Konuşma gecikmesinin nedenleri
Konuşma gecikmesi çocuğun yaşıtlarına kıyasla dil gelişiminde yetersizlik olması durumudur. Konuşmanın akıcılığı, içeriği, kelime dağarcığında önemli derecede yetersizlik vardır. Çok yaygın olan konuşma gecikmesi erkek çocuklarda kız çocuklarına kıyasla 3-4 kat daha sık rastlanır.
Çocuklar ne zaman konuşur?
Çocuklar on ikinci ve on sekizinci aylarda ilk kelimeleri söylemeye başlar, bu yaştaki bir çocuğun konuşabildiği sözcük dağarcığı yaklaşık 10-50 civarında olması beklenir. Bu dönemde çocuğun söylediklerinin yaklaşık dörtte biri başkaları tarafından anlaşılır düzeyde olur. Bir buçuk iki yaştan sonra çocuğun dil gelişimi ivme kazanır. 2-2.5 yaşındaki bir çocuk 400 kelime konuşabilir, iki-üç kelimelik cümleler kurabilir, 2,5-3 yaşındaki çocuklar 3-5 kelimelik cümleler kurabilirken konuştuklarının yüzde 80-90’ı başkaları tarafından anlaşılır. 3-4 yaşında konuşmanın tamamına yakını anlaşılırken, 4-5 yaşlarında 6-8 sözcüklü cümleler kurabilir. Çocuğun konuşmasının normal gelişim basamaklarına göre geri kalması bir hastalık belirtisi olabilir. Tedavi sürecinde çocuğun yakın çevresindeki anne, baba ve kardeşleriyle kurduğu iletişimin doğru yönde yapılandırılmasının yanı sıra gerekli durumlarda konuşma terapisi ve/veya özel eğitim desteğinden faydalanılabilir. Konuşma gecikmesi zeka geriliğinden olabileceği gibi, iki dillilik ya da ilgisizlik gibi birçok nedenden kaynaklanabilir.
Zeka geriliği konuşma gecikmesinin en sık görülen nedenidir. Çocuğun zeka düzeyi azaldıkça konuşma ve dil gelişimi de azalır. Zeka geriliğine bağlı konuşma gecikmesinde hem konuşulanı anlamada hem de ifade etmede sorun vardır. Ancak her konuşma gecikmesi sorunu yaşayan çocuğa zeka geriliği tanısı konulamaz. Konuşma gecikmesi olan bir çocukta zekanın mutlaka değerlendirilmesi gerekir. İşitme kaybı da konuşma gecikmesinde önemli faktörlerden biridir. Hayatın erken dönemlerinde ortaya çıkan işitme sorunları hem anlamayı hem de ifade edici dil gelişimini olumsuz yönde etkiler. Bunun yanı sıra iki dilin konuşulduğu ev ortamlarında da konuşma gecikebilir.
Maturasyonel (gelişimsel) dil gecikmesi
Konuşma gecikmesinin sık nedenlerinden biri de maturasyonel (gelişimsel) dil gecikmesidir. Konuşma ve dil gelişimini sağlayan merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasında yaşıtlarına göre gecikme vardır. Bu durum erkek çocuklarında daha sık görülmekle birlikte çocuğun ailesinde de benzer şekilde geç konuşma öyküsü sıklıkla mevcuttur. Gecikmenin seyri daha iyi olup; en geç okul çağında çocuğun konuşma düzeyi normal seviyeye ulaşır. Öte yandan yoksulluk, yetersiz beslenme gibi fiziksel yoksunlukların yanı sıra evde çocukla az konuşulması, yetersiz dil uyarımı, anne ve-veya baba yokluğu gibi sosyal yoksunluklar da konuşma gecikmesine neden olabilir.
Otizm, konuşma gecikmesinin yanı sıra iletişim ve davranış sorunlarıyla karakterize bir hastalıktır. Bu çocuklarda hem konuşulanı anlama hem de ifade edici dil kullanımında ağır düzeyde yetersizlikler vardır. Beyin felci olarak da tanımlanabilen serebral palsi ise doğum travması, enfeksiyon gibi nedenlere bağlı olarak merkezi sinir sisteminde oluşan hasarlanma sonucunda ortaya çıkan nörolojik bir tablo. Bu çocuklarda işitme kusuru, dil kaslarının koordinasyonsuzluğu gibi bir takım nedenlere bağlı olarak konuşma gecikmesi sıklıkla görülür. Çocuğun yaşından beklenir düzeyde kelimesi olmaması ve/veya cümle kuramaması durumunda anne babanın uzmana görünmeleri gerekir. Bu noktada öncelikle çocuk psikiyatristi uzmanına görünmek gerekli.
