir sacayağını oluşturuyor. En üstte de çocuklar oluyor. Bu ayaklardan biri aksarsa çocuğa zarar veriliyor. Temizlik, beslenme, moral aşılamak ailenin görevlerini oluşturuyor.
Ardından nakil olacak hastaya solunum, kardiyak, nefroloji kontrolleri ve diş bakımı yapılıyor. Enfeksiyona ait testler ve standart biokimya testlerinden sonra kemik iliğinde kullanılacak olan kateter yerleştiriliyor. En az beş gün kateter yerinin iyileşmesi için bekleniyor. Ardından kemik iliği nakil ünitesine alınıyor. Bu kliniğe gelmesiyle birlikte hastanın ilk 24 saat hastane koşullarına uyum sağlamasının ardından kalan kötü hücreler varsa onları yok etmek ve yanlış üretimdeki kök hücre ya da hücreyi yok ederek, yeni verilecek kök hücreye yer açmak, yanlış çalışan kök hücrenin diğer hücreleri baskılama özelliğini ortadan kaldırmak için yoğun kemoterapi veriliyor. Nakil günü kök hücreler kalbin sağ kulakçığına yerleştirilen kateterle çocuğa veriliyor.
Graft reddi nedir?
Buradan bütün vücuda yayılan kök hücre, vücutta çoğalacağı yeri yani evini bulup 24-72 saat içinde kemik iliği kök hücresi yerine yerleşiyor. Ancak ev hemen kabul etmeyip geri çevirebiliyor. Bu duruma “graft reddi” deniliyor. Yeterli hücre verilmez ise “graft yetersizliği” oluşuyor ve kök hücre çoğalmıyor. Bazen de yeterli hücre veriliyor, ev kabul ediyor ama kısa süre sonra o eve yerleşen hücreler çoğalarak evin gerçek sahiplerine saldırıyorlar, ki o zaman da “graft versus host” hastalığı ortaya çıkıyor. Bu durum hayatı tehdit eden durumlara neden olabiliyor. Kök hücre naklini takip eden ilk yedi gün çoğunlukla hiçbir reaksiyon görülmüyor. Bu süreçte mümkün olduğunca kök hücreyi etkileyecek ilaç kullanımından kaçınılıyor. Yedi günden sonra GVHD tablosu bekleniyor. Hastalık kendini döküntüler, karaciğer enzimlerinde farklılıklar, ishal tabloları ve ateşle gösteriyor. Ama ateşin enfeksiyonla karıştırılmaması gerekiyor. Bu noktada eski ve yeni hücreler arasında savaş başlıyor. Buradaki en önemli konu bu savaşı dışarıdan ilaçla yönetmek ve doku reddinin hastaya zarar vermesini engellemektir.
Hastalık nüksederse...
Kök hücre nakli kanser dışı hastalıklarda yüzde 90-100 arasında başarılı olurken, kanserlerde bu rakam yüzde 70-80’e iniyor. Burada sorun naklin başarısızlığından değil, nakle rağmen hastalığın tekrar etmesinden kaynaklanıyor. Hastalık tekrar ettiğinde akraba dışı nakil yapmak da bir seçenek oluyor.
Takip yetişkinliğe dek devam ediyor
Nakil sonrası dönem: Her şey yolunda gittiğinde dahi bağışıklık sisteminin yeniden oluşması yaklaşık bir yıl sürüyor ve enfeksiyon ile mücadele büyük önem taşıyor. Bu nedenle en az altı ay ilaçlarla, altı ay da ilaçsız olmak üzere sıkı bir takip dönemi başlıyor. Bu dönemi atlatan hasta ise tamamen sağlığına kavuşuyor ve büyüme takibi başlıyor. İlaçların yan etkileri, çocuğun büyümesi, hormonal dengesi, ergenlik durumunun etkilenip etkilenmediği, başka tümöre sebep olabilecek toksik etkilerin olup olmadığı takip ediliyor. Çocuk yaklaşık 20 yaşına kadar takip altında kalıyor. İleride çocuk sahibi olup olamayacağı dahi bu işlemin dikkatle ve başarı ile yapılmasına bağlı oluyor.
