Radyoterapi nedir?
Radyoterapi, yaklaşık her dört kanserlinin üçünde uygulanan bir tedavi yöntemidir. Günümüzde genel olarak, cerrahi öncesi veya sonrasında, tek başına iyileştirici tedavi olarak ya da kemoterapi/sistemik tedavi ile birlikte kullanılabilir.
Radyoterapi olarak da adlandırılan radyasyon tedavisi, yüksek enerjili X-ışınları, elektron demetleri ve radyoaktif izotoplar yoluyla kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri ortadan kaldırmak için kullanılır. Hastalığın yol açtığı şikayetlerin giderilmesinde de yardımcı bir yöntemdir.
Meme kanserinde radyoterapi kullanımı
Meme kanseri tedavisinde radyoterapinin rolü genellikle cerrahi sonrasında yer alır ve uygulanan teknik, cerrahi yönteme göre değişebilir. Eğer kişiye uygulanan tedavi “meme koruyucu cerrahi” ise işlem genellikle kalan meme dokusunda kanserin tekrar etme olasılığını düşürmek amacıyla tedavinin bir parçası olarak hemen her kişiye uygulanır. Meme koruyucu cerrahi uygulanan kişilerde kişinin yaşı, tümörün büyüklüğü, tümörün özelliklerine bağlı olarak ameliyat sırasında tek doz radyoterapi uygulaması da artık kabul gören bir yaklaşım olarak bilinir. Eğer kişiye “mastektomi” (memenin tümü alınmışsa) uygulanmışsa tümör çapı, tümöre ve kişiye bağlı diğer faktörler, lenf bezlerinin tutulumu değerlendirilerek göğüs duvarına radyoterapi uygulanabilir. Koltukaltı lenf bezi tutulumu varlığında hastalığın yayılımına, tümörün yerleşimine bağlı olarak farklı lenf bezlerine de radyasyon tedavisi yapılabilir. Bölgesel ve lokal olarak ilerlemiş kişilerde kemoterapi sonrasında ender durumlarda ameliyat öncesi de radyoterapi yapılabilir. İleri evre kişilerde kemik, beyin ve yumuşak doku metastazı saptanması durumunda radyoterapi kişiyi rahatlatıp şikayetlerini gidermek amacıyla destek tedavi olarak da önemlidir.
Radyoterapi tedavisinin süresi ne kadardır?
Radyasyon tedavisi haftada 5 gün olmak üzere Pazartesi- Cuma günleri arası, günde bir kez uygulanır. Işınlama süresi, yapılan planlama ve tedavi bölgesine göre değişmekle birlikte yaklaşık 3-4 dakika sürebilir. Ancak kişinin tedavi masasına yatırılıp hazırlanması ve tedavi alanının ayarlanması ile birlikte toplam süre 20-30 dakikayı bulabilir. Tedavinin kaç gün devam edeceğine radyasyon onkoloğu karar verir. Kişinin zorunlu haller dışında düzenli olarak tedaviye devam etmesi gerekir.
Radyoterapinin yan etkileri
Meme radyoterapisi sırasında bazen ciltte kızarıklık ve soyulma, yorgunluk, halsizlik veya bulantı şikayetleri olabilir. Bu yan etkiler radyasyon tedavisi bitiminde azalır ve kesilir. Kişinin radyoterapi sırasında ılık su ile banyo yapmasında sakınca yoktur. Ancak radyoterapi alanını tahriş edecek şekilde keselemek veya lifle sürterek sabunlamak, ciltte reaksiyonları artırabilir.
Kişinin uzun dönemde cerrahi ve radyasyon tedavisine bağlı olarak meme dokusunda sertlik, ağrı hissetmesi normaldir. Ancak bu da, çoğu zaman 6 ay ile 1 yıl bazen da daha uzun bir sürede düzelir. Meme cildinde olan renk koyuluğu zaman içinde açılmaktadır. Çok nadiren radyoterapi nedeniyle meme cildinde küçük damarlarda yırtılma ve buna bağlı olarak çok küçük kırmızı lekeler ortaya çıkabilir. Ancak günümüzde karşılaşılan bir durum değildir. Bazen uzun dönemde uygulanan radyoterapi alanlarına bağlı olarak başka etkiler de görülebilir. Bunlar çoğunlukla kişiye bağlı özel nedenlerden kaynaklanır. Doktor kişiye ışınlanan bölgeye bağlı yan etki risklerini, tedavi sırasında neler yapılması gerektiğini tedavi öncesi detaylı olarak açıklamalıdır.
Özel odalarda yapılıyor
Radyoterapi hastanelerin Radyasyon Onkolojisi bölümlerindeki “linear hızlandırıcı” olarak adlandırılan, özel korumalı odalarda yer alan foton ve elektron üreten özel cihazlar ile gerçekleştirilir. Meme kanseri tanısı konulan, memeden sadece tümörlü kısmın alındığı ve memenin bırakıldığı ‘koruyucu cerrahi uygulama’ yapılmış kişilerin tamamına yakınında operasyondan sonra radyasyon tedavisine ihtiyaç duyulur.
Sağlam organlar korunacak şekilde uygulanıyor
Radyasyon tedavisine, kemoterapi uygulanacak kişilerde tercihen kemoterapiden sonra, ek bir sistemik tedavi gerekmeyen ya da sadece hormon tedavisi uygulanacak kişilerde ise cerrahiden sonra tercihen en az 3 hafta içerisinde başlanır. Meme radyoterapisi alacak kişilerden önce 2 mm aralıklı kesitler ile planlama amaçlı bilgisayarlı tomografi kesitleri alınır. Daha sonra ışınlanacak memeye yönelik, riskli bölgelere gerekli doz uygulanırken sağlam organlar (hastalığın yayılmadığı belirlenen kalp, kalbin ana damarları, akciğerler, karşı meme vs.) korunacak şekilde planlama yapılır. Plan onaylandıktan sonra kişi, hastalığın durumuna göre değişen ve radyasyon onkolojisi uzmanı tarafından belirlenen 5 ile 7 hafta sürecek radyasyon tedavisine alınır. Yine seçilmiş bazı hastalarda ise hipofraksiyone denilen kısa süreli tedavi uygulanır. Bu tedavi ise 3 hafta sürer.
