Hormon Testi Nedir?
Endokrin bezleri tarafından üretilen hormonlar, vücudun kimyasal habercileridir. Üretilmelerinin ardından kan dolaşımı yoluyla çeşitli doku ve organlara giderler. Bu yolculuk sırasında hayati bilgileri hücrelere taşırlar. Tipik olarak, reseptörler aracılığıyla yalnızca belirli hücreleri veya hedef hücreleri hedeflerler. Her hormonun, vücudun belirli bölgelerine mesaj taşıyan kendi özel bir amacı vardır. Örneğin epifiz bezi, melatonin hormonunu üretir ve salgılar. Yüksek melatonin seviyeleri vücuda dinlenme zamanının geldiğini bildirir. Kısacası hormonlar sağlık sistemimizi kontrol etmek ve dengelemekten sorumludur. Büyümemizi ve gelişmenizi etkiler, ruh halimizi kontrol eder, stresle nasıl başa çıkacağınızı belirler ve vücudun yiyecekleri nasıl parçaladığını etkiler. Hormon testi, hormon seviyelerimizin sağlığımızı olumsuz etkileyip etkilemediğini belirlemenin en iyi yoludur.
Hormon Testi Türleri Nelerdir?
Farklı hormon testlerinden yaygın olarak kullanılanlarla ilgili detaylı bilgileri aşağıdaki bölümde okuyabilirsiniz…
Tiroid Hormon Testi (TSH)
Tiroid hormon testi tiroid bezinizin sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığını ölçen bir testtir. Test sonucunda ortaya çıkan yüksek TSH seviyeleri tiroidinizin az çalıştığını gösterir ve bu duruma hipotiroidi denilir. Düşük TSH seviyeleri ise tiroidinizin çok çalıştığına işaret eder ve bu duruma ise hipertiroidi adı verilir. Tiroidiniz az çalışıyorsa, hipofiz beziniz tiroidi daha fazla T3 ve T4 üretmesi için uyarmaya çalıştığı için yüksek TSH seviyelerine sahip olabilirsiniz. Ve tiroidiniz aşırı aktifse, tiroid hormon düzeyleriniz çok yüksek olduğunda hipofiz beziniz TSH yapmayı durdurduğu için TSH'niz anormal derecede düşük olabilir. Daha nadir görülen hipofiz hastalıklarında hem T4 hem de TSH ölçümü düşük bulunabilir.
TSH, genellikle tiroid bezi tarafından üretilen hormon testleriyle birlikte tiroid panelinin bir parçası olarak ölçülür. TSH sonucu anormal çıkarsa ek tiroid testleri istenebilir.
TSH genellikle tiroid bozukluğunuz olduğundan şüphelendiklerinde, doktorların istediği ilk testtir. Hem hipotiroidi hem de hipertiroidi yaygın görülen hormon dengesizlikleri arasında yer alır.
Hipotiroidi belirtileri şunları içerir:
- Tükenmişlik, halsizlik
- Depresyon,
- Kilo almak,
- Soğuğa karşı intolerans
- Kas ve eklem ağrıları,
- Kuru cilt,
- İnce ve/veya kuru saç,
- Yavaş kalp atış hızı,
- Kabızlık,
- Düzensiz adet dönemleri,
- Doğurganlık sorunları.
Hipertiroidi belirtileri ise şöyledir:
- Kilo kaybı,
- Sinirlilik,
- Endişe, anksiyete
- Uykusuzluk,
- Isıyı tolere etmede zorluk,
- Ruh hali dalgalanmaları,
- Hızlı ve/veya düzensiz kalp atışı,
- Bağırsak sorunları.
TSH testi; guatr, tiroid nodülü, tiroid kanseri, Graves hastalığı veya Hashimoto tiroiditi gibi başka tiroid bozukluklarına sahip olduğunuzdan şüpheleniliyorsa da yapılabilir. Bu bozukluklar hipotiroidi veya hipertiroidiye neden olabilir.
Östrojen Testi
Östrojen, kadınlarda üreme organlarının gelişimi ve işlevi ile bağlantılıdır. Östrojen testi ile yapılan ölçümlerden, kısırlık tedavisinde ya da menopoz dönemlerinde yararlanılır. Hamileliğin ilk dönemlerinde bebeğin ve plezentanın sağlık durumunun değerlendirilmesi için de östrojen testi yapılabilir. Östrojen testi, jinekomasti sorunundan ya da hormon fazlalığından şüphelenilen erkekler için de yapılabilir.
Östrojen testleri üç bileşenden birini ölçer: Kanda veya idrarda estron (E1), estradiol (E2) veya estriol (E3).
Kadınlarda E2 ve E1 testi şu durumlarda istenebilir:
- Bir kız çocuğunun cinsel organları beklenenden daha erken veya daha geç gelişirse,
- Menopozdan sonra anormal vajinal kanaması varsa,
- Tüp bebek tekniklerinden önce folikül gelişimini izlemek için,
- Sıcak basmaları, gece terlemeleri, uykusuzluk, düzensiz adet dönemleri veya hiç adet görmeme gibi menopoz semptomları yaşanıyorsa,
- Östrojen eksiliği olan bir kadın hormon replasman tedavisi alıyorsa.
Erkeklerde E2 ve/veya E1 testi şu durumlarda istenebilir:
- Bir erkek çocukta kas kütlesi gelişiminin gecikmesi, sesin kalınlaşmaması, vücutta kıllanmanın başlamaması, testislerin ve penisin yavaş veya gecikmeli büyümesi,
- Büyük göğüs gibi femine bir görünüm olması.
Kortizol Testi
Kortizol, böbreklerin yukarı kısmına yakın konumda bulunan adrenal bezlerde üretilen bir hormondur. Bu hormon vücuttaki birçok süreç ile bağlantılıdır. Bağışıklık sistemini, sinir sistemini ve metabolizmayı etkiler. Ayrıca vücudun strese tepki vermesine yardım ettiği için stres hormonu olarak da adlandırılır.
Kortizol testi, aşağıdakiler gibi anormal kortizol seviyelerine neden olan durumların teşhis edilmesine veya ekarte edilmesine yardımcı olabilir:
- Cushing sendromu,
- Bir Cushing sendromu türü olan Cushing hastalığı,
- Adrenal bezlerin kortizol gibi yeterli hormon üretmediği bir hastalık olan Addison hastalığı.
- Kötü kontrollü diyabet ve hipertansiyon veya osteoporozu olan genç yetişkinlerde kortizol testi istenebilir.
- Ayrıca, kortizol düzeylerini etkileyen ciddi bir sağlık sorununuz varsa veya doktorunuz görüntüleme testleri sırasında bir adrenal tümör bulursa kortizol testi önerebilir.
Yüksek kortizol belirtileri şunları içerir:
- Çocuklarda açıklanamayan kilo alımı,
- Boyun tabanı çevresinde yağ birikmesi,
- Ense bölgesinde kambur benzeri bir yağ birikimi,
- Çocuklarda yavaş büyüme,
- Yüz veya vücut kıllarının açıklanamayan artması
- Düzensiz olan veya tamamen duran adet dönemleri,
- Sertleşme bozukluğu,
- Erkeklerde cinsel isteksizlik,
- Yüksek tansiyon,,
- Yüksek kan şekeri.
Düşük kortizol semptomları yaşıyorsanız veya yetersiz kortizol nedeniyle akut adrenal kriz yaşadığınızdan şüpheleniyorsa, kortizol testi önerilebilir.
Düşük kortizol belirtileri şöyle sıralanır:
- Kronik yorgunluk,
- Kas güçsüzlüğü,
- iştah kaybı,
- Açıklanamayan kilo kaybı,
- Karın ağrısı,
- Tansiyon düşüklüğü.
Yüksek ve düşük kortizol seviyelerine neden olan durumlar nadirdir ve sıklıkla diğer başka hastalıklar bu semptomlara neden olur.
Hipofiz Hormon Testleri
Bazı hormonların üretim merkezi olan hipofiz bezi, hormon sisteminin düzenlenmesinden sorumludur. Hipofiz hormon testinde bu hormonların ölçümü yapılır. Hipofiz hormon testinde incelenen hormonlar şunlardır:
- TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon)
- GH (Büyüme Hormonu)
- ACTH
- FSH
- PRL
- ADH
- LH
Hormon Testi Neden Yapılır?
Vücudumuzdaki hormon seviyelerinin zaman zaman değişiklik göstermesi normal bir durumdur ve herhangi bir sağlık sorununa işaret etmez. Ergenlik, hamilelik veya menopoz gibi dönemlerde normal hormon seviyelerinde ciddi derecede değişiklikler görülebilir ve bu da normal bir durumdur.
Öte yandan kimi sağlık sorunları ya da diğer etkenler de hormon dengesinin bozulmasına yol açabilir. Yüksek seviyeli stres, steroid kullanımı, bazı ilaçların kullanılması hormon seviyelerinin değişmesine neden olabilir. Hormonlarda yaşanan bazı değişikliklerin nedeni ise tümörler, adenomlar, endokrin bezinde oluşan sorunlar ya da bağışıklık sistemi ile ilgili hastalıklar olabilir.
Hormon Testi Ne Zaman Yapılır?
Hormon testi; doktorunuz tarafından, şüphelenilen bir dengesizliği araştırmak için istenir. Doktorunuz öncelikle yakınmalarınızı dinler. Hastalık geçmişinizi, ailenizdeki genel sağlık sorunlarını sorgular. Bunların yanı sıra stres seviyenizi ve kullandığınız ilaçları sorar. Hormon dengesizliğinin neden olabileceği birçok tıbbi durum vardır. Aşağıdaki sorunlardan herhangi birini yaşıyorsanız ve doktorunuz yaşadığınız semptomların başka bir nedene bağlı olmadığını düşünüyorsa, hormon testi isteyebilir ve bu sayede bir teşhis koyabilir.
- Endişe,
- Kabızlık,
- Depresyon,
- İshal,
- Kuru cilt ve saç,
- Ciltte lekelenmeler,
- Aşırı susuzluk ve sık idrara çıkma,
- Tükenmişlik,
- Kolesterol seviyesinin yükselmesi,
- Düzensiz kalp atışı,
- Ellerde uyuşma veya karıncalanma,
- Sıcaklık değişikliklerine karşı hassasiyet.
Hormon Testi Nasıl Yapılır?
Hormon testi farklı numuneler alınarak yapılabilir. Alınacak numune, hangi hormonun ölçüleceği ile ilgili olarak değişebilir. Hormon seviyelerini test etmenin yaygın yollarından bir kan testidir. Kan ile yapılan hormon testinde testosteron, östrojen, kortizol ve tiroid düzeyleri ölçülebilir. Öte yandan tükürük ya da idrar örnekleri ile de bazı hormon testleri yapılabilir. Tükürük ile yapılan hormon testinde estradiol, progerteron ve testosteron seviyesi ölçülebilir.
Kadınlarda Hormon Testi
Kadınlar, erkeklerden farklı olarak adet döngüleri, gebelik ve menopoz gibi süreçler yaşadığı için daha fazla dönemsel hormonal değişiklikler yaşarlar.
Kadınlarda yaşanan horrmonal değişimler aşağıdaki belirtilere neden olabilir:
- Vajinal kuruluk veya rahatsızlık,
- Cinsel ilişki sırasında ağrı,
- Cilt lekelenmeleri,
- Adet düzeninin değişmesi,
- Yüzde, sırtın üst bölümünde ve göğüste sivilcelenemeler,
- Saç dökülmesi,
- Gece terlemeleri,
- Özellikle kasık, boyun ve göğüs çevresinde cilt koyulaşması.
Erkeklerde Hormon Testi
Erkeklere özgü hormonal değişimler genel olarak testosteron dengesizliği ile ilişkilidir. Testosteron, erkek gelişimini kontrol etmekten sorumlu hormondur. Tetosteron seviyesi dengesiz ise erkeklerde şu değişimler yaşayabilir:
- Göğüs bölgesinde hassasiyet,
- Göğüs çevresindeki dokuda büyüme,
- Cinsel istek kaybı,
- Odaklanma güçlüğü,
- Kemik kütlesinde azalma,
- Saçların yavaş uzaması,
- Kas kaybı,
- Sertleşme sorunu.
Adetin Kaçıncı Günü Hormon Testi Yapılır?
Kadınlarda hormon testi için örnek verilecek dönem adet döngüsü ile bağlantılıdır. Yapılacak teste bağlı olarak değişiklik gösterebilse de genellikle adetin 2. ya da 3. günü test örneği verilir. Progesteron ölçümü için 20. gün tercih edilir.
Hormon Testi İçin Hangi Bölüme Gidilir?
Hormon testi için endokrinoloji bölümü doktorlarından randevu alınır. Hormonlarla ilgili sorunlar uzmanlık açısından endokrinoloji bölümü ile ilgilidir.
Hormon Testi Aç Karnına mı Yapılır?
Tüm hormon testleri aç karnına yapılır. Zaman olaraksa sabah saatlerinde uygulanır. Bazı hormon testleri ise ilave prosedürler gerektirebilir. Bu konuda doktorunuz sizi bilgilendirecektir.
