Güneş Yanıklarının Belirtileri ve Nedenleri
Güneş yanıkları, cildin güneşten ya da solaryum gibi yapay kaynaklardan gelen ultraviyole ışınlarına uzun süre maruz kalması sonucu oluşan akut bir inflamatuvar cilt reaksiyonu olarak tanımlanır. Genellikle güneşin altında çok uzun süre kalındığında ortaya çıkan bu yanıklar ağrılı, iltihaplı ve dokunulduğunda sıcak hissedilen bir cilde neden olur. Güneş yanıkları birtakım belirtilerle kendini gösterir.
Güneş Yanıklarının Belirtileri
Güneş yanıklarının, birinci, ikinci ve üçüncü derece güneş yanığı olmak üzere farklı çeşitleri bulunur. Güneş yanığı belirtileri yanığın şiddetine bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Beyaz tenlilerde kırmızı ve pembe; daha koyu cilde sahip bireylerdeyse görülmesi daha zor olabilen iltihaplı cilt görünümü,
- Cilde dokunulduğunda hissedilen sıcaklık,
- Ciltte ağrı, hassasiyet ve kaşıntı,
- Şişlik,
- Ciltte küçük, içi sıvı dolu, patlayabilen kabarcıklar oluşması,
- Gözlerde ağrı veya kum varmış hissi,
- Yanıktan birkaç gün sonra deri soyulması.
Şiddetli güneş yanıklarında baş ağrısı, mide bulantısı, titreme, ateş, zayıflık, kafa karışıklığı veya baygınlık gibi ciddi semptomlar da görülebilir.
Güneş Yanıklarının Nedenleri
Güneş yanıkları UVA ve UVB ışınlarından kaynaklanır. Bu ışınlar derinin üst katmanına ya da daha derin katmanlarına nüfuz ederek cilt yanıklarına yol açabilir.
Güneş yanıklarının nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Güneşe fazla maruz kalmak,
- Güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıda zaman geçirmek ve şapka kullanmamak,
- Hassas bir cilt tipine sahip olmak,
- Güneş koruyucu kullanmamak ya da koruyucuyu yanlış kullanmak,
- Antibiyotikler, steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar, retinoidler ve kalp ilaçları dâhil olmak üzere bazı ilaçların kullanımı,
- Ozon tabakasının incelmesi.
Güneş yanığı olma ihtimalini artıran bazı riskli faktörler de vardır. Bu risk faktörleri ve riskli gruplar şu şekilde sıralanabilir:
- Güneşin zararlı etkilerine karşı daha hassas oldukları için bebekler ve çocuklar,
- Beyaz tenli bireyler,
- Daha önce güneş yanığı yaşamış olmak,
- Açık havada çalışmak,
- Bireyi güneşe karşı daha hassas hâle getiren bazı hastalıklara (lupus vb.) sahip olmak,
- Güneşli, yüksek rakımlı ve sıcak bir yerde tatil yapmak veya yaşamak.
İlk Müdahale: Güneş Yanıklarına Karşı Acil Yardım
Yanıkların derecesine bağlı olarak değişmekle birlikte güneş yanıklarına yönelik bazı ilk müdahaleler yapılabilir. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz:
Soğuk Kompres Uygulaması
Cilt yanığını serinletmek için soğuk su veya buz torbası kullanarak soğuk kompres uygulaması yapılabilir. Ancak bu uygulama doğrudan güneş ışığına maruz kalan bölgeye olmamalıdır.
Güneş yanığı oluştuktan kısa bir süre sonra cilde belli aralıklarla soğuk kompres uygulamak, ciltteki aşırı ısınmayı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir.
Sıvı Tüketimi
Güneş yanıkları nemin ciltten uzaklaşmasına neden olur. Yanıkların ardından cildin nem dengesini korumak oldukça önemlidir. Bu nedenle bol miktarda sıvı ve elektrolit tüketimi cildin yeniden nem kazanmasına destek olur.
Güneş Yanıklarından Kaçınma
Güneş yanıklarından korunmak için alınabilecek bazı önlemler şu şekilde sıralanabilir:
- Şapka kullanmak,
- Gölge alanları tercih etmek,
- Koruyucu giysiler giymek,
- Yüksek koruma sunan güneş kremlerini tercih etmek ve her gün güneş kremi kullanmak.
Bitkisel ve Doğal Tedavi Yöntemleri
Cildi iyileştirmek için uygulanabilecek bazı bitkisel yanık tedavisi yöntemleri vardır. Bu doğal yöntemleri şu şekilde detaylandırabiliriz:
Aloe Vera
Aloe vera jeli, cilt yenileyici ve serinletici etkisiyle güneş yanığı tedavisinde başvurulan doğal yöntemler arasında yer alır. Rahatlatıcı bir etkiye ve iltihap önleyici özelliklere sahip olan aloe veranın birinci ve ikinci derece güneş yanığı tedavisinde cildin iyileşmesine yönelik etkisi bulunur.
Hindistan Cevizi Yağı
Hindistan cevizi yağı, doğal bir nemlendirici görevi görür. Nemi hapsetme özelliğine sahiptir, kırmızı ve kuru ciltler için faydalıdır. Ancak bu yağ ciltteki ısıyı da hapsedebilir. Bu nedenle Hindistan cevizi yağını güneş yanığının ısısı geçmeden kullanmamaya dikkat etmek gerekir.
Nane Yağı ve Nane Çayı
Nane yağı, yanma hissini önleme etkisiyle orta ve şiddetli güneş yanığı durumunda kullanıma uygun bir esansiyel yağdır. Nane yağı, cildin soğuk reseptörlerini uyararak ve iltihaplı kan damarlarını daraltarak güneş yanıklarından kaynaklı ağrıları hafifletebilir. Ancak bu yağ hafif bir cilt tahrişine ve kızarıklığa da neden olabilir.
Nane çayı da rahatlatıcı etkisi sayesinde tercih edilen bir yöntemdir. Nane çayını soğuduktan sonra bir beze dökerek cildinize uygulayabilirsiniz.
Yulaf Ezmesi Banyosu
Yulaf ezmesi banyosu özellikle iltihaplı güneş yanıklarına sahip ciltler için uygun bir tedavi yöntemidir. İltihabı önlemeye yardımcı olan yulaf ezmesi, cildin doğal bariyerini onarmaya da katkı sağlar. Nemlendirici özelliği sayesinde kaşıntılı ve kuru ciltler için de uygundur.
İleri seviye ve cilt soyulmalarının görüldüğü güneş yanıklarında yulaf ezmesi banyosu cildin rahatlamasına yardımcı olabilir. Yulaf ezmesi banyo karışımı hazırlarken önce iki su bardağı yulaf ezmesi bir robottan geçirilip ince bir toz hâline getirilir. Ardından toz hâline gelen yulaf ezmesi banyo suyuna eklenir.
Evde Uygulanabilecek Diğer Doğal Yöntemler
Güneş yanığına maruz kalan bireylerin evde uygulayabilecekleri diğer doğal yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Salatalık
Doğal bir antioksidan olan salatalık, analjezik (ağrı kesici) özelliklere de sahiptir. Bu yönüyle güneş yanığı tedavisinde sıkça kullanılır. Soğuk salatalıklar blender yardımıyla macun kıvamına getirilip cilde uygulanarak güneş yanığının neden olduğu rahatsızlığın ve şişliğin hafifletilmesine destek olur.
Yoğurt ve Süt
Yoğurt içeriğindeki laktik asit sayesinde iltihap giderici bir etkiye sahiptir. Yatıştırıcı ve nemlendirici özellikleriyle de güneş yanığı tedavisinde başvurulan doğal bir yöntemdir. Yoğurt maske olarak vücuda uygulanabilir. Yaklaşık 15 dakika vücutta bekletildikten sonra vücut durulanır.
Güneş yanığı tedavisinde kullanılan bir diğer doğal yöntem de süttür. Nazik bir peeling görevi gören süt, içerdiği laktik asit ve iltihabı azaltabilen antioksidanlar sayesinde güneş yanığının üzerindeki ölü deriyi temizlemeye yardımcı olur. Güneş yanığı tedavisi için süt dolu bir kâsenin içine bir bez koyulur ve bir süre buzdolabında bekletilir. Ardından soğuyan bez ciltte nazikçe gezdirilir ve cildin yatışması sağlanabilir.
Bal
Antibakteriyel özelliği sayesinde bal, yaraların enfeksiyon kapmadan iyileşmesine yardımcı olabilir. Balın bunun yanı sıra iltihabı azaltmak üzerinde de etkili olduğu bilinir. Bal, güneş yanıkları nedeniyle kuruyan cildi nemlendirmek ve ağrıyı azaltmak konusunda da etkilidir.
Güneş Yanıklarından Korunma Yolları
Güneş yanıkları cildin erken yaşlanmasına, kalıcı cilt hasarlarına ve cilt kanserine neden olabilir. Bu sebeple güneş yanıklarından ve güneşin zararlı etkilerinden korunabilmek için alınması gereken bazı önlemler vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
Güneş Koruyucu Kullanımı
Doğru bir güneş koruyucu seçmek ve bu koruyucuyu cilde belli aralıklarla uygulamak bireyin güneşin zararlı etkilerinden korunması açısından oldukça önemlidir. Güneş yanığı oluşumuna karşı korunabilmek için en az 30 SPF (güneş koruma faktörü) olan güneş kremi kullanılmalıdır. Ancak güneş yanığına yatkın bir cilde sahip olan bireyler güneş koruma faktörü daha yüksek bir güneş kremi tercih etmelidir. Farklı UV ışınlarına karşı koruma sağlaması için geniş spektrumlu bir güneş kremi de kullanılabilir. Bunun yanı sıra güneş kreminin suya dayanıklı olması da önemlidir.
Güneş kremini güneşe maruz kalmadan önce temiz ve kuru cilde yeterli miktarda uygulamak gerekir. Ayrıca güneşin zararlı etkilerinden korunabilmek için her iki saatte bir yeniden sürülmelidir.
Uygun Giysiler Giymek
Bazı giysiler diğer giysilere oranla güneş ışınlarına karşı daha fazla koruma sağlayabilir. Dışarıda vakit geçirirken güneş ışınlarından korunmak için cildi mümkün olduğunca örtmek önemlidir. Bunun için ince kumaşlardan hazırlanan açık renkli gömlekler ve pantolonlar tercih edilebilir.
UV korumalı güneş gözlükleri kullanmak da bireyin güneşin zararlı etkilerinden korunmasına yardımcı olabilir. Ayrıca geniş kenarlı şapkalar da yüzü ve boyun bölgesini örterek güneşin zararlı etkilerine karşı koruma sağlayabilir.
Mümkün olduğunca ayakları öreten ayakkabılar da tercih edilebilir. Ancak sandalet, terlik gibi ayakları açıkta bırakan ayakkabılar giyildiğinde ya da çıplak ayakla dolaşırken ayaklara da güneş kremi sürmeyi ihmal etmemek gerekir.
Güneşe Maruz Kalma Süresinin Azaltılması
Güneşin zararlı etkilerinden korunmak için belirli saatler aralığında güneşe maruz kalmaktan kaçınmak önemlidir. UV ışınları sabah 10.00'dan önce ve 16.00'dan sonra güçlü değildir.
Güneş ışınlarına maruz kalma süresi cilt tonuna, yaşa, sağlık geçmişine, yaşanılan yere ve beslenmeye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, beyaz tenli biri için 5 ila 15 dakika süre yeterliyken daha koyu tenli biri için bu süre 30 dakikaya kadar uzayabilir.
Güneş Yanıklarının İyileşme Sürecini Hızlandırma
Güneş yanıklarını hafifletmek ve iyileşme sürecini hızlandırmak için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunları şu şekilde detaylandırabiliriz:
Nemlendirici Krem ve Losyonlar
Cildin soyulmasını önlemek veya azaltmak amacıyla güneş yanığı olan bölgelere düzenli olarak nemlendirici krem ya da losyon uygulamak önemlidir. Nemlendirici kremler ve losyonlar cildin nem dengesini korumaya da yardımcı olur. Ayrıca cilt tahrişini azaltabilmek için parfüm içermeyen ve hassas ciltlere uygun olan kremler de tercih edilebilir.
Bol Su İçmek
Vücut, güneş yanığından sonra güneş ışınlarına maruz kalması sonucu kaybettiği nemi geri kazanmak ister. Bu nedenle günlük su tüketimine dikkat etmek ve günde 8 bardak su içmeye özen göstermek gerekir.
Sağlıklı Beslenme
Güneş yanıklarının daha hızlı iyileşmesini sağlamak için beslenmeye dikkat etmek oldukça önemlidir. Beta karoten içeriği sayesinde havuç, güneş yanığı olan bireylerin tüketilebilecekleri en iyi besinlerden biridir. Bunun yanı sıra tatlı patates ve kavun da beta karoten içeren besinler arasındadır. Beta karoten, UV radyasyonuna ve diğer çevresel etkilere karşı cildin dış tabakasında birikerek koruyucu bir bariyer oluşturur. Yeterli beta karoten alımı cildi UV ışınlarının neden olduğu hasardan korumaya yardımcı olabilir.
Laktik asit bakterileriyle fermente edilen süt ürünleri, güneş yanıklarından sonra DNA onarımını hızlandırabilir ve cildin bağışıklığını güçlendirebilir. D vitaminiyle güçlendirilmiş portakal suyu da günlük D vitamini ihtiyacının yaklaşık %15' ini sağlamasının yanı sıra hidrasyon, antioksidan ve polifenol desteği de sunar.
Güneş Yanıkları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Güneş Yanıkları Ne Kadar Sürede İyileşir?
Birinci derece güneş yanıkları genellikle birkaç gün ila bir hafta arasında kendiliğinden iyileşebilir. İkinci derece yanıkların iyileşmesiyse birkaç hafta sürebilir. Ancak şiddetli güneş yanıklarında bu süre daha uzun olabilir.
Güneş Yanıkları İz Bırakır mı?
Güneş yanıkları genellikle kısa bir sürede geçer. Ancak bazen ciltte yara izi de bırakabilir.
