Diş sıkmanın yaygın nedeni stres
Diş sıkma sadece uykuda olabildiği gibi kişi uyanıkken de dişlerini sıkıyor olabilir. Ağrı yoksa hastalar diş sıktıklarının genellikle farkında olmayabilirler. Hekiminin bu durumun farkına varması ve uyarması ile ya da uyurken dişlerini sesli olarak gıcırdatıyorsa aynı odayı paylaştığı kişinin verdiği bilgi ile durumdan haberdar olurlar. Aksi takdirde ancak ileri aşamalarda diş ve kemik kayıpları meydana geldiğinde bruksizmin farkına varılır.
Diş sıkma nedenleri
Araştırmalarda bruksizmin muhtemel nedeni olarak birçok faktörden bahsedilir ancak bunlardan en etkilisi strestir. Yapılan çalışmalar da diş sıkanların sıkmayanlara oranla stres duyarlılıklarının fazla olduğu belirlenmiştir.
Diş sıkan hastada anatomik yapılar belirli bir dönem bu aşırı kuvvetleri tolere eder. Ancak zamanla kas kuvveti artar. Artan kuvvet dokuların tolerans sınırını aşar ve hastada semptomlar ortaya çıkmaya başlar.
Çalışmalarda bruksizmin genetikle ilgili olabileceğinden de söz edilir. Bruksizmi olan hastalarla görüşüldüğünde genellikle ailelerinden birinin de diş sıktığından bahsederler.
Diğer diş sıkma (bruksizm) sebepleri
Bunların yanı sıra; ağız içinde uyumu bozuk, çenenin dengeli kapanmasına engel olan dolguların/restorasyonların da etkileri olabilir. Aynı şekilde bruksizm dişlerinde kapanış bozukluğu, çapraşıklık olan hastalarda da gözlenebilir. Dişleri çapraşık olan her kişi diş sıkmaz ancak böyle diş yapısına sahip bireylerde diş sıkmanın etkileri daha yıkıcı olur. Bu nedenle diş sıkmanın yarattığı şikayetler çözüldükten sonra hastalar ortodonti uzmanına yönlendirilir ve diş kapanışları ortodontist tarafından dengelenir.
Diş kapanışındaki dengenin bozulmasının bir diğer sebebi de diş eksiklikleridir. Özellikle de çiğnemede etkin rol alan azı dişlerinde eksiklikler mevcut ise bu dişlerin vakit geçirmeden tamamlatılmasını tavsiye edilir çünkü bu eksiklikler yemek yerken ve diş sıkarken çenedeki kuvvetlerin dengesiz olmasına neden olur.
Bazı antidepresan türü ilaçların kullanımının, alkol ve sigaranın da bruksizmi ortaya çıkardığına dair araştırmalar mevcuttur.
Bruksizmin ağız ve diş sağlığına verebileceği zararlar
Diş sıkma alışkanlığı dişlerdeki mevcut restorasyonlarda ve çiğneme kasları üzerinde olumsuz etkilere yol açar. Bu etkiler;
• Dişlerde ve restorasyonlarda kırık ve aşınmalar,
• Dişlerde hassasiyet,
• Tekrarlayan dişeti problemleri,
• Sabahları çenelerde yorgunluk hissi ve ağrı,
• Kalitesiz uykuya bağlı olarak ertesi gün uyku hali,
• Çene köşelerinin giderek belirginleşmesi ve yüzün daha geniş görünmesi,
• Uzun vadede çene eklemlerinde sorunlar olarak sıralanabilir.
Hastalar diş sıkarken dişlere normalden daha fazla yük gelir ve bu nedenle dişlerde aşınmalar, çatlaklar, kırıklar oluşur. Aynı etkiler dişlere yapılan dolgu ve protezlerde de görülebilir. Bu durum nedeni belli olmayan diş ağrısına ve hassasiyete yol açar. Hastalar sabah çenelerinde ağrı ve yorgunluk hissiyle uyanır. Kalitesiz uykuya bağlı olarak hastalarda ertesi gün uykululuk hali gözlenir.
Diş sıkan hastalarda sık tekrarlayan dişeti problemleri de gözlenebilir. Diş sıkarken kemik yapılar üzerinde normalden çok daha fazla baskı oluşur ve kemik dokular bu kuvveti tolere edemediklerinden çene kemiğinde kayıplar, rezorpsiyonlar (erimeler) meydana gelebilir. Bu da giderek artan dişeti çekilmeleri olarak kendini gösterir ve ileri durumlarda dişlerin tamamen kaybına da neden olabilir. Yanak içlerinde ve dil kenarlarında zedelenmeler ve yaralanmalar meydana gelebiliyor.
Ayrıca çiğneme kaslarının aşırı gelişimine bağlı olarak çene köşelerinde büyümelere ve yüzde köşeli görünüme neden olabilir. Bu kuvvet artışı çene eklemlerinde normalden daha yüksek kuvvetlere sebep olduğundan ileri dönemlerde çene ekleminde sorunlar ortaya çıkmaya başlar.
Bruksizme kadınlarda daha sık rastlanır
Bruksizm, kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülür. Günümüz şehir hayatının temposunda herkes bruksizm riski altında insana doğrudan hitap eden, stres ve risk faktörünün bulunduğu meslekleri yapanlar daha fazla risk altında. Hekimlere başvuran hastaların çoğunluğunu bankacılar, finans sektöründe çalışanlar, çağrı merkezi çalışanları, doktorlar ve öğretmenler oluşturur. Ayrıca askerler ve polislerde de diş sıkmaya sıklıkla rastlanır.
Bruksizm nasıl anlaşılır, tanı nasıl konulur?
Bruksizm tanısının konulmasında öncelikle hekim hasta ile görüşerek tıbbi hikayesini öğrenir ve ağız içi ve ağız dışı muayenesini yapar. Gerekli görülen durumlarda röntgen, MR ve tomografi gibi radyolojik yöntemlere başvurulur ya da uyku laboratuarı incelemeleri yapılır.
Muayene esnasında bruksizm bulgularına rastlanılan hastalara sorulduğunda birçoğu diş sıkmadığını söyler. Bu nedenle öncelikle önemli olan hastanın durumunu fark etmesinin sağlanmasıdır. “Farkındalık kazandırmak” hastaya uygulanması gereken ilk tedavi seçeneğidir. Böylece kişi günlük hayatında kendini takip etmeye başlar.
Uyurken diş sıkma
Uykuda bilinç devre dışı olduğu için uyku esansındaki çiğneme kuvveti kişinin kontrolü dışındadır. Bu sebeple uykuda meydana gelen diş sıkmaları ve gıcırdatmaları için farklı bir çözüm kullanılır.
Diş sıkma aparatı
Uykuda diş sıkma vakalarında kişiye özel özel diş koruyucu diş plakları (okluzal splintler) yapılarak bu durum kontrol altına alınır. Bu plaklar sayesinde dişlerin dengeli kapanması sağlanarak yük tüm çeneye dağıtılır. Böylece hasta diş sıkmanın zararlı etkilerinden korunulur.
Çiğneme kaslarında ağrı olduğunda, kaslara yapılacak sıcak uygulamalar ile rahatlama sağlanabilir. İleri durumlarda fizik tedavi yöntemlerinden de destek alınır.
