Fobi çeşitleri
Yükseklik, karanlık, kalabalık… Hiç bu tür korkularınız oldu mu? Korkularınızın nedenleri hiç düşündünüz mü? Fobi olarak adlandırılan bu korkularınız için tedavi oldunuz mu? Psikolojide bir tür kaygı bozukluğu olarak ele alınan, kişinin bir nesne veya durumla ilgili yaşadığı belirgin, aşırı korku ya da kaygıya fobi denir. Fobi kaynağı olan nesne veya durum neredeyse her zaman korku doğurur. Buna kaçınmalar eşlik eder ve bu korkular 6 aydan uzun sürer. Fobiler şu başlıklara ayrılabilir:
- Özgül fobiler (Nesneleri belirli fobiler; hayvan (örneğin örümcek), doğal çevre (yükseklik, fırtına), kan-iğne-yaralanma, durumsal (uçak, asansör, kapalı yer) ve diğer (özel giysili kişiler)
- Sosyal fobi (Başkalarının gözleyebileceği ve değerlendirebileceği durumlarla ilgili korku)
- Agorafobi (Kaçamayacağınızı düşündüğünüz açık veya kalabalık alanlarda hissedilen korku)
Fobilerimizin sorumlusu beynimiz
Aslında beynimiz her daim tehlike aramaya programlıdır. Bu bizim hayatta kalmamızı sağlar ve gereklidir. Ancak bazı durumlarda düşüncelerimiz ve anlık korkularımız bazı nesnelerin veya durumların daha fazla tehlike içerdiğine ikna olur. Bu inanç, bu nesnenin artık diğer nesnelerden daha ön planda tutulmasına, ona yaklaştıkça beynimizin kendini korumak için çeşitli kimyasallar yoluyla bize korku hissettirmesine ve hayatta kalma sistemlerinin çalışmasına sebep olur. Algımız artık gerçeğimiz haline gelir.
Fobiler kalıtsal olarak geçebilir
Bazı fobiler hemen herkeste görülür ve evrensel olarak ele alınır. Bazı fobiler ise kişiye özgüdür. Bunun yanı sıra kültüre özgü fobiler de bulunur. Farklı şekilde ortaya çıkabilir. Çocukluk çağında bir nesne veya durumla ilgili doğrudan, yani deneyim sonucu görülebilir. Ya da dolaylı olarak; sıklıkla fobiye sahip bir yakınımızdan öğrenme yoluyla gelişebilir. Kan ve enjeksiyon ile ilgili olanlar ise kalıtsal olarak aktarılır. Yetişkinlikte ise yaşanılan yaşam olaylar sonucu, çoğunlukla karmaşık fobiler gelişebilir.
Bu fobileri hiç duydunuz mu?
Binlerce ilginç fobi mevcuttur. Örneğin; ertophobia (aşk fobisi), geliophobia (kahkaha fobisi), ornithophobia (kuş fobisi), turophobia (peynir fobisi), trypophobia (delik fobisi). Bu özgül fobiler az rastlanan ve kişinin deneyimine dayanarak gelişen fobilerdir.
Fobiler tedavi edilebilir
Her insan bazı nesnelerden veya durumlardan bir dereceye kadar korkar ve korku gereklidir ancak fobi söz konusu olduğunda bu korku çok şiddetli, aşırı, işlev bozucu bir hal alabilir. Bu noktada müdahale gerekir. Psikoterapi fobiler için en etkili yoldur. Kişinin yaşadığı korkuyu netleştirmesi ve onunla yüzleşmesinde farklı teknikler uygulanabilir. Amaç fobi haline gelen nesnenin veya durumun korku şiddetinin azaltılmasıdır. Bazı fobiler nesneye bağlanmamış olabilir. Kişinin bu fobiye verdiği anlam ve kendini koruma gerekliliği, yaşadığı çatışmalar terapi odasında ele alınır. Fobi tedavisi, kişiye, yaşadığı fobiye ve bunun bilinen başlangıcına göre değişir. Kişinin korkusuyla güvenli bir ortamda (bu ortam gerçek hayat da olabilir, görselleştirme yoluyla terapi odası da) tolere edeceği ölçüde karşılaşması sağlanabilir veya bu korkunun onun için anlamı çalışılabilir.
