Demans nedir?
Halk arasında bunama olarak bilinen ve 65 yaş üstü insanları etkileyen demans, kalıcı olarak bilişsel yeti kaybına yol açar. Bu rahatsızlığa yakalanan yaşlılar, zamanla sosyal ve mesleki becerilerini kaybetmekle kalmayıp günlük hayattaki işlevselliklerinin büyük kısmını kaybedebilir. Demans, insan ömrünün daha uzun olduğu batılı toplumlarda daha sık görülür. Türkiye daha genç popülasyona sahip fakat ülkemizde de bu rahatsızlıktan etkilenen kişilerin sayısı giderek artıyor. Yaş ilerledikçe demansa yakalanma riski artar. 65 yaş üstünde görülme oranını yüzde 5-11 iken, 85 yaş üstünde bu oran yüzde 40’tan daha fazla.
1. Demansın ilk belirtileri: Adres şaşırma, yön bulamama
Demanslıların temel sorunu hafıza kaybı olarak özetlenebilir. Beraberinde soyut düşünme ve karar vermede bozulmalar da meydana gelir. Hafıza kaybı genelde adres şaşırma, yer ve yön bulamama şeklinde başlar. Kişilerin yakın zamanda olan olayları hemen her zaman unuttuğu ve sıkça aynı şeyleri sorduğu görülür. Demans, beyindeki ‘hipokampüs’ bölgesini etkilediği için kısa süreli hafıza bozulur. Zamanla rahatsızlık ilerler ve beynin büyük bir kısmı bu durumdan etkilenebilir. Hastalığın ilerlemiş evrelerinde geç hafıza da etkilenmeye başlar. Normalde bebeklikten ergenlik ve erişkin çağına kadar beynimiz nasıl gelişiyorsa, bu hastalıkta tam tersi yaşanarak bebeklikteki beyin seviyesine doğru gidilir.
2. Davranışlar değişir
Demanslı kişiler çoğunlukla bilişsel bir kayıp yaşadığının farkında olmaz. Bu nedenle yakınları bu hastalıktan şüphelendiğinde doktora götürmekte zorluk çeker. Bilişsel kayba çoğu zaman davranış değişiklikleri de etki eder. Kişi eskiye göre daha alıngan olur, hemen sinirlenir. Kimileri ise tam tersi davranışlar gösterebilir. Gençliğinde oldukça huysuz ve zor bir kişiyken demansta oldukça sakin, hiçbir şeye karışmayan tepkisiz bir karaktere bürünebilirler. Az konuşup, sürekli gülümseyen yaşlılara dönüşürler.
3. Psikolojik bozulmalar başlar
Bu süreçte bazen kişiler oldukça agresif ve huzursuz olabilir. Zaman zaman halüsinasyonlar (kedi, yılan, köpek gibi görsel imajlar, yabancı kişiler veya çoktan vefat eden eş), şüpheler ve asılsız iddialar da rahatsızlığa eşlik eder. Mesela bir yaşlı, oldukça ısrarlı bir şekilde yakınlarının onu zehirlemeye çalıştığını iddia edebilir.
4. Düşme eğilimi artar
Demanstan vücudun denge merkezi de etkilenir. Bu nedenle çok sık düştükleri görülür. Yaşlılığın verdiği güç kaybı, bakımın azalması, hastalık ve beslenme bozuklukları kişileri enfeksiyonlara daha açık hale getirdiğinden oldukça sık, solunum yolu veya idrar yolu enfeksiyonlarına maruz kaldıkları bilinir.
Geç kalmayın
Demansı olan kişilerin erken evrede tanı almaları çok önemli. Demans yakınmaları ile doktora getirilen kişilerin genellikle en az bir senedir bu durumla yaşadığı ortaya çıkar. Tanı için sıklıkla mini mental test kullanılır. Bu test 30 sorudan oluşur ve testle kabaca bir kişinin demans olup olmadığı anlaşılabilir. Demans tedavisinde amaç; hastalığın seyrini mümkün olduğunca yavaşlatmak. Bunun ilaç tedavilerinden yararlanılır. Erken evrelerde iyi yanıt veren ilaç tedavisinin zamanla etkisi azalır. Bu nedenle hastalığı önlemede ve geciktirmede beynin zinde tutulması önem taşır. Yaşlılıkta aktif çalışmaya, okumaya ve sosyal faaliyetlere ara vermeden devam etmek gerekir.
