İyot takviyesine doktor karar vermeli
Guatr hastalığı (tiroit bezinde büyüme) deyince akla gelen iyot eksikliği hem Türkiye’de hem de dünyada sorun olmaya devam ediyor. Zeka gelişimi ve büyümede önemli bir görevi olan tiroit hormonu, vücut tarafından üretilemez. Deniz ve toprakta bulunan iyotun eksikliğinde guatr, tiroit nodülü, hipotiroidi (kretenizm), çocuklarda zeka ve büyüme geriliği gibi sorunlar baş gösterir. Beslenme yolu ile yeteri kadar iyot alınamazsa sorun kronikleşir ve buna bağlı problemler ortaya çıkar. Toprak ve suda yeterli miktarda bulunmayan iyot; deniz ürünleri, et, süt ürünleri, yumurta gibi besinlerden de karşılanabilir.
Halsizlik iyot eksikliğinin göstergesi
Guatr, iyot eksikliğinin neden olduğu hastalıklarının başında gelir. Guatr, hormon düzeylerinin belirgin şekilde düşmeye başlamasıyla ortaya çıkar. Tiroit hormonu düşüklüğünde metabolizma yavaşladığı için kilo alma en yaygın şikayetlerden biri. Bununla birlikte, halsizlik, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, ciltte kalınlaşma, kabızlık, üşüme, saç ve tırnaklarda kırılma, adette düzensizlik, unutkanlık zamanla ortaya çıkan yakınmalar arasında gösterilir. Daha ilerlemiş durumlarda ise konsantrasyon güçlüğü, depresyon, duygu durumunda dalgalanmalar, kalp ve akciğer yetersizliği gelişebilir. İyot eksikliğinin uzun dönemde kadınlardaki en önemli etkilerinden biri ise infertilitedir (kısırlık).
Hamilelikte iyot eksikliğine dikkat!
Hamilelik ve emzirme döneminde ise iyot eksikliği yaratabileceği ciddi sorunlar nedeniyle çok daha fazla önem taşır. Ciddi eksiklik yaşayan annelerde, düşük, erken doğum, doğumsal anomaliler ve bebekte hipotiroidi, zeka ve gelişme geriliği, işitme ve konuşma bozuklukları görülebilir. Yenidoğanda hipotiroidiyi erken tespit edebilmek için her doğan bebekte TSH hormon kontrolü yapılır.
50 milyon çocuk zeka geriliği riski altında
Önlenebilir zihinsel geriliğin de başlıca nedeni iyot eksikliği. Dünyada her yıl doğan yaklaşık 50 milyon çocuk, annelerinin diyetinde yeterince iyot bulunmaması yüzünden farklı ölçülerde zeka geriliği riskiyle karşı karşıya. Çalışmalar, büyüme geriliği olan çocuklarda eksikliği tedavi etmenin, büyüme üzerinde olumlu etkilerinin olduğunu gösteriyor.
Tiroit kanseri riski artır
Uzun dönem iyot eksikliği yaşayan kişilerde tiroit kanseri riski de artar. İyot eksikliği durumunda nodüller ortaya çıkar. Eksikliği olanlar, düzeyi normal olanlara oranla, herhangi bir kaynaktan gelen iyodu çok daha fazla alır. Çevredeki radyoaktif iyodun tutulumu da iyot eksikliği olan bireylerde daha fazla olacağı için kanser görülme riski de artar. Nitekim Çernobil nükleer kazasından sonra ülkemizde tiroit kanser oranında belirgin artış yaşanmasındaki etken de budur.
İyotlu tuz çözüm mü?
İyot eksikliğinde korunma tedavisi gıdalarla yeterli iyot alımıyla başlar. İşlenmemiş deniz ve kaya tuzu ise önemli doğal iyot kaynağıdır. İyottan zenginleştirilmiş tuz ise eksikliği ile mücadelenin en etkin yolu. Bu amaç için fazla miktarda tuz kullanımına gerek yok. Günde sadece 2 gram iyotlu tuz alımı ihtiyacı karşılamaya yeter.
Tuz kavanozunu saklarken dikkat!
Tuzdaki iyodun korunması için nemli olmayan, ışık görmeyen kapalı kaplarda saklanması ve yemeğe piştikten sonra ilave edilmesi önem taşır. Belirgin iyot eksikliği tespit edilmiş kişilerde ise hekim tarafından iyot preparatları önerilebilir.
İyot eksikliği idrar testi ile belirlenir
Erişkinlerde iyot eksikliği erken dönemlerde belirti vermez. Üstelik eksikliğin olup olmadığı fiziki muayene ile anlaşılmaz. Vücuttaki iyot durumunu değerlendirmek için en pratik yöntem; idrarda iyot atılımının ölçülmesi ve şüphelenilen vakalarda idrarda iyot düzeyi ölçülmesidir.
Bu hastalıklarda iyotlu tuz kullanmak sakıncalı
Bir grup, tiroit hastalığında iyot yüklemesinin bu kişilerde tiroidin aşırı çalışmasını körükleyebileceğine işaret ediyor. Graves, Haşimato tiroidi (hormon replasmanı almayanlar) ve sıcak nodülü olan kişilerin aşırı iyot almaları, iyotlu tuz kullanmaları sakıncalıdır. Bu kişiler iyotsuz sofra tuzlarını kullanmalıdır. Bununla doktorla paylaşılması en doğrusudur. Bazı ilaçların ve görüntülemede kullanılan radyoopak maddelerin de yüksek düzeylerde iyot içerdiği unutulmamalıdır.
