Hava Sıcaklığı ile Anksiyete Doğru Orantılı mı?

Hava Sıcaklığı ve Anksiyete Arasındaki İlişki

Hava sıcaklığının artışıyla birlikte ruh sağlığı üzerinde bazı değişimler gözlenebilir. Hava sıcaklığının ruh sağlığı üzerindeki etkileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ruh hâlinde değişiklikler: Birey hava sıcaklığının artışıyla normalde olduğundan daha kaygılı, sinirli veya depresif hisler içerisinde olabilir. Bazı bireylerde ani ruh hâli değişiklikleri ve saldırganlık gibi davranışlar da görülebilir.
• Odaklanmada güçlük: Hava sıcaklıkları arttıkça odaklanma problemleri de artış gösterebilir. Net düşünmeyi zorlaştırabilen hava sıcaklıkları, bireylerin normalde kolayca yapabildikleri işlerde zorlanmalarına neden olabilir.
• Uyku problemleri: Uyku düzeni yüksek sıcakların etkisiyle bozulabilir ve bu durum bireyin kendini huysuz ve yorgun hissetmesine sebep olabilir. Uyku problemi yaşamak kaygı, depresyon gibi ruh sağlığı problemlerini tetikleyerek bireyin günlük yaşamını etkileyebilir.
• Stres: Yüksek sıcaklar bireyin kendisini normalde olduğundan daha stresli, bunalmış ve kaygılı hissetmesine neden olabilir.
• Davranış değişiklikleri: Hava sıcaklıklarının artması bireylerin daha dürtüsel davranışlarda bulunmasına veya öfke kontrolünde zorlanmalara neden olabilir.
• Fiziksel semptomlar: Sıcaklığın artmasıyla ruh sağlığında olduğu kadar fiziksel sağlıkta da değişimler görülebilir. Yüksek sıcaklıklarda birey kendini normalde olduğundan daha fazla yorgun hissedebilir. Baş ağrıları, mide bulantıları ve baş dönmeleri yaşayabilir.

Anksiyete Nedir?

Kaygı ve korku hislerini yaşamak günlük yaşamın değişmez gerçekleridir. Bu durumlar karşısında normal düzeyden daha fazla kaygı hissediliyorsa anksiyeteden söz edilebilir. Anksiyete bir diğer adıyla kaygı bozukluğu, bireyin hayat kalitesini etkileyebilen, kendi alt başlıkları olan, fiziksel ve ruhsal semptomlara sahip psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu alt başlıklar ayrılık kaygısı, panik atak bozukluğu, sosyal kaygı bozukluğu gibi kendi içinde çeşitlendirilebilir.

Sıcaklıkların artmasıyla gelen bunalma hissini cinsiyet veya yaş fark etmeksizin birçok birey yaşayabilir. Bazı durumlarda bu hisler yaygın anksiyete belirtileriyle karıştırılabilir. Bu karışıklığı yaşamamak için anksiyetenin ne olduğunu bilmek ve hava koşullarıyla olan ilişkisi hakkında fikir sahibi olmak gerekebilir.

"Hava sıcaklığının anksiyete üzerindeki etkileri nasıl olur?" sorusuna birçok cevap verilebilir. Artan sıcaklıklar anksiyete belirtilerinin daha fazla görülmesine sebebiyet verebilir. Bu durum bireyin kaygı semptomlarını hızlandıran stres hormonu kortizolde artışa neden olabilir. Stres hormonlarının genellikle sıcak havalarda soğuk havalara oranla daha yüksek olduğu görülür. Bu hormonlar beynin korku merkezini etkileyerek bireyin daha yoğun düşünceler içinde olmasına ve anksiyete belirtilerini daha sık yaşamasına neden olabilir.

Yaz mevsiminde bireyin kaygılı hissetmesinin tek nedeni hava sıcaklıklarından kaynaklanmayabilir. Birey kendini çeşitli nedenlerle stres ve kaygı içinde bulabilir. Yaz mevsiminde anksiyeteyi tetikleyebilecek diğer sebepler şu şekilde sıralanabilir:

• Yapılan programlardaki veya rutindeki değişiklikler,
• Bir şeyleri kaçırmaktan korkmak,
• Madde kullanımı,
• Yetersiz uyku,
• Yaz aylarında görülen ve mevsimsel olan duygusal bozukluklar.

Bilimsel Araştırmalar ve Bulgular

İklim değişiklikleri ve ruh sağlığı birbiriyle bağlantılı durumlardır. Sıcak hava dalgaları ve sıcak günler iklim değişiklerinden kaynaklı olarak daha yoğun bir hâle gelmiştir. Havaların daha sıcak olmasıysa ruh sağlığı problemlerinde artışa neden olabilir. "İklim değişikliğinin psikoloji üzerindeki etkileri nasıl olur?" sorusuna bu şekilde yanıt vermek mümkündür.

Hava sıcaklıklarının artmasıyla insanların ruh sağlığı merkezlerine gitme oranının arttığı gözlenmiştir. İklim değişiklikleri değişken hava koşullarına da neden olarak kuraklık ve su baskını gibi olaylara zemin hazırlayabilir. Bu durum geçimini tarımla sağlayan insanlarda geçim sıkıntılarına, dolayısıyla kaygı ve strese neden olabilir. İklim değişikliği sadece sebep olduğu travma ve yıkıma maruz kalan insanların ruh sağlığını etkilemez. Bu travmayı ve yıkımı yaşamamış olan insanlar da bu durumdan etkilenerek psikolojik problemlerle karşılaşabilirler. İklim değişikliği kaygı ve çaresizlik hissinin yanı sıra depresyon, travma sonrası stres bozukluğu gibi bir dizi ruhsal probleme sebebiyet verebilir.

Boston'da bir grup araştırmacı tarafından yapılan araştırmada, bir sıcak hava dalgası sırasında üniversitelerinin yurt odasında yaşayan öğrencilerin verimlilikleri incelenmiştir. Bazı öğrenciler merkezi klimayla 21.6°C sıcaklıkta, diğer öğrencilerse klimasız 26.6°C sıcaklıkta uyumuşlardır. İki hafta boyunca öğrenciler her sabah cep telefonları aracılığıyla yapılan birkaç teste sokulmuştur. Testlerde daha sıcak odada uyuyan öğrencilerde diğerlerine kıyasla gözle görülür derecede performans düşüklüğü gözlenmiştir.

Yapılan testler arasında basit toplama çıkarma işlemi gerektiren bir matematik testiyle renkleri ve kelimeleri karıştıran bir test olan "Stroop Testi" de vardır. Araştırma sonuçlarına göre sıcaklığın etkisiyle etki ve tepki süresinin yavaşladığı görülürken bu durumun bölünen uyku kaynaklı olabileceği de düşünülmüştür. Sıcağa alışkın olmayan bireylerin gece uykusu bölünebilir. Kısalan uyku süresi sonucunda tepki süresi azabilir ve odaklanma bozulabilir.

2021 yılındaki bir çalışmada, 26°C ve üstü hava sıcaklıklarında bilişsel performansta bir düşüş olduğu belgelenmiştir. Bu araştırmada sıcaklık arttıkça sakin ve rahat kalmaya yardımcı olabilen parasempatik sinir sistemindeki aktivitenin azaldığını fark edilmiştir. Yüksek sıcaklıklarda kandaki oksijen satürasyonu seviyelerinin daha düşük seyretmesi ve bunun sonucunda bilişsel performansın azalması da görülen belirtiler arasındadır.

Başka bir araştırmada, iş yerindeki üretkenliğin en fazla olduğu hava sıcaklığının yaklaşık 22.2°C olduğu ve 21°C'nin altındayken üretkenliğin düşmeye başladığı görülmüştür. Bir diğer araştırma sonucundaysa lise öğrencileri için sıcak bir günde standart bir teste girmenin daha düşük performansla bağlantılı olduğunu kanıtlanmıştır.

Hava sıcaklıklarındaki artış kısmen kortizol seviyelerini de artırabilir. Bu durumun bir stres tepkisi yaratarak bireyin daha asabi ve sinirli bir ruh hâlinde olmasına ortam yaratabileceği görülmüştür.

Bazı durumlarda aşırı sıcağa maruz kalan bireylerde hipertermi oluşabilir. Bu durum kişinin fiziksel performansının ve bilişsel işlevlerinin bozulmasına neden olabilir. Sıcaklık fizyolojik bir stres faktörüdür. Yüksek sıcaklık stresinin beyin fizyolojisini ve stresini nasıl etkilediğiyse tam olarak ortaya koyulmamıştır. Bu konu üzerine 11 sağlıklı katılımcıyla bir araştırma yapılmıştır. Katılımcıların rektal sıcaklıkları 39.5°C olana kadar uzun süreli egzersiz yapmaları istenmiştir. Sırasıyla eforlu veya pasif hipertermi oluşması sağlanmıştır. Başka bir araştırmadaysa katılımcılara soğutma stratejisi olarak egzersiz öncesinde ve egzersiz sırasında karıştırılmış buz yutturulmuştur. Elde edilen veriler oturma dinlenmesi (normotermik) içeren bir kontrol koşuluyla karşılaştırılmıştır. Beyin sıcaklığı, serebral perfüzyon ve göreve dayalı beyin aktivitesi manyetik rezonans görüntüleme teknikleri kullanılarak değerlendirilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre motor korteksteki beyin sıcaklığının rektal sıcaklıktaki dalgalanmalara rağmen dinlenme hâlinde düzenlendiğini görülmüştür. Hiperterminin gelişmesiyle birlikte beyin sıcaklığı artarak yükselen rektal sıcaklıkla uyumlu hâle gelmiştir. Egzersizden önce ve egzersiz sırasında karıştırılmış buzun yutulması hem rektal sıcaklığın hem beyin sıcaklığındaki artışın hafiflemesini sağladığı ve sıcaklıkla ilgili sinirsel bozuklukları hafiflettiği görülmüştür. Aşırı sıcaklığa maruz kalmanın beyin sıcaklığını yükselttiği, motor korteks aktivitesini ve yönetici işlevleri bozduğu kanıtlanmıştır. Bu durumun fiziksel ve bilişsel performansın bozulmasına da yol açabileceği bulunmuştur.

Anksiyete Belirtileri ve Sıcaklık Değişimleri

Sıcak havaların sebep olabildiği anksiyetenin duygusal belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Yoğun endişe hâli,
• Devamlı olarak huzursuz hissetme,
• Sıkça olumsuz düşüncelere kapılma,
• Tükenmişlik hissi,
• Sinirlilik,
• Panik atak,
• Paranoyalar,
• Huzursuzluk hissi,
• Uyku problemleri,
• Konsantrasyon güçlüğü.

Anksiyetenin fiziksel belirtileriyse şu şekilde olabilir:

• Göğüs ağrısı,
• Baş ağrısı,
• Nefes darlığı,
• İshal,
• Mide bulantısı,
• Hızlı kalp atışı,
• Kas ağrıları,
• Aşırı terleme,
• Titreme.

Hava sıcaklıklarının artması pek çok insanı etkileyebilir. Bazı bireylerse bu duruma karşı daha hassas olabilirler. Yüksek sıcaklıklara karşı daha duyarlı olabilen gruplar şu şekilde sıralanabilir: 

• Çocuklar: Çocuklar başkalarının bakımına ihtiyaç duyarlar. Vücutları sıcak havaların olumsuz etkilerinden korunabilecek yeterliliğe sahip değildir. Çocuklar yetişkinlere oranla daha az verimli termoregülatörlerdir, daha düşük kardiyovasküler çıktıya ve daha yüksek metabolik hıza sahiplerdir. Bu durum çocukların hava sıcaklıklarına karşı daha savunmasız olmalarına sebebiyet verebilir. Çocukların genellikle açık havada oyunlar oynuyor olmaları da hava sıcaklığının etkilerine daha fazla maruz kalmalarına neden olabilir. Çocukları hava sıcaklığının etkilerine karşı korurken alınabilecek bazı önlemler vardır. Çocukların doğrudan güneş ışığına maruz kalmasına engel olmak, açık hava etkinliklerini akşam saatlerine çekmek, bol su içmesini sağlamak, bol ve hafif giysiler giydirmek, güneş kremi kullanmak gibi güneşten korunma yöntemlerini uygulamak gerekebilir. Böylece hava sıcaklığının çocuklar için yaratabileceği olumsuz fiziksel ve psikolojik etkilerin azalmasına yardımcı olunabilir.
• Sporcular: Sporcular açık hava aktiviteleri nedeniyle yüksek sıcaklıklara maruz kalabilirler. Bu durum sıcak havaların neden olabileceği bazı fiziksel ve psikolojik sorunlara neden olabilir.
• Yaşlı yetişkinler: Yaşlı bireylerin sahip olduğu kardiyovasküler sorunlar gibi sağlık problemleri aşırı sıcaklığın vücut üzerindeki etkilerini artırabilir.
• Hamileler: Hamile bireyler için sıcak hava rahatsızlık verici bir durum yaratabilir. Hava sıcaklığının artması isilik ve aşırı terleme gibi problemlerin artmasına neden olarak hamilelik sürecinde zorlanmalara sebebiyet verebilir.

Hava Sıcaklığının Anksiyete Üzerindeki Etkilerini Azaltma Yöntemleri

Hava sıcaklığının anksiyete üzerindeki etkilerini azaltmak için bazı önlemler almak gerekebilir. Bireyin aldığı çevresel ve kişisel önlemler hava sıcaklığına bağlı anksiyete belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bireyin serin kalma yöntemlerini, stres yönetimini ve rahatlama tekniklerini bilmesi de hava sıcaklığına bağlı anksiyeteyle başa çıkmasına destek sağlayabilir.

Çevresel Önlemler

Yüksek sıcaklıkların sebep olabildiği anksiyetenin bireyin üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için alınabilecek bazı çevresel önlemler olabilir. Ev ve iş yerlerinde uygulanabilecek serinleme yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Jaluzileri kapatmak eve giren ısıyı %77 oranında azaltabilir.
• İç kapıları açık tutarak evin içindeki havanın serbestçe dolaşmasına izin verilebilir.
• Ters yönde çalışan tavan vantilatörleri kullanmak havanın zemine doğru itilerek serin bir esinti oluşturmasını sağlayabilir.
• Pencere filmi taktırmak ışığı korurken sıcaklığı engellemeye yardımcı olabilir. 
• Akkor ampulleri kullanmak yerine kompakt floresan lambalar ve LED aydınlatma tercih edilebilir.
• Elektronik cihazlar ısı yaydıklarından kullanımlarına dikkat etmek önemli olabilir. 
• Evin yalıtımı evin ısınmasına engel olabilir. Bu nedenle ev yalıtımı yaptırmak fayda sağlayabilir.
• Pencerelere güneş seven bitkiler koyarak ısıyı emmeleri sağlanabilir. 

Yeşil ve gölge alanlar serin ortam yaratarak hem sıcak havalardan korunmada hem stresi azaltmada etkilidir. Yeşil alanlar kaygı ve depresyona yol açabilen stres hormonu olan kortizol seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir. Öfkeyi, hayal kırıklığını, kaygıyı azaltmaya yardımcı olur ve mevsimsel duygusal bozukluk semptomlarını hafifletebilir. 

Bireysel Önlemler

Hava sıcaklığının anksiyete üzerindeki etkilerini azaltmak için alınabilecek bireysel önlemler şu şekilde olabilir:

• Nefes alma teknikleri uygulanarak anksiyete semptomlarının hafiflemesi sağlanabilir. 
• Bol su içmek faydalı olabilir. Bol su tüketimi hem susuzluğun neden olduğu fiziksel semptomları hem anksiyete semptomlarını azaltabilir. 
• Sıcaklık ve anksiyete arasındaki ilişkiyi bilmek oldukça önemlidir. Böylece anksiyete semptomlarının izlenmesi kolaylaşabilir. Örneğin, birey panik atak yaşadığını düşünmek yerine terleme ve çarpıntı gibi semptomlara sıcaklığın neden olduğunu, bu durumun rahatsız edici sıcak havalara karşı bir tepki olduğunu anlayabilir.
• Alkol kullanımından kaçınmak gerekebilir. Alkol tüketimi vücudun susuz kalmasına sebep olur. Bu durumda alkolün ısıyla birleşmesi ısı yorgunluğu belirtilerini artırarak anksiyete semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. 
• Vücuda tehlikede olunmadığını hatırlatmak önemlidir. Onu serin tutmak, bol su tüketmek ve terlemenin normal olduğu konusunda telkinlerde bulunmak işe yarayabilir.

Uzman Görüşleri ve Tavsiyeler

Sıcak havaların neden olduğu anksiyeteyle baş ederken bazı uzman tavsiyelerine kulak vermek gerekebilir. Uzmanlar, semptomlara odaklanmanın semptomların o kadar yoğunlaştığını vurguluyor. Dikkatin nerede olduğu konusunda bir döngüye girmemek önemlidir.

Anksiyetenin kontrol altına alınabilmesi, tedavisi için bazı terapi yöntemleri ve ilaç tedavileri bulunur. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Bilişsel terapi: Bu terapi yöntemi bireyin kaygıyla ilişkili, kaygıyı tetikleyen düşünce ve inanç kalıplarını değiştirmesine odaklanır. Bilişsel terapinin temelinde inançların düşünceleri, düşüncelerin duyguları, duyguların da davranışları tetiklemesi vardır. Bilişsel terapi yöntemleri arasında rasyonel kendi kendine konuşma, gerçeklik testi, dikkat eğitimi, bilişsel meydan okuma ve bilişsel yeniden yapılandırma yer almaktadır. Bu stratejiler bireyin kendi kendine konuşmasını izlemeyi, olumsuz düşüncelerinin gerçekliğini test etmeyi, işlevli olmayan korkularını ve inançlarını sorgulamasını içerir.
• Davranış terapisi: Bu terapi yönteminin en önemli bileşeni maruz bırakma yöntemidir. Maruz bırakma yöntemi bireyi duyarsızlaştırabilmek adına korkularıyla bilinçli olarak yüzleşmesini içerir. Bu yöntem sayesinde birey kendini eğitebilir hâle gelir. Maruz bırakma, durumun veya tetikleyicinin tehlike veya korku yönünü yeniden tanımlayabilmesine yardımcı olan bir terapi yöntemi olarak uygulanabilir. Bunun haricinde anksiyete tedavisinde uygulanabilecek ve davranış değişikliği sağlayabilecek çeşitli yöntemler de bulunur.
• İlaç tedavisi: İlaç tedavisi, anksiyete sorunlarını temelden çözemeyebilir ve daha çok kısa vadeli bir yöntem olarak uygulanabilir. Bu alanda yapılan araştırmaların sonuçlarına göre bilişsel davranışçı terapi ve diğer psikolojik yöntemlerin anksiyete sorunlarının uzun vadede yönetilmesine daha fazla yardımcı olduğu görülmüştür. İhtiyaç duyulan ilaçlarsa bir doktor tarafından reçete edilebilir. Bu ilaçlar sakinleştirici, ağrı kesici veya antidepresan içerikli olabilir.
• Destek grupları: Aynı sorunları yaşayan bireylerin bir araya geldiği destek grupları kaygılı bireylerin kendilerini daha rahat hissetmelerine yardımcı olabilir. Böylece anksiyete sorunlarına sahip bu bireyler destek alabilir ve birbirlerine destek olabilirler. Durumları hakkında daha fazla bilgi edinerek sosyal ağlarını da geliştirebilirler. 

Sıkça Sorulan Sorular

Hava sıcaklığı anksiyeteyi nasıl etkiler?

Hava sıcaklıklarındaki artışla fizyolojik belirtiler ve anksiyete belirtileri birbirine benzer şekilde gelişebilir. Bunlar nefes darlığı, terleme, kalp atışlarının hızlanması, ateş basması gibi belirtiler olabilir. Bu belirtiler sonucunda birey daha kaygılı ve stresli hissedebilir.

Anksiyeteyi azaltmak için neler yapılabilir?

Anksiyeteyi azaltmak için yapılabilecekler şu şekilde sıralanabilir:

• Anksiyete hakkında bilgi edinerek anksiyeteyi tanıyabilirsiniz.
• Rahatlama tekniklerini öğrenebilirsiniz.
• Doğru nefes alma tekniklerini uygulayabilirsiniz.
• Bilişsel terapiye başvurabilirsiniz.
• Davranış terapisinden faydalanabilirsiniz.
• Bir diyet programı oluşturabilirsiniz.
• Düzenli egzersiz yapabilirsiniz.
• Problem çözme becerilerinizi geliştirmek üzerine çalışabilirsiniz.
• Varsa ilaç tedavilerinizi eksiksiz uygulayabilirsiniz.
• Destek gruplarına katılabilirsiniz.

İklim değişikliği ve anksiyete arasındaki bağlantı nedir?

İklim değişikliği çeşitli doğal afetlere neden olabilir. Bu doğal afetleri yaşamak bireylerin ruh sağlığını etkileyebilir. İklim değişiklikleri ve iklim krizi sebebiyle yaşanan anksiyeteye eko-anksiyete adı verilir. Yaşanan kayıplar ve deneyimlenen travmalar sonucunda oluşur. Eko-anksiyete en çok genç bireylerde görülür.