Yutma yetisini kaybeden çocuklar gastrostomi ile beslenebiliyor
Bebeklik veya erken çocukluk döneminde yaşanılan bazı rahatsızlıklara bağlı zihinsel ve bedensel engeller ile seyreden hastalıklar grubuna genel olarak nörolojik defisit deniliyor.
Nörolojik defisitli çocukların zihinsel ve bedensel engellerinden dolayı, sinirsel yollarla kontrol edilen yutma fonksiyonları bozuluyor ve bu nedenle zor ya da yavaş yutabiliyorlar. Ağızlarına aldıkları gıdaları da sıklıkla akciğerlerine kaçırıyorlar. Ayrıca mideden yemek borusuna doğru reflü denilen 'gıda kaçağı' bulunduğundan akciğerlere daha fazla kaçırma yaşanıyor. Bütün bunlar hem yetersiz beslenmeye hem de yoğun bakımda takip ve tedavi gerektiren zatürre ataklarına neden olabiliyor. Ayrıca beslenemeyen bu hastalarda, hastalıklara karşı direnç zayıflıyor, büyüme ve gelişme yeterli yaşanmıyor.
Gastrostomi ameliyatı nedir?
Nörolojik defisit olduğu bilinen çocuklar başlangıçta burun ile mide arasına yerleştirilen özel bir sonda ile beslenebiliyorlar. Ancak uzun vadede bu beslenme şekli de başta enfeksiyonlar ve reflünün şiddetlenmesi olmak üzere çeşitli ek sorunlara neden oluyor. Bu durumda ise nörolojik defisitli çocukları beslemenin en iyi yolu 'gastrostomi' adı verilen, mide ile karın duvarı arasına oluşturulacak bir bağlantı yolu ile doğrudan doğruya dışarıdan midenin içine beslemektir. Gastrostomi; endoskopik ve laparoskopik kapalı ameliyat yöntemleri ile ya da açık ameliyat ile yapılabiliyor.
Gastrostomi ameliyatı sonrası reflü engellenir mi?
Gastrostomi ameliyatı her ne kadar beslenmeyi kolaylaştırsa da, reflü ve buna bağlı olarak gelişen akciğer enfeksiyonlarını (zatürre) engellemek için nörolojik defisitili hastaların çoğuna reflü önleyici ameliyat da uygulamak gerekiyor. Bu ameliyat gastrostomi ile birlikte laparoskopik olarak (kapalı ameliyat) ile gerçekleştirilebiliyor. Bu ameliyata ‘laparoskopik gastrostomi+fundoplikasyon’ adı veriliyor ve tek seansta yapılıyor.
Nörolojik defisitli hastaların tamamına reflü önleyici ameliyat yapmak gerekmiyor. Bu hastaların görece az bir bölümünde sadece gastrostomi yeterli olabiliyor. Buna, hastayı değerlendiren hekimler karar veriyor. Böyle bir durumda, kısaca Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) adı verilen, endoskopik olarak gerçekleştirilen ve hastaya daha az yük getiren gastrostomi yöntemi tercih ediliyor.
Gastrostomi ameliyatı tekrarlanabiliyor
Gastrostomi, ister PEG adlı endoskopik yöntemle kapalı olarak yapılmış olsun isterse laparoskopik yöntem ya da tam açık yöntemle yapılmış olsun; seyrek olarak düzeltilmesi ya da tekrardan yapılması gerekebiliyor. Ayrıca, gastrostomi ihtiyacı kalmadığı için gastrostomi tüpü çekilen hastalarda, bazen yeniden gastrostomi yapmak gerekebiliyor.
Gastrostomi ameliyatı sonrası iyileşme süreci
Gastrostomi, PEG adlı endoskopik yöntem ya da laparoskopik yöntem ile yapılırsa genellikle aynı gün ya da ertesi gün kullanılmaya başlayabilir ve hasta, ameliyat sonrası birinci günü ya da ikinci günü (farklı bir durum yoksa) taburcu edilebilir. Açık yöntemle gastrostomi yapıldığında bu durum 1-2 gün uzayabiliyor. Gastrsotomi ile birlikte fundoplikasyon denilen reflü önleyici ameliyat da yapıldıysa, ameliyat sonrası genellikle 5-6 gün sonra taburcu olunabiliyor.
Gastrostomi tüpü nedir?
Gastrostomi, kısaca, beslenme amacıyla, midenin karın duvarına ağızlaştırılması anlamına geliyor. Bu sırada, beslenmeyi sağlayabilmek için, midenin ağızlaştırıldığı yerden midenin içine bir tüp (sonda, kateter) yerleştiriliyor. Böylelikle doğrudan mide içine beslenme kolaylaşmış oluyor.
Gastrostomi tüpü nasıl takılıyor?
Gastrostomi tüpünün temel olarak 3 takılma yöntemi vardır. Her üçünde de genel anestezi gerekiyor.
1. PEG: Endoskopik olarak ağızdan giren bükülebilir bir endoskop aracılığıyla mideye ilerleniyor. Bu sırada karın derisinden midenin içine doğru bir iğne aracılığıyla kalın özel bir ip sokuluyor. Endoskop ile bu ip ağızdan alınıyor ve özel bir gastrostomi tüpünün ucu bu ipe bağlanarak mideye gönderiliyor. Son olarak, karın derisinden sokulan ip geri çekilerek gastrostomi tüpünün arkasının karın duvarından dışarı çıkması sağlanıyor. Böylelikle karın duvarı ile midenin içi arasına gastrostomi tüpü yerleştirilmiş oluyor.
2.Laparoskopik yöntem: Kapalı ameliyatla takma yöntemidir. Göbekten özel ışıklı bir kamera karnın içine yerleştiriliyor ve karın duvarında küçük bir delik açılıp mide karın duvarına ağızlaştırılıp midenin içine gastrostomi tüpü takılıyor.
3. Açık ameliyatla gastrostomi yöntemi: Karın üst kısmına 3-4 cmlik bir kesi yapılarak gastrostomi uygulanıyor.
Gastronomi tüpleri ne sıklıkla değiştirilir?
Gastrostomi tüplerinin değiştirilme sıklığı hastadan hastaya değişebiliyor. Aylar, hatta yıllar boyunca aynı tüple idare eden hastalar olduğu gibi, birkaç haftada bir tüpü değiştirilenler de olabiliyor. Günümüzde modern gastrostomi tüpleri balonlu ve kolay değiştirilebilen tüplerdir. Hiçbir ağrı-acı olmadan; poliklinikte; hatta evde değiştirilebiliyorlar. Ayrıca “buton” adı verilen karın duvarına bitişik ve kapaklı özel tüpler de bulunuyor. Bunlar daha uzun dayanıyor ve daha estetikler. Ancak kullanımı diğer tüpler kadar pratik olmayabiliyor.
Gastrostomi tüpünün kalıcı ya da geçici olması; hangi hastalık ya da durum nedeniyle takıldığına bağlıdır. Pek çok durumda gastrostomi tüpü geçici olarak takılıyor ve belli bir süre sonra çıkartılıyor. Ancak bazı hastalıklarda kalıcı oluyor ve ömür boyu bu tüp aracılığıyla besleniliyor. Ancak şurası unutulmamalıdır ki; beslenme insan için en önemli şeylerden biridir ve yutamayan bir hastanın burundan ya da ağızdan sonda ile beslenmesine kıyasla gastrostomiden beslenmesi hem çok daha etkin, çok daha kolay, çok daha konforlu ve çok daha sorunsuz oluyor.
Gostronomi tüpü takılı çocukların bakımı ve beslenmesi
Gastrostomi tüpünün girdiği yerde ufak tefek sorunlarla sık sık karşılaşılabiliyor. Bunlar arasında en sık görülenler kızarıklık, kabarıklık, et parçasının çıkması, hafif kanamalar, küçük yaralar, sızdırma sayılabilir. Bunlar önemsiz sorunlardır ve basit tedavilerle hallediliyorlar. Tüpün yanlışlıkla çıkması, beslemeyi engelleyecek derecede ciddi sızdırmalar, mideye giriş ağzının aşırı genişlemesi, derin yaralar, fazla kanama, büyük et parçaları gibi durumlarda hekime başvurulması öneriliyor.
Gastrostomi tüpünden beslenmenin ideali özel gastrostomi mamalarının verilmesidir. Ancak yine de blenderden geçirmek ve çorba kıvamına getirmek kaydıyla tüm besinler gastrostomiden verilebiliyor. Bu durumda, gastrostomi tüpünün tıkanmaması için besledikten sonra mutlaka su verilmesi gerekiyor.
Haplar, ağızdan kesinlikle verilemiyorsa ya ezilerek, mümkünse iki-üç parçaya bölünerek; kapsülse içindeki toz suya atılarak ya da hiçbiri olmuyorsa bütün halinde su ile gastrostomi tüpünden verilebiliyor.
Gastrostomi tüpü yerinden çıkarsa…
Gastrostomi tüpünün çevredeki cisimlere takılıp çıkmamasına dikkat edilmesi gerekiyor. O nedenle, tüp çamaşırın içinde tutulmalı ve gerekirse bükmeden kıvırarak saklanmalı. Yine de yanlışlıkla çıkarsa bir hekime başvurulmalı.
