Yüksek ateşli büyük tehlike: Ebola
Ebola virüsü hastalığı (EVH), ani başlangıçlı ateşli bir hastalıktır. İlk olarak ateş (≥38.6 derece), halsizlik, iştahsızlık, kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı ve boğaz ağrısı görülüyor. Ardından kusma, ishal, vücutta döküntüler, göğüs ağrısı, nefes alma güçlüğü, yutmada zorluk ortaya çıkıyor. Burundan, ağızdan, mide ve bağırsaklardan kanama başlıyor. Kanama hem vücut dışındaki yüzeylerde, hem de vücut içinde mukoza, doku ve organlarda görülüyor.
Ebola hızlı ilerliyor
Laboratuvar bulgusu olarak trombositlerde (kan pulcukları) azalma, karaciğer enzimlerinde yükselme oluyor. Böbrek fonksiyonları bozuluyor ve idrar çıkışı azalabiliyor. Kalp zarı iltihabı, akciğerde ödem, hızlı solunum ve tansiyon düşüklüğü görülüyor. Belirtiler başladıktan sonra Ebola hızla ilerliyor ve genellikle 8-9 günde kişi hayatını kaybediyor.
Ayırıcı tanıda tifo, sıtma, şigelloz, kolera, leptospiroz, hepatit gibi viral kanamalı ateşe sebep olan diğer etkenlerin araştırılarak olmadıklarının kanıtlanması gerekiyor.
EVH tanısında kanda ve vücut salgılarında virüs, virüse ait nükleik asitler ya da serumda antikorlar (IgM ve IgG) araştırılıyor.
Ebola hayvanlardan insanlara geçiyor
Ebola virüsünün doğal kaynağı henüz bilinmemekle beraber, yapılan çalışmalarda virüsün hayvanlardan insana geçtiği düşünülüyor. Hastalığın doğal kaynağının özellikle meyve yarasaları olduğu kabul ediliyor. Afrika’da yağmur ormanlarında hasta veya ölmüş şempanze, goril, yarasa, maymun, antilop ve kirpilerde saptandı. Ebola virüsü ile enfekte bir hayvanın kanı, çeşitli salgıları veya organları ile temas edildiğinde; bütünlüğü bozulmuş deri (çatlaklar, çizikler) ve mukozalardan virüs insana bulaşıyor. Ebola’nın kuluçka süresi ortalama 8-10 gün arasında değişiyor.
Hastalığa karşı iki tip maruziyet söz konusu. Primer olarak ebola endemik sahasına seyahat sonucu bulaşırken, sekonder olarak ise insandan insana veya söz konusu hayvanlardan insanlara bulaşıyor. Virüs insanlarda rahatsız kişinin vücut salgıları, kanı ve organları ile temas sonucunda toplum içinde insandan insana kolayca bulaşabiliyor. Kişinin kan ve vücut salgılarının bulaştığı, döküldüğü objelerle temas da indirekt yoldan bulaşmaya neden olabiliyor. Bulaşma riski semptomların ortaya çıktığı andan itibaren sıklıkla da ateş ile birlikte başlıyor. Hastalıktan iyileşenler vücut salgıları ile haftalarca virüsü etrafa saçıyor. Virüs dış ortamda sıvı ya da kuru materyal içinde birkaç güne kadar canlılığını koruyabiliyor. Ölen kişilerin vücutları ile temas sonucunda bile bulaşma gerçekleşebiliyor. Solunum yolundan bulaşma henüz kanıtlanmamış olmakla birlikte dikkatli olunması gerekiyor. Bu kişilerin bakım ve tedavisini yapan ya da tahlilleri yapan sağlık personeli için bulaşma riski söz konusu olduğundan şüpheli ve tanımlanmış olgulara yaklaşımda enfeksiyon kontrol önlemlerinin alınması çok önem taşıyor.
Ebola tedavisi
Hastalığın henüz etkili bir antiviral tedavisi yok ve aşı da geliştirilemedi. Tedavi; sıvı-elektrolit dengesinin düzeltilmesi, oksijen takviyesi, kan basıncının düzenlenmesi gibi tümüyle destek tedavisi ile sınırlı.
Araştırılmakta olan ilaçlar; ribavirin, nükleozid analog inhibitörleri, interferonlar, immünglobulinler, monoklonal antikorlar, aktive protein C, doku faktör inhibitörleri incelenmekte olup, çalışmalar devam ediyor.
