Şah damarı tıkanıklığı
Baş dönmesi ve hafif denge kayıpları günlük hayatta çok önemsenmeyen, ancak huzursuz eden rahatsızlıklardır. Özellikle yatan veya oturan kişinin aniden ayağa kalkması ile oluşan sendeleme, göz kararması, baş dönmesi ve hatta bayılma kimi zaman tansiyon ve şeker dengesizliklerine, kimi zaman da boyun damarlarının daralmasına işaret edebilir. Yüksek tansiyon hastalarında kullanılan ilacın uygun olmaması ve beklenmeyen etkiler oluşturması kişide belli pozisyonlarda tansiyonun dalgalanmasına yol açabilir. Sık görülen bu durum ilaçların kişinin ihtiyacına göre yeniden düzenlenmesi ile genellikle son bulur. Benzer şekilde şeker hastalarında, kandaki şeker seviyesinin dalgalı seyretmesi; halsizlik, baş dönmesi, göz kararması gibi şikâyetlere neden olur. Şeker seviyesinin dengeli ve düzenli seyretmesiyle şeker hastalarında bu şikâyetler azalır veya kaybolur. Ancak bu şikâyetlere sahip bireylerde kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir diğer ihtimal de boyun damarlarının daralmış veya tıkanmış olmasıdır. Tıkalı damar tespit edildiğinde narkoz verilmeden yarım saatlik bir operasyon ile uyanık ameliyat edilir ve genellikle ertesi gün sağlık içinde kişi evine gönderilir.
Risk faktörleri: Tansiyon, şeker, sigara...
Beyin, işlevselliği nedeni ile vücutta dolaşan kanın yüzde 15-20'sini kendisine ister. Bu da dakikada 1 litre kadar kanın beyne ulaştırılmasını gerektirir. Bu zorlu işin büyük kısmını boynun iki yanında yer alan şah damarlarımız (Karotis Damarları) üstlenir. Onlara destek olan iki adet daha ince yapıda ense damarlarımız (Vertebral) vardır. Yaş, sigara, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, ailesinde damar hastalığı bulunması gibi durumlarda tüm damarlarda olduğu gibi bahsedilen boyun damarları da daralma veya tıkanma tehdidi ile karşılaşılabilir.
Bu şikâyetleri bulunanların veya risk faktörleri yüksek bireylerin yılda bir kez şah damarı doppler ultrasonu ile incelenmesi önerilir. Ultrason ile kontrol, bu hastalığın kalıcı kötü sonuçlarının engellenmesi için yeterlidir. Şah damarı tıkanması da en az kalp damar hastalıkları kadar önemli; ölüm ve felç ile sonuçlanabilen tehlikeli hastalıklardır. Tespiti ve tedavisi kolay olan bu hastalıkta ne yazık ki pek çok hasta ancak kalıcı felçler oluştuktan sonra doktor ile yüzleşir ve tedaviye başlanır.
Şah damarı tıkanıklığı felce neden olabilir
Daralan boyun damarları beyne ihtiyacı olan kadar kanı temin edemeyeceği için bu kişilerde beyin ile ilgili şikâyetler oluşur. Unutkanlık, baş dönmesi, kısa süreli konuşma veya görme bozuklukları, göz kararması en hafif belirtilerdir. Daha ileri daralmalarda bayılma olabilir. Bu hastalıkta en korkulan sonuç irili ufaklı felçlerin (inme) gelmesidir. Kan akımının azalması beynin belli bölgelerinin kansız kalmasına yol açabilir. Özellikle daralmış şah damarı içinde biriken kan pıhtılarının koparak beyne yerleşmesi ani ölüme veya kalıcı büyük felçlere neden olabilir. Bu yönü ile hastalık tıpta en az kalp damarlarının tıkanması kadar önemli bir hastalık olarak görülür.
Şah damarı tıkanıklığı tedavisi kolay bir işlem
Bu tehlikeli hastalıkta tanı koymak ise son derece kolaydır. Yukarıdaki şikayetlere sahip kişilerde veya hiç şikayeti olmasa bile risk faktörleri nedeni ile damar tıkanması tehdidi altındaki hastalarda yapılan fiziki muayenenin ardından boynun ultrason ile incelenmesi şah ve ense damarlarının iç yapısı hakkında çok geniş bilgi sunar. Doppler Ultrason yöntemi ile kişilerin canı yanmadan, hızlı bir şekilde bu hastalığın tanısı konabilir. Hastada ciddi bir daralma veya tıkanma tespit edilirse daha sonra yaptırılacak boyun anjiyosu (normal anjiyo veya tomografik anjiyo) ile nasıl bir tedavi uygulanacağı kararlaştırılır.
Ciddi şah damarı daralması tespit edilen kişilerde mutlak tedavi bu darlığın açılmasıdır. Hafif darlıklarda ilaç ile koruma ve takip önerilirken ileri darlıklar damarın durumuna göre stent veya açık ameliyat yöntemi ile tedavi edilir. Ameliyatı gerektirmeyen ve anjiyo ünitelerinde yapılan stent tedavisi kısa ve düzgün darlıkların açılmasında kullanılır. Uzun ve düzensiz yapıda daralmalarda açık ameliyat yöntemi önerilir. Bu hastalar narkoz verilmeden yarım saatlik bir operasyon ile uyanık ameliyat edilir ve genellikle ertesi gün sağlık içinde evlerine gönderilebilir.
