Gastroşizis tedavisi nasıl yapılır?
Bebeğin kordonunun hemen yan tarafında, zımba ile delinmiş gibi bir açıklıktan bağırsakların karın dışına çıkması durumuna gastroşizis ismi verilir. Delik, genelde sağlam göbeğin hemen sağ tarafında yer alır. Çok ender olarak sol tarafta değişik yerlerde olduğu durumlar da vardır. Ayrı bir gastroşizis türü olsalar da karşılaşma olasılığı oldukça enderdir. Gastroşizis, “karın-yarık” anlamında bir terimdir. Gastroşizis rahatsızlığı yaklaşık 10 bin hamilelikte bir görülür. Bir sonraki hamileliklerde aynı annede tekrar meydana gelme olasılığı ise yüzde 5’ten azdır. Kromozom ya da gen düzeyinde bir bozukluk yoktur. Sıkışık olarak karın duvarındaki küçük bir delikten dışarı çıkan bağırsaklar amniyon sıvısı içinde yüzerler. Amniyon sıvısı bağırsakları tahriş edici özelliktedir. Bu nedenle tahrişe bağlı olarak bağırsaklarda yangı ve kalınlaşma, kısalma, birbirlerine yapışma ve sinirsel gelişimde sorunlar görülür. Dar yerden çıkan bağırsaklarda kan dolaşımı bozukluğu eşlik ettiğinden bağırsaklarda yangının olması yanında bazen bağırsakta devamlılık bozukluğu olarak tanımlanabilen atreziler ve ender olarak gonadların iniş düzeninde bozukluklar eşlik edebilir.
Gastroşizis olan bebeklerin, hayatta kalma olasılıkları diğer deyişle hayata kalma oranları yüzde 90'ın üzerindedir. Hayat kaliteleri de normal bebekler gibidir.
Gastoşizis nasıl teşhis edilir?
Hamileliğin üçüncü ayından sonra ultrason ile gastroşizis teşhis edilebilir. Bebek gelişiminin ilk üç ayında bağırsakların bir kese içinde ama karın dışında olduğu döneme fizyolojik omfalosel dönemi denir. Üçüncü ayda bu dönem tamamlanır. Bağırsaklar karın boşluğuna yerleşir ve bebeğin karın duvarı oluşumu sona erer. Bu dönemden sonra bağırsakların karın boşluğu dışında olması ve üzerinde bir zar olmadan serbest olarak amniyotik sıvının içinde yer alması durumunun ultrasonla belirlenmesi tanı koydurucudur. Bağırsakların üzerinde bir zarla kaplı olarak fizyolojik dönemden sonra karın dışında olması omfalosel olarak adlandırılır ve genetik - kromozomal anomalilerin yüksek oranda görüldüğü bir durum olup gastroşizis ile karıştırılmamalıdır. Gastroşizis erkek bebeklerde daha fazla görülür.
Gastroşizis annede serum alfafetoprotein yüksekliği ve polihidramniyosa (amniyotik sıvının fazla olması durumu) yol açabilir. Gastroşizisli bebeklerde amniotik sıvının içinde yüzen bağırsaklardan protein kaybı nedeni ile bebekler düşük doğum ağırlıklı olarak doğarlar. Gastroşizis erken doğuma, büyüme geriliğine veya can kaybına sebep olabilir. Tüm bebeklerde olduğu gibi düzenli ultrason ve diğer takiplerinin yapılması bebek ve anne sağlığı açısından zorunludur.
Gastoşizisin neden olur?
Gastoşizisin nedeni, genel olarak bilinememektedir. Ancak genç yaşta hamilelikler, bazı ilaçların erken hamilelik dönemi içerisinde kullanılması durumunda gastroşizise daha çok rastlanılır. Hava kirliliğinin gastroşizisle bağlantılı olduğu yönünde tespitler vardır.
Gastoşizisin, kromozomlar ile herhangi bir ilişkisi yoktur. Dolayısıyla kromozom analizi amaçlı amniyon sıvısı, kord kanı veya korion villus biyopsisi almak gibi invaziv girişimler bu durum için gereksizdir.
Gastoşizis tedavisi
Gastroşizisli bebeğin donanımlı bir merkezde takibinin yapılması ve bebeğin burada dünyaya getirilmesi gerekir. Zorunlu olmasa da sezeryanla doğum tercih sebebidir. Doğumda bu bebeklerin bağırsaklardan aşırı sıvı ve ısı kaybı olur. Bunlara yönelik tedbirler hemen alınır ve ardından dışarıdaki bağırsak miktarına göre değişen yaklaşımlarla bağırsaklar çocuk cerrahları tarafından karın içine yerleştirilir ve karın duvarındaki delik kapatılır. Bağırsakların fonksiyon kazanmasına kadar bebeğin bakımı yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yapılır. Başka yandaş bir anomalinin olmadığı durumlarda yüksek oranda yaşama sağlanır ve bebeklerin gelişimsel eksikleri hızla kapanır.
Gastroşizis tedavisine anne karnında başlanabilir mi?
Amniyon sıvısının doğrudan bağırsaklara zararlı -iritan etkilerini önlemek amaçlı, gerek deneysel gerekse klinik çalışmalar vardır. Bu çalışmalarda amniyon sıvısının nitelikleri değiştirilmeye ve böylece zararsız kılmaya çalışılır. Bunlar, bebeğin gelişiminin çok olumsuz etkilendiği durumlarda baş vurulabilen çalışmalar olup sınırlı kalmıştır.
Bağırsaklar içeriye nasıl yerleştirilir?
Doğum sonrası bağırsakların ve dışarı çıkan varsa diğer organların (genelde mide) çokluğuna göre yaklaşım değişir. Önemli olan karın içi basıncını, kan dolanımını bozacak kadar artırmadan bağırsakları karın içine yerleştirip, mümkün ise tüm katmanları ile açıklığın kapatılmasıdır. Son yıllarda aşamalı olarak birkaç gün içinde bağırsaklar açıklıktan karın içine ameliyathane ya da yenidoğan yoğun bakım koşullarında içeri itilip gedik kapatılmaktadır. Bu doğrudan itme- kapatma olarak adlandırılır.
Doğrudan itme-kapatma yapılamayacak ise delik bir miktar kesi ile büyütülüp bağırsaklar karın içine yerleştirilip kesi ve delik tam kat kapatılır. Bu işleme doğrudan kapama adı verilir. Ciltle kapama yönteminde ise karın sadece cilt ile kapatılır. Sadece cilt ile kapatılan durumlarda 1-2 yaş arasında karındaki kesi fıtığı onarılır.
Yukarıdaki yaklaşımların uygulanmasının mümkün olmadığı durumlarda bağırsaklar açıklığın kenarına dikilen sentetik silikonize güçlendirilmiş lastik yaprak silo haline getirilir ya da aynı yapıdaki hazır keseler deliğin kenarına çepeçevre dikilerek bağırsaklar bu kesenin içine yerleştirilir. Yerçekiminin etkisi ile bağırsakların karın içine yavaş yavaş dönmesi sağlanır. Böylece karın içi basıncı artırılmadan, organlarda olumsuz etki oluşturulmadan hem karın boşluğunun gelişmesi ve hem de bağırsakların karına dönmesi sağlanır. Tüm bağırsaklar karın içine yerleşince özgün açıklık ya da kesi ile büyütülmüş olan alan tam tabaka olarak kapatılır.
Kapatma süreci sırasında bağırsaklar işlev kazandığından azar azar bebek ağızdan beslenmeye başlanır. Temel olarak ise bebekler damar yolu ile tüm besin ihtiyacını karşılayan özel solüsyonlarla beslenir.
Günümüzde, doğrudan doğumu takip eden saatler içinde yavaş yavaş bağırsakların karın içine yerleştirilmesi tercih edilen yöntemdir. Diğerleri bu yöntem mümkün olmadığı durumlarda uygulanır.
