FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Çocuklarda Kabızlık Nedir?
Basitçe tanımlamak gerekirse kabızlık katı gaitanın, seyrek ve zorlukla dışkılanmasıdır. Seyreklik kavramı kişiden kişiye değişmekle birlikte genel olarak çocuklarda iki günde bir ile bir günde iki dışkılama normal sayılmaktadır.
Bebeklerde özellikle anne sütü alanlarda günlük dışkılama sayısı daha fazla olabilir. Kabızlık (konstipasyon) bebeklikte ve çocukluklarda sık görülen rahatsızlıklardan biridir. Beslenme alışkanlıklarından kullanılan ilaçlara pek çok nedeni olabilir.
Altta yatan nedenin belirlenmesi ve beslenme ve hayat tarzı değişiklikleri tedavi için ilk aşamadır. Çocuğun tuvalet alışkanlıklarının düzenlenmesi ve doktor önerilesiyle ilaç kullanımı sorunun giderilmesine yardımcı olur.
Kabızlık nedeniyle oluşan rektal kanamalar, yani anal fissür durumlarında ise genellikle endişelenmeye neden yoktur ancak kanamanın başka nedenleri olabileceğinden doktor kontrolünde fizik muayene yapılabilir .
Çocuklarda Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?
En sık karşılaştığımız tür olan basit kabızlık, anne sütü kesildiğinde yerine başlanan besinlere uyum sağlama aşamasında veya tuvalet eğitimi sırasında başlamaktadır. Seyrek olarak anne sütüne ek olarak, bebek için yeni olan besinler başlandığında da ortaya çıkabilir.
Burada seçilen besinin niteliği önemli olmakla birlikte bünyesel faktörlerin de rolü vardır. Sık görülen bu basit tipin yanı sıra kabızlığa, kullanılmakta olan ilaçlar (demir ilaçları, idrar söktürücüler, bazı psikiyatri ilaçları, ..) neden olabileceği gibi, bu durum bazı önemli hastalıkların ilk habercisi de olabilir. Bu hastalıklardan bazıları şunlardır:
Bebeklerde
- Anne sütü ile beslenme döneminde annenin kabız olması
- Katı gıdalara geçişler ve mama konsantrasyonunun değiştirilmesi
- Anne sütünden inek sütüne geçişte çok fazla inek sütü tüketmek (1 yaş önce inek sütü verilmemelidir)
- Diş çıkarma ve emekleme döneminde bebeğin yanlış beslenmesi
- Bebeklikte kullanılan demir ilaçları
Çocuklarda
- Posalı ve sulu yemekler yerine katı gıdalarla beslenmek
- Devamlı karbonhidratlı ve lifsiz gıdalar tüketme
- Yeterli su tüketmemek
- Fast-food ve abur cubur tüketimi
- Okul çağında tuvalete gitmemek ya da çizgi film/oyunu bırakmamak için erteleme
- Dışkı yaparken ağrı nedeniyle tuvalete gitmemeyi alışkanlık haline getirme
- Tiroid hormonunun az salgılanması (hipotriodi)
- Kalın bağırsakta sinir sisteminin iyi gelişmemesi (Tanı konduğunda ameliyat gereklidir)
- Bağırsak genişliği, bağırsak yavaşlığı gibi doğuştan gelen sorunlar
- Anüsün olması gereken yerden daha aşağıda yerleşmesi nedeniyle oluşmuş anal fissür
- Makat darlığı
- Aile içi sonuçlar, yeni bir kardeş, okula başlama, anne baba ayrılığı gibi durumlar
- Kullanılan ilaçlar varsa yan etkileri
Çocuklarda Kabızlığın Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde Sık Görülen Belirtiler
Bazı bebekler günde birkaç kez dışkısını yaparken bazı bebekler 2-3 günde bir dışkısını yapar. Bu durumda panik yapmayın. Çocuğun dışkısı sertse ve çocuk dışkılama sırasında zorlanıyor ve ağrı hissediyorsa gerçek bir kabızlıktan bahsedilebilir.
Kabızlık bebeklerde ağlama nöbetleri, huysuzluk ve uykusuzluğa yol açabilir. Ayrıca karın ağrısı, sinirlilik ve makat bölümünde çatlaklar görülebilir.
Doktorunuz ekstra sıvı veya bir miktar meyve püresi önerebilir. Kabızlık devam ederse ve bebeğinizin karın ağrısı, bulantı veya kusması varsa hemen doktoru arayın.
Çocuklarda Sık Görülen Belirtiler
- Birkaç gün tuvalete çıkmama
- Tuvaletini yaparken zorlanma ve katı dışkı
- Ayak uçlarında durma ya da bağırsak hareketini tutmak için dans eder gibi görünmek
- Karın ağrısı ve şişlik
- Sızıntı nedeniyle kirlenmiş iç çamaşırı
- Enkomprezis: Makattaki taşlaşmış olan dışkının boşaltılamaması nedeniyle yeni gelen ve nispeten daha yumuşak olan dışkının alta kaçırılması
- Dışkının mesaneye bastırması nedeniyle idrar kaçırma
- Makatta kan gelmesi
- Sık görülen idrar yolu enfeksiyonları
- İştahsızlık
- Normalden farklı olan huysuz davranışlar
Kabızlığın Geçmediği Durumlarda
Kabızlığın ilerlemesi ya da ilaçlara yanıt vermediği durumlarda daha geniş bir inceleme için Çocuk Gastroenterolojisi uzmanına başvurmak gerekir. Kabızlık nedenlerine ait tetkikler tekrarlanır ve ileri incelemeler yapılır.
Kabızlıktaki sürecinde alarm semptomları şunlardır:
- İshal atakları
- Makattan kanamaların olmaya başlaması
- Dışkılama yapılamaması
Bu durumda kolonoskopi, rektoskopi, rektal manometri incelemeleri yapılabilir. Tedavi için Çocuk Cerrahisi uzmanına başvurmak gerekebilir.
Çocuklarda Kabızlığın Tanı Yöntemleri Nelerdir?
İlk belirti bebek ya da çocuğun gaitasını yaparken zorlanması ve acı çekmesidir. Hatta dışkılama hastayı ağlatacak kadar ıstırap verici olabilir. Gaita aralıkları gitgide uzar. Bebeğin bezini değiştiren kişi gaitanın seyrekliğini ve giderek kıvamının arttığını fark eder.
Ancak gaitasını kendi başına yapacak yaştaki çocuklarda bu seyreklik gözden kaçırılabilir. En sık yanılgı gaitanın iyice katılaşmamış olmasıdır. Gaita kıvamındaki belirgin artışlar çocuğun gaitası iyice sert olmasa bile kabızlık lehine yorumlanmalıdır.
Çocukta gaita yapmadığı dönemlerde karın ağrıları, hatta bazen kusma bile ortaya çıkabilir. Büyük çocuklarda gaitanın özellikle ilk kısmı kuru, sert ve iridir. Üzerinde çizgi şeklinde kan görülebilir veya küçük küçük sert parçalardan oluşabilir. Kan miktarı fazlaysa başka önemli bir nedeni olabileceği unutulmamalıdır.
Çocuklarda kabızlık tanısı için çocuk doktoru tarafından fizik muayene ve beslenme-tuvalet alışkanlıkları hakkında sorularla tanı konulur.
- Tuvalete çıkma sıklığı ve dışkılama sırasında yaşanan zorluklar
- Yeme alışkanlıkları
- Tuvalet eğitimi
- Varsa çocuğun sağlık sorunları
- Varsa kullanılan ilaçlar
Fizik muayene sırasında doktor karında şişlik ya da hassasiyet olup olmadığını kontrol eder. Ayrıca rektumda çatlak, kanama ya da tıkanma olup olmadığı da kontrol edebilir.
Bağırsaklardaki dışkıyı görmek için röntgen ve altta yatan sorunların tespiti için laboratuvar testleri de istenebilir.
Çocuklarda Kabızlığın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Uzun süren ya da eksik tedavi edilen kabızlık sonucu anüs kenarında çatlak oluşur. Daha sonraları anüs kenarlarında mor renkte damar genişlemeleri belirir. Eğer kabızlık tedavisiz kalırsa, bunlar daha ileri yaşlarda (ilk gençlik döneminde) hemorid (basur) halini alırlar.
Uzun süren olgularda giderek dışkılama mekanizması bozulacaktır. Bunu gaita kaçırma ve hatta gaitasını hiç tutamama gibi tedavisi son derece güç durumlar izleyebilir. Bu nedenle tedavi başlangıcında alınan iyi sonuçlara bakarak tedavi kesilmemeli, tekrarlamaması için sabırla ve dikkatle sürdürülmelidir.
Tedavide özellikle kabızlık nedeni olduğunu iyi bildiğimiz besinler (muz elma ve havuç, kola, çay, aşırı tüketiliyorsa inek sütü) kabızlık geçene kadar diyetten uzaklaştırılmalıdır. Dolayısıyla bu besinleri bebeklere başlarken aşırıya kaçmamaya özen gösterilmesi yerinde olacaktır.
Çok miktarda inek sütü tüketen çocuklarda kabızlık ortaya çıkmasından bu besini tek başına sorumlu tutanlar da vardır. Kabızlığın derecesine göre gaita yumuşatıcı ilaçların da doktor kontrolünde kullanımı faydalı olacaktır. Eğer çatlak varsa tedavisi edilmeli ve çocuğun acı duymadan gaita yapması sağlanana kadar tedaviye devam edilmelidir.
Çocukta iyi bir tuvalet alışkanlığı sağlanabilmesi için şunlar önerilebilir. Ne zaman nerede geleceği belli olmayan dışkılama arzusu çoğunlukla en olmadık zamanları seçer ve ertelenir. Her erteleme kabızlığa bir adımdır. Her gün, özellikle bir öğünün (örneğin kahvaltının) peşinden gaita yapmaya alıştırılan çocukların tüm yaşantıları boyunca rahat ettikleri bildirilmektedir.
Gaita tutma becerisi çocuktan çocuğa büyük değişiklikler göstermekle birlikte genellikle 1-3 yaş arasında gerçekleşir. Bu eğitim sırasında çocuğa baskı yapılmamalı, yüreklendirmekle yetinmelidir. Asla ceza konusu olmamalı ve bunun normal bir vücut işlevi olduğu uygun bir dille anlatılmalıdır.
Kabızlık çocuklarda çeşitli sorunlara yol açabilir ve bu durumlarda cerrahi dahil farklı tedaviler uygulanabilir. Bu sorunlar, anal fissür, fistül gibi makatta çatlaklar, dışkı kaçırma veya hemoroid olabilir.
Evde Yapılan Kabızlık Tedavisinde
Beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi, sulu ve yumuşak gıdalarla beslenme, tuvalet eğitimi ve bazı ilaçlar kabızlığın ortadan kalkmasını sağlar. Kabızlık uzun vadeli, sık sık tedaviye cevabın kontrol edildiği bir süreç gerektirir. Bu nedenle sabır ve düzenli takip önem taşır. Makat darlığı, makatta çatlak gibi durumlar oluşursa ciddiye almak gerekir.
Çocuk Gastroenterolojisi uzmanı ile görüşerek kabızlığa neden olabilen faktörlerin düzenlenmesi, kabızlığa neden olan tüm gıdaların kaldırılması, beslenme sıklığının düzenlenmesi, öğretmen ve evde bakım veren kişi ile iletişimde olmak gerekir.
Çocuğun tuvalet eğitimden korkmaması için diyalog halinde olmak, bu konuyu yeri geldiğinde pedagog veya çocuk psikiyatrisi uzmanı ile tartışarak etken faktörler ortadan kaldırmak gerekebilir.
Beslenmede kabızlık önleyici diyete girmek kolay görünse de uygulaması zor olabilir ve pedagojik yardım gerekebilir.
Kabızlık Nedeniyle Oluşan Diğer Sorunların Tedavisi
Anal Fissür Tedavisinde
Kabızlığı gidermenin yanı sıra aynı dönemde ılık oturma banyoları ve ağrı kesici kremlerle fissürün iyileşmesi sağlanmalıdır.
Makat Sarkmasında
Doktor tarafından rektumun yerine geri itilmesiyle manüel olarak tedavi edilebilir. Doktorun yönlendirmesi bağırsak hareketlerini kolaylaştıran ilaçlar veya bir gliserin fitili kullanılabilir.
Dışkı Kaçırmada
- Dışkı yumuşatıcı ilaçlar
- Çocuğu eleştirmeden, cezalandırmadan olumlu bir iletişim kurulması
- Aile arasında ilişkiler bozuksa psikologdan yardım alınması
- Çocuk stres altındaysa nedenlerinin ve çözüm yollarının araştırılması
- Ebeveynler tarafından düzenli tuvalet alışkanlığının kazandırılması
- Lifli gıdalar, bol meyve ve sebzeler, bol su tüketmek faydalı olabilir.
Çocuğunuzun Yapması Gerekenler
- Düzenli olarak spor yapmak, asansör yerine merdiven kullanmak, koşmak, yürümek
- Tuvalet hissi geldiğinde hemen tuvalete gitmek, acele etmeden bağırsaklarının tamamen boşalmasını beklemek
- Her gün bol bol su içmek
- Bol sebze ve meyve yemek
- Ekmek seviyorsa esmer ekmekleri tüketmek
- Müsli ve benzeri ürünleri seviyorsa bol sıvı ile birlikte tüketmek
- Fast food, kakao ve çikolatadan uzak durmak
3 günden seyrek kaka yapmak, kakanın çok sert, kalın ve kuru olması kabızlık olarak tanımlanıyor. Anal fissüre neden olan kabızlığı ortaya çıkaran faktörler şöyle sıralanıyor:
- Az Posalı Gıdalarla Beslenme
Lif içeriği az olan gıdalar bağırsakların çalışmasını da yavaşlatır.
- Çok Hızlı ve Çiğnemeden Yemek Yeme
İyi çiğnenmeden yutulan lokmalar bağırsakların çalışmasını zorlaştırır.
- Yetersiz Sıvı Alımı
Bol su içilmediğinde bağırsağın içeriği de katılaşır.
- Hareketsizlik
Gün içinde yeterince hareket etmemek bağırsakların tembelleşmesine yol açar.
- Ertelemek
Oyuna ara vermek istemeyen çocuklar kakalarını tutuyor ve zamanla kabızlık gelişir.
- İlaçlar
Bazı ilaçların uzun süreli kullanımı kabızlığa neden olabilir. Bunları doktorunuz ile değerlendirmeniz önerilir.