Çocuğunuzda uykusuzluk varsa bunlara dikkat!
Sıklıkla çocukluk çağında davranışsal uykusuzluk sık görülür. Ancak bazı hastalıkların seyri sırasında da uykusuzluk bir semptom olarak karşımıza çıkabilir. Bunlar astım, diyabet (şeker hastalığı), orak hücreli anemi, kanser, alerjik nezle, gıda alerjileri, atopik dermatit veya egzama gibi kaşıntıyla seyreden deri hastalıkları, ağrıyla seyreden romatizmal hastalıklar, reflü, fibromiyalji, kronik bağırsak hastalıkları, guatr, migren ve epilepsi sayılabilir. İlaçların içeriği bilinmeli, yan etki olarak da uykusuzluğun gelişebileceği unutulmamalı.
Özellikle mental geriliği olan çocuklarda uyku problemleri yüzde 90’ a varan oranlarda görülebilir. Major depresyon ve endişe bozukluklarında da uykusuzluk sık görülür. Yine çocukluk çağında travma sonrası stres bozukluğu da uykusuzluk sebepleri arasında sayılabilir.
Huzursuz bacak sendromu da uyku sorunu yapabiliyor
Çocuklarda sıklıkla büyüme ağrıları ile karışan ‘Huzursuz Bacak Sendromu (HBS) da önemli uykusuzluk sebepleri arasında. Bu çocuklarda ebeveynlerden alınan öykü önem taşır. 40 yaş altında tanı alan kişilerde büyük oranda genetik geçişlidir. Ebeveynlerden birinde mutlaka HBS kliniği bulunur. Çocukların genellikle bacaklarını ovdurdukları görülür. Özellikle akşam saatlerinde ortaya çıkan ve sıklıkla bacaklarda tarifi zor olan bu his hareket etmekle azalır, rahatlar ve uykuya dalmayı güçleştirir.
Bacaklarında ağrı olabilir
Çocukların bacaklarında sabahları ağrı olabilir. Tanım gereği erişkinler bile tarif etmekte zorlanırken çocuklarda bu durum çok daha büyük zorluklara neden olur. Bacaklarının zıplamak istediğini, kemiklerinde karıncalar yürüdüğünü veya baloncukların olduğunu söyleyebilirler. Tarif çocuğun hayal gücüyle paralel seyreder. Çocuklarda tanı güçlüğü nedeniyle gece uyku testi yapılması tanıya objektif katkıda bulunması açısından önerilir. Huzursuz Bacak Sendromu olanların yüzde 90’ında periodik ekstremite hareket bozuklukları görülür.
Adölesanlarda ise sıklıkla ‘Gecikmiş Uyku Fazı Sendromu’ kendisini uykusuzluk gibi gösterir. Baykuş tipi olarak da tanımlanan bu grup çocuklar gece yatmak sabah ise kalkmak istemez. Uykusuzluk nedeniyle okul saatlerine uyum sağlamada da zorluk çekerler.
Çocuğunuzu uyutmak için kullanıldığınız yöntemler hangi sorunlara yol açar?
Genel olarak yanlış olan inanış çocuklarda uyku sorunlarının zamana bırakılması ve büyümekle geçeceği yönünde. Biliyoruz ki süt çocukluğu döneminde uykuya dalma güçlüğü çeken bebekler ergen olduklarında daha sık 'dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu' tanısı alır veya okul başarıları daha düşük olur. Çocukluk döneminde uyku sorunları tedavi edilebildiği ve doğru uykunun öğrenilen bir davranış olduğunun unutulmaması gerekir.
Yine çocuklarda sık görülen horlama, tanıklı apne en sık 2- 6 yaş arasında görülür. Ancak çocuklarda bu hastalık tedavi edilmediğinde büyüme, gelişme geriliği veya obezite, öğrenme sorunları, okul başarısında düşüklük, davranış bozuklukları, dikkat eksikliği gelişir. Tedavisiz kalan uyku apnesi; hipertansiyon, obezite, kalp yetmezliği, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna neden olabilir.
Çocukların küçük erişkinler olarak değerlendirilmemesi, onlarda görülen hastalıkların onların yaş grubu içinde tedavi edilmesi gerekir. Çocuğunuzun ana hatlarıyla uykusundan şüphelenmeniz ve tıbbi yardım almanız gereken durumlar şöyle özetlenebilir:
- Yatma saatinde sorunlar yaşanır ve bu sorunlar ailenin huzurunu etkilerse,
- Gündüz uykululuk hali varsa, okulda uyuyakalırsa,
- Sabah zor uyanırsa,
- Gece sık uyanmaları varsa,
- Horlarsa,
- Uykuda anormal hareketler varsa.
Bebek ve çocuklarda uykusuzluk sorununu çözmek neler yapılmalı?
- Bebek ve çocuklarda uykusuzluk problemini çözmek ve uyku düzeni oturtmak için;
- Bebeklerin kendi kendilerine uyumasını sağlayın.
- Uyku saatleriniz düzenli olsun.
- Öğünlerinizin düzenli olmasına dikkat edin.
- Televizyon, bilgisayar kullanımını sınırlandırın.
- Uyku öncesi daha sakin oyunlar oynayın veya aktiviteler yapın.
- Kafeinli içecek tüketmesine izin vermeyin veya kontrol altında tutun.
- Çocuğunuzun yaş grubuna göre uyku ritüeli olmasına izin vermeyin. (Oyun, diş fırçalama, pijamalar ve yatakta sadece bir masal gibi)
- Davranışlarının düzeltilmesinde cezalandırmaktan öte olumlu davranışların ödüllendirilmesi daha başarılı sonuçlar verir.
- Sınırlarınızı koyun ve istikrarlı olun. 'Yatmaya hazır mısın?' yerine 'Yatma zamanı' çok daha disiplinli ve kesin. Ancak çocuğunuzun kişiliğine göre bu söylemler yumuşatılabilir.
Davranışsal uykusuzluk mevcutsa:
- Çocuğu yatağına uyanıkken koyun ve odayı terk edin.
- Çocuk huzursuzlanırsa odaya geri dönüp rahatlatın.
- Çocuk ile tekrar fiziksel temas kurmadan sözel olarak iletişim kurun.
- Odada kısa süre kalın ve uykuya dalmadan odayı terk edin.
- Uykuya dalmadan önce çocuğun çağrılarına daha uzun aralıklar bırakarak yanıt verin.
- Gece uyanıklıkları ve şekerleme uykularında aynı yöntemleri uygulayın.
Bitki çayları uykusuzluğa iyi gelir mi?
Çocuklarda ilaç tedavileri çok nadir kullanılır. Son yıllarda en fazla kullanılan ilaç melatonindir. Yine bazı alerji ilaçlarının yan etkisinden yararlanılmak üzere kullanılır. Özellikle alerji ilaçları yanlış dozda kullanıldığında aksine çocuk daha hiperaktif ve huzursuz olur. Uykusuzluğa karşı ıhlamur, melisa, papatya çayları kullanılabilir. Ancak çocukluk yaş grubu itibariyle bu içeceklerin de şekersiz olarak tüketilmesi gerekir. Çocuklara şeker tadının geç tanıtılması önemli. Bu arada adaçayı, kuşburnu gibi diğer bitki çaylarının kullanımından kaçınmak gerekir. Bu çayların kahve gibi uyarıcı etkisi bulunur.
Gece terörü nedir? Uyurgezerlikten farkı nedir?
Gece (uyku) terörü ve uyurgezerlik gecenin ilk saatlerinde derin uyku evresinde ortaya çıkan uyku bozukluklarıdır. En sık 4- 8 yaş arasında görülür.
Gece terörü çocukların yüzde 3'ünde görülür. Gece teröründe çocuk derin uykudan aniden çığlık atarak uyanır. Aşırı terleme, çarpıntı, göz bebeklerinde büyüme görülür. Uyku hali aslında devam eder. Bu durum genel olarak çocuktan öte ebeveynler için daha yıpratıcıdır. Çocuk kendisini sakinleştirme çabalarına sert yanıtlar verir. Ertesi gün ise bu olayı hatırlamaz. Çocuğun gelişimine olumsuz bir etkisi yoktur.
Çocuklarda uyurgezerlik
Uyurgezerlik ise daha sık görülür. Çocukların yüzde 15- 40'ında bu duruma rastlanır. Bu çocukların üçte birinde en az beş yıl devam eder. Uyurgezerlik de derin uyku döneminde sıklıkla gecenin ilk saatlerinde görülür. Çocuk yataktan kalkıp yürür, ancak bakışları anlamsız olur. Genel olarak tuhaf hareketler sergiler, sorulara yanıt verebilir, yemek yiyip, tuvalete gidebilir. Ancak tuvaletini banyo yerine dolaba yapabilir. Ertesi gün ise bu olayı hatırlamaz. Bu durumda sakince çocuğun yatağına yatırılması gerekir.
Gerek uyurgezerlik gerekse uyku terörünün çocuğun ruh sağlığına olumsuz etkisi yoktur. Ancak koruyucu önlemlerin alınması gerekir. Odada kendisine zarar verebilecek kesici batıcı cisimler ortadan kaldırılmalı. Pencere, kapılar kontrol altında tutulmalı, gerekli ise özel kilitler yaptırılmalı.
Uyurgezerlik ve gece tetikleyen faktörler kontrol altına alınmalı. Nadiren şiddetli seyretmesi durumunda ilaç tedavisi gündeme gelebilir. Tetikleyici faktörler:
- Uyku süresinin yetersiz olması,
- Kafein tüketimi,
- Düzensiz uyku saatleri,
- Uyku saatinin geç olması,
- Sık uyku bölünmeleri,
- Ateş, hastalıklar, ilaçlar,
- Mesanenin dolu olması,
- Farklı bir ortamda uyumak,
- Gürültülü ortamda uyumak,
- Stres,
- Tıkayıcı uyku apnesi gibi uykuyu bölen diğer uyku bozuklukları.
