Kan Gazı Nedir? Kan Gazı Yükselirse Ne Olur?

Kan Gazı Nedir?

Kan gazı ya da arteriyel kan gazı kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini ifade eder. Kan gazı testiyle aynı zamanda kandaki asit ve baz dengesi, yani pH seviyesi de kontrol edilebilir. Arteriyel kan gazı testi için vücuttaki bir atardamardan kan örneği alınır. Kan gazı analizi olarak bilinen bir diğer testteyse atardamar, toplardamar veya kılcal damarlardan herhangi birinden kan örneği alınabilir. Kan gazı testi arteriyel kan gazları, ABG ve kan gazı analizi isimleriyle de bilinir.

Normal şartlarda vücut kandaki oksijen ve karbondioksit miktarını sıkı bir şekilde düzenler. Kandaki oksijen seviyesinin düşmesi durumunda özellikle beyin ve kalp başta olmak üzere birçok sistem zarar görebilir ve çeşitli sağlık sorunları söz konusu olabilir. Kan gazı testi sonuçları solunum sistemi, dolaşım sistemi ve metabolik süreçleri etkileyen durumların anlaşılmasına yardımcı olabilir.

Kan Gazına Neden Bakılır?

Kan gazı testi birçok farklı sağlık sorununun tespit edilmesi için istenebilir. Aynı zamanda tedavi sürecindeki bireylerin takibinde de kan gazı test sonuçlarından yararlanılabilir. Kan gazına genellikle şu durumlarda bakılır:

• Astım, kistik fibrozis, KOAH, obstrüktif uyku apnesi gibi solunum yolu ve akciğer hastalıklarının teşhisinde,
• Akciğer hastalıklarının tedavi sürecinin takibinde,
• Fazladan oksijene ya da nefes alma konusunda desteğe ihtiyaç olup olmadığının belirlenmesinde,
• Böbrek yetmezliği, enfeksiyon, zehirlenme, veya diyabet komplikasyonları sonucunda oluşabilecek asit-baz dengesizliğinin tespit edilmesinde,
• Sık sık nefes darlığı yaşanması durumunda,
• Aşırı derecede yorgun hissedildiğinde,
• Kronik kusma ve mide bulantısı durumlarında,
• Duman zehirlenmesi ya da karbonmonoksit zehirlenmesi vakalarında,
• Solunum yollarında yanık olan vakalarda,
• Baş ve boyun bölgesindeki yaralanmalardan sonra nefes almada zorlanıldığında,
• Yenidoğan bebeklerde nefes almada zorluk belirtileri görüldüğünde

Kan Gazı Testinde Neler Ölçülür?

Arteriyel kan gazı testi birçok farklı değeri ölçümlemek için kullanılır. Bu değerler şunlardır:

• Oksijen İçeriği (O2CT): Kandaki oksijen miktarını ölçer.
• Hemoglobin: Kanda bulunan ve oksijeni hücrelere taşımakla görevli protein olan hemoglobinin miktarını ölçer.
• Oksijen Satürasyonu (O2Sat): Kandaki hemoglobinin ne kadarının oksijen taşıdığını ölçer.
• Kısmi Oksijen Basıncı (PaO2): Kanda çözünen oksijen basıncını ölçer. Oksijenin akciğerlerden kan dolaşımına geçişinin sağlıklı olup olmadığını anlamaya yardımcı olur.
• Kısmi Karbondioksit Basıncı (PaCO2): Kandaki karbondioksit miktarını ve karbondioksitin vücuttan ne kadar iyi atılabildiğini ölçer.
• pH: Kan pH seviyesi olarak da bilinir. Kandaki asit ve baz dengesini ölçer Genellikle 7.35 ila 7.45 arasındadır. Bu değerlerin altındaki ölçümler kanın asidik olduğunu, üzerindeki ölçümlerse kanın fazla bazik (alkali) olduğunu ifade eder.
• Bikarbonat (HCO3): Karbondioksitten oluşan temel bileşiğin miktarını belirlemek için ölçülür. pH ve kısmi karbondioksit basıncının değerleri kullanılarak hesaplanan ölçümdür.

Kan Gazı Yükselirse Ne Olur?

Kan gazının yükselmesi durumunda kandaki oksijen seviyesi düşer ve vücutta karbondioksit birikimi meydana gelir. Bu durumda da solunum yetmezliği, nefes darlığı, akciğer sorunları ve dolaşım bozuklukları gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu belirtilere ek olarak baş dönmesi, mide bulantısı, kalp atışlarında hızlanma gibi belirtiler de kan gazının yükseldiğini gösteren işaretler olabilir.

Kan Gazı Testi Nasıl Yapılır?

Kan gazı testi genellikle bir atardamardan alınan kan örneğiyle yapılır. Test için bireyin bilek veya kasık bölgesindeki bir arterden enjektör yardımıyla kan örneği alınır. Alınan örnek laboratuvara gönderilerek analiz edilir. Arteriyel kan gazı için alınan örnek 10 dakika içerisinde analiz edilmelidir. 30 dakikadan fazla bekleme süresi olması hâlinde örnek buz üzerinde saklanmalıdır.

Kan Gazı Testi Neden Yapılır?

Kan gazı testinin yapılmasının birçok farklı nedeni olabilir. Kan gazı testini gerektiren durumlardan bazıları şunlardır:

• Kandaki asit-baz dengesinde bir sorun olduğuna dair belirtiler görülmesi (Akciğerlerin kandaki oksijen miktarını değiştirerek asit ve baz dengesini ayarlamaya çalışmasının bir işareti olarak kontrolsüz şekilde hızlı veya derin nefes alma gibi),
• Mide bulantısı ve kusma,
• Aritmi,
• Bilinç bulanıklığı,
• Tükenmişlik,
• Kas seğirmesi ve kas krampları,
• Solunum yetmezliği,
• Solunum sistemi hastalıkları,
• Kardiyovasküler sorunlar,
• Solunum zehirlenmeleri,
• Metabolik bozukluklar,
• Anestezi altında takip.

Bir akciğer hastalığı tedavisi alınıyorsa tedavinin izlenmesi için de kan gazı testi istenebilir. Karbonmonoksit zehirlenmesi, solunum yolu yaralanmaları, nefes almayı etkileyebilecek baş ve boyun travmaları gibi durumlarda da kan gazı testi yapılabilir.

Kan Gazı Testinin Süreci

Kan gazı testi atardamardan kan alınmasıyla gerçekleşir. Atardamardan gelen kanda oksijen seviyeleri daha yüksektir. Testten önce aç ya da tok olma zorunluluğu yoktur. Kan gazı için genellikle radyal arter olarak bilinen bilekteki atardamardan örnek kan alınır. Bazı durumlarda kolda yer alan brakiyal arter veya kasıktaki femoral arterden de örnek alınabilir. Atardamarın bulunabilmesi için ultrason görüntülemeden de yararlanılabilir.

Kan Gazı Testinin Riskleri Var mı?

Kan gazı testi yaptırmanın riski yok denecek kadar azdır. Atardamarlar kişiden kişiye ve vücudun bir tarafından diğerine göre boyut olarak farklılık gösterebilir. Bu sebeple bazı bireylerden kan almak daha zor olabilir. Kan gazı testinin olası riskleri şunlardır:

• Baş dönmesi hissi ve bayılma,
• Hematom (cilt altında kan birikmesi),
• Kanama,
• Enfeksiyon.

Kan Gazı Testi Hangi Hastalıkların Tanısı İçin Yapılır?

Kan gazı testi birçok farklı hastalığın teşhisi için uygulanabilir. Kan gazı testi sıklıkla şu hastalıkların teşhisi için yapılır:

Akut Solunum Yetmezliği: Akciğerlerdeki hava keseciklerinde sıvı birikmesi ve akciğerlerin kana oksijen göndermesini zorlaştırmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. 

Sepsis: Vücudun bir enfeksiyona karşı verdiği yanıttan kaynaklanan tıbbi acil bir durumdur. Genellikle vücuttaki yaygın bir iltihabın sonucunda ortaya çıkar.

Akut Kalp Yetmezliği: Kalbin zayıflaması sonucu düzgün çalışamamasıdır. Semptomları yönetmeye veya hafifletmeye yardımcı olmak için müdahale edilmesi gereken bir durumdur.

Astım Krizi: Astım hastası olan bireylerde hava yollarının etrafındaki kasların kasılmasıyla oluşur ve astım semptomlarının aniden kötüleşmesini ifade eder. 

KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olarak da bilinen KOAH bireyin nefes almasını kısıtlayan akciğer ve hava yolu hastalıklarını belirtmek için kullanılır.

Kistik Fibrozis: Akciğerler ve pankreas dâhil olmak üzere organlarda yapışkan ve kalın yapılı mukus birikmesine neden olan kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalığı olan bireylerde kalın mukus hava yollarını tıkar ve nefes almayı zorlaştırır.

Kalp Hastalıkları: Dolaşım sistemiyle ilgili bazı problemlerde de kan gazı testi gerekebilir.

Kan Gazı Yorumlama Nasıl Yapılır?

Kan gazı testinin sonuçları doktor tarafından değerlendirilebilir. Analiz sonuçlarındaki pH, oksijen ve karbondioksit değerleri incelenerek vücutta mevcut olan dengesizlikler belirlenir. Kan gazı yorumlamalarında normal değer aralıkları baz alınır. Bu değerlerin dışında kalan sonuçlar solunum ve dolaşım sisteminin performansıyla ilgili bir sorun olduğuna işaret edebilir.

Kan Gazı Testi Sonuçları Ne Anlama Geliyor?

Kan gazı testi genellikle kesin bir tanı koymak için tek başına yeterli değildir. Kan gazı testinin sonuçları normal değilse herhangi bir teşhis için daha fazla tetkik istenebilir. Normal olmayan sonuçlar akciğerlerde ya da böbreklerde bir sorun olduğuna veya metabolik bir bozukluğa işaret edebilir.

Kan Gazı Testinin Normal Değerleri Nedir?

Kan gaz test sonuçlarında normal değerler şunlardır:

• pH: 7.35 - 7.45.
• Oksijenin Kısmi Basıncı (PaO2): 75 ila 100 mmHg.
• Karbondioksit Kısmı Basıncı (pPaCO2): 35 ila 45 mmHg.
• Bikarbonat (HCO3): Litre başına 22 ila 26 mEq/L.
• Oksijen Satürasyonu (O2Sat veya SaO2): %95 ila %100.

Kan Gazı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Kan gazı testinin sonucu ne zaman çıkar?

Arteriyel kan gazı testleri genellikle hızlı sonuç verir. Kan gazı testinin sonuçları ortalama 10-15 dakika içerisinde alınabilir. 

Kan gazı nasıl alınır?

Kan gazı testi için gerekli kan bir sağlık personeli tarafından alınabilir. Kan gazı testi için birey genellikle yatar pozisyondayken bileğindeki ya da kolundaki arterden kan örneği alınır. Alınan örnek laboratuvarda analiz edilir ve analiz sonucunda gaz seviyeleri değerlendirilir.

Kan gazı SaO2 düşüklüğü ne demek?

SaO2 seviyesinin %90'ın altında olması kandaki oksijen seviyesinin düşük olması anlamına gelir. Düşük satürasyon olarak da isimlendirilir. Bu durum sonucunda hâlsizlik, baş ağrısı, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Acil tıbbi müdahale gerekebilir.