Çocuklarda Fiziksel Aktivitenin Önemi

Çocuklarda Fiziksel Aktivitenin Faydaları

Sağlıklı olmak, sadece herhangi bir hastalığa sahip olmamak anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlık, yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmaması değil; bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik hâlidir. Bu bağlamda, fiziksel aktivite yapmak, çocukların yeni insanlarla etkileşime girmesi ve sosyalleşebilmesi açısından önemli bir yere sahiptir.

Fiziksel Aktivitenin Beyin Gelişimi Üzerindeki Etkisi

Çocukluk çağında fiziksel aktivite artışı, nöronların ve sinir hücrelerinin üretimi üzerinde olumlu etkiler barındırır. Düzenli fiziksel aktivite beyindeki kan akışının artmasını sağlar ve oksijenle besin maddelerinin beyne daha hızlı ulaşmasına yardımcı olur. Spor yapan çocuklar daha iyi odaklanır, öğrendiklerini daha hızlı hatırlar, problem çözme becerileri gelişir. 

Unutmamak gerekir ki çocukların sakin bir yaşam tarzıyla büyümesi uzun vadede beyin, hafıza ve konsantrasyon konusundaki gelişimlerini olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden çocukların sıklıkla hareket etmeye teşvik edilmesi gerekir.

Hastalıkların Önlenmesindeki Rolü

Çocuk sağlığı ve egzersiz arasındaki doğrudan bağlantı fiziksel sağlık açısından kritik öneme sahiptir. 

Çocuklarda fiziksel aktivite şu hastalıkları önlemede faydalı olabilir:

• Obezite
• Kalp sağlığı
• Diyabet
• Kemik hastalıkları

Obezite

Beslenme alışkanlıklarında yaşanan değişikliklerin beraberinde getirdiği sorunlardan biri olan çocukluk çağı obezitesi dünya genelinde yıldan yıla artış gösteren önemli sağlık sorunlarındandır. Bu sorunun önüne geçmek için fiziksel aktivite yapmak çocuğun vücut ağırlığının belli bir dengede tutulmasını sağlar. Fazla yağlanma olmadığı için kas dokuları da korunur.

Kalp Sağlığı

Kalp damar hastalıklarının daha çok ileri yaşlarda gözlemlendiği söylense de bu hastalıkların temeli çocuk yaşta edinilen alışkanlıklardan kaynaklanabilir. Bu bağlamda çocukların fiziksel aktivitelerini artırıcı egzersizler yapmaları, kan basıncını dengeleyerek kalp hastalıkları riskini azaltabilir.

Diyabet

Obezite vakalarındaki artışın getirilerinden biri olan diyabet, kişinin hareketsiz yaşam alışkanlıklarından kaynaklanan hastalıklardan birisidir. Haftada üç gün yarım saat bisiklet sürmek veya yürüyüş yapmak kan şekerinin düşmesine önemli ölçüde katkı sağlar. Fiziksel aktivitedeki bu artış, diyabetin yarı yarıya azalmasına yardımcı olur.

Kemik Gelişimi

Fiziksel hareket yapma alışkanlıkları, çocuklarda kas ve kemik gelişimi desteği sağlar. Egzersizler sayesinde daha güçlü kas dokularına sahip olunur ve kemik gelişimi daha yoğun görülür.

Yaşa Göre Çocuk Aktiviteleri

Çocuk yaştaki bireyler, gelişim süreçleri boyunca öğrenmeye ve keşfetmeye açık olur. Merak duygusunun getirdiği bu hareketlilik çocukları fiziksel aktivite konusunda istekli hâle getirir. Çocuk aktiviteleri seçimi yapılırken yaş faktörünün dikkate alınması önemlidir çünkü yapılacak aktiviteler çocuğun sağlığı için belli fiziksel uygunluklara göre seçilir. Çocuklara yapılacak performans testi hangi aktivitenin uygun olduğuna karar vermeye yardımcı olur.

0-3 Yaş Arası Çocuklar İçin Oyun ve Hareket Önerileri

Yeni doğmuş bebekler kendi başına hareket edemese de ebeveynleri veya bakıcıları tarafından en az 30 dakika sırtüstü yatırılarak egzersiz konusunda desteklenmelidir. Bu destek şunları içerir:

• Kolları ve bacakları hareket ettirmek,
• Nesnelere ulaşmalarına ve onları kavramalarına yardımcı olmak,
• Kendi başına hareket etmeye başladıktan sonra etrafında dolaşılabilecek basit engeller koymak.

Hareket yetenekleri oldukça sınırlı olan bu yaş grubundaki çocukların keşfetme istekleri büyüdükçe artar ve belli hareketleri yapabilecek motor becerileri edinmiş olurlar.

0-3 yaş arası çocuklar için sıklıkla önerilen oyun ve hareketler şu şekildedir:

• Müzik: Kesici veya delici olmayan malzemelerden müzik aletleri yaparak çocuğun onunla oynamasını sağlayın. Bu aktivite, çocuğun duyu ve motor becerilerini geliştirecektir.
• Çizim: Özellikle 1-2 yaş grubu çocuklar için kullanılan bu yöntemde çocuğa boya malzemeleri vererek hayal gücünün gelişmesine ve yaratıcılığına katkı sağlayabilirsiniz.
• Top Yuvarlama: Çocuğa zarar vermeyecek yumuşaklıkta bir top edinerek karşılıklı olarak ileri geri yuvarlayabilirsiniz.
• Kum Oyunu: Özellikle 3 yaş çocuklarda kumla vakit geçirmek motor becerilerin gelişimi konusunda büyük katkı sağlar. Çocuklar ellerini aktif olarak hareket ettirip kumla şekiller yapabilir, kumu sıkıp oynayabilirler.

4-6 Yaş Arası Çocuklar İçin Fiziksel Aktiviteler

Bu yaş grubundaki çocuklar günde en az 3 saati fiziksel olarak aktif geçirmelidir. Bu yaştaki çocukların hareketlerindeki uyumluluk ve kontrolün artması, onlarda enerjilerini bir şekilde atma isteği uyandırır. 

4-6 yaş arası çocuklar için uygun fiziksel aktivitelerden birkaç tanesi şu şekilde sıralanabilir:

• Saklambaç, seksek, mendil kapmaca gibi konsantrasyon ve denge oyunları oynamak,
• Nesneleri kontrol edebilmek için bowling oynamak,
• Tek ayak üzerinde durup zıplamak,
• Yakalama becerisinin gelişmesi için top oynamak,
• Kas gelişimi için koşmak,
• Koordinasyonu sağlamak için yüzme, bisiklet sürme, aerobik egzersizleri.

7-12 Yaş Arası Çocuklar İçin Spor ve Egzersiz Seçenekleri

7-12 yaş arası çocukların günlük bir saat veya daha fazla fiziksel egzersiz yapması gerekir. Rekabetçi sporlar bu yaş grubu için idealdir. Yüzme, koşu, bisiklete binme gibi aktivitelerin yanı sıra kemik ve kasları güçlendirecek orta düzey zorlayıcı aktiviteler yapabilirler. 

7-12 yaş arası çocukların sağlığı için spor ve egzersiz seçenekleri şu şekildedir:

• Futbol, basketbol, voleybol gibi takım sporları yapmak,
• Tekvando ve karate gibi yakın dövüş sporları yapmak,
• Tenis oynamak
• Koşu yapmak

Ayrıca okul öncesi ve okul çağındaki çocuklar için uygulanan oyun terapileri çocukları harekete teşvik etmek, sosyalleşmede zorluk çeken çocuklar için sosyalleşmelerine katkı sağlamak ve gelişimlerini desteklemek için iyi bir seçenek olabilir. Bu yöntemle çocukların kendilerini daha iyi ifade etmeleri de sağlanır.

Fiziksel Aktivitenin Sosyal ve Duygusal Gelişime Katkıları

Çocuklar sosyalleşmeyi oyun, spor ve egzersiz yoluyla gerçekleştirir. Spor ve oyun çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olurken aynı zamanda duygusal zekâlarını da artırır. 

Takım Sporlarının Sosyalleşmeye Etkisi

Takım sporu yaparken belli bir grubun içerisine dâhil olma durumu, çocuğun farklı insanlarla iletişim hâlinde olmasını sağlar. Bu tür sporlar bireylerin bir arada çalışmasını ve ortak hedefler doğrultusunda hareket etmesini gerektirir. 

Takım sporlarının sosyal açıdan sağlayacağı faydalardan bazıları şunlardır:

• İletişim becerilerini geliştirme olanağı tanır.
• İş birliği ve dayanışma içinde çalışmayı öğretir.
• Empati duygusunu geliştirir ve farklı bakış açılarına saygı duymayı öğretir.
• Bir takımın parçası olmak sosyal kimlik kazandırır. Takım içi bağlar aidiyet duygusunu güçlendirerek çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlar.
• Sağlıklı bir rekabet ortamı sunar. Kaybetme ve kazanma deneyimi çocukların duygusal dayanıklılıklarını artırır.

Öz Güven Geliştirme ve Stres Yönetimine Etkisi

Çocuklarda hareket etme alışkanlığı oluşturmak öz güven ve stres yönetimiyle yakından ilişkilidir. Fiziksel aktivite çocukların öz güveninin geliştirmesine katkı sağlar. 

Çocuk gelişimi sürecinde sporun önemi şu şekildedir:

• Çocuklar, fiziksel aktiviteler aracılığıyla belirli hedeflere ulaşarak başarının tadını çıkarabilirler. Bu, kendilerine olan güvenlerini pekiştirir ve yeni zorluklara kadar daha cesur olmalarını sağlar. 
• Egzersiz, çocukların bedenlerini daha iyi tanımasını sağlar. Kendi yeteneklerini keşfetmesine, beden farkındalığı oluşturmasına yardımcı olur.
• Duygusal durumlarını yönetmelerine yardımcı olur. Kaygıyı ve gerginliği azaltarak daha sakin bir zihin durumu yaratır.
• Günlük stres kaynaklarından uzaklaşmalarına yardımcı olur. Bu da ruh hâlini iyileştirir ve zihinsel ferahlık sunar. 

Fiziksel Aktiviteye Teşvik Etme Yolları

Fiziksel aktivite çocuğun aşırı kilo almasını önler, mutlu ve sağlıklı bir gelişim süreci geçirmesine katkı sunar. Ebeveynler çocuklarını fiziksel aktiviteye teşvik etmek için çeşitli yollar kullanabilir. Evde veya dışarıda gerçekleştirilebilecek aktivitelerle çocukların aktif olmalarını sağlamak, bunu alışkanlığa dönüştürmek mümkündür.

Günlük aktiviteler ve aile etkinlikleriyle çocukları harekete teşvik etmek isteyen ebeveynler için öneriler şunlardır:

• Okul, kurs ve benzeri yerlere yürüyerek gitmek: Bu hem günlük hareket sağlamanın hem sağlıklı alışkanlıklar geliştirmenin ideal yollarından biridir.
• Teknolojik aletlerle geçirilen süreyi sınırlandırıp aktif oyun zamanları belirlemek: Günün belirli zamanları buna ayrılarak rutin oluşturulabilir.
• Ev temizliği, bahçe bakımı gibi günlük işleri oyunlaştırmak: Oyuncak toplarken süre tutmak, "En hızlı kim toplayacak?" yarışmaları düzenlemek günlük aktiviteleri eğlenceli kılabilir.
• Egzersiz molaları vermek: Uzun süreli alışma veya oyun seanslarına kısa egzersiz molaları eklemek çocuğun enerjisini artırıp dikkatini tazeler.

Çocukları Harekete Geçmeye Motive Edecek Yöntemler

Çocuğun ailesiyle beraber geçirdiği vakit, kişisel gelişimini doğrudan etkiler çünkü aile, çocukluk dönemindeki sosyalleşmenin ilk basamağıdır. Peki, çocukları fiziksel aktiviteye teşvik etmek için ebeveynler neler yapabilir?

Ebeveynler için aile etkinliği önerileri şunlardır:

Ailecek yapılacak spor etkinlikleri: Haftalık yürüyüşler, bisiklet turları, oyun günleri, dans etkinlikleri ve benzeri faaliyetler hem fiziksel olarak aktif olmayı sağlar hem aile bağlarını güçlendirmeye katkı sunar.

Doğada vakit geçirmek: Çocukları doğada hareket etmeye teşvik etmek için hafta sonu piknikleri, doğa gezileri veya kamplar yapılabilir. 

Aile yarışmaları düzenlemek: Aile içinde yapılacak koşu, bisiklet sürme, ip atlama veya futbol gibi etkinliklerle çocukların keyifli zaman geçirmesi sağlanabilir. 

Çocuklarda Fiziksel Aktivitenin Önemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Fiziksel aktivite çocukların beyin gelişimi üzerinde nasıl bir etki yaratır?

Düzenli şekilde fiziksel aktivite yapan çocukların beyinlerindeki hipokampüs bölümü belli başlı pozitif değişikliklere uğrar. Bunun sonucunda çocuğun hafızası güçlenir ve beceri gerektiren davranışları daha rahat uygular.

Çocuklarda sağlık sorunlarını önlemek için ne yapılır?

Çocuklarda obeziteyi ve diğer sağlık sorunlarını tetikleyen pek çok sebep bulunur. Bunlardan en önemlisi kötü beslenme alışkanlıklarının artması ve fiziksel aktivitenin azalmasıdır. Düşük yağlı yiyecekler tüketmek, meyve sebze tüketimini beslenme rutinine katmak, günde en az 30 dakika fiziksel aktivite yapmak, şekerli besinlerden uzak durmak, karbonhidrat alımını tam tahıllı gıdalardan sağlamak önerilebilir. 

Günlük aktivitelerle çocukları harekete geçirme nasıl sağlanır?

Çocukları harekete teşvik etmek içlerindeki heyecan duygusunu harekete geçirmekle sağlanır. Heyecan duygusu pekişen çocuk, daha sık hareket etme ihtiyacı hisseder. Hissedilen heyecanla birlikte çocuk hareket etmeye karşı daha pozitif bir anlayış geliştirir. Çocuklara yaratıcılıklarının gelişmesi için imkân sunmak fiziksel aktiviteyi eğlenceli hâle getirecektir. 

Fiziksel aktivite çocukların stres düzeylerini azaltır mı?

Hareketsizlik, başta fiziksel sağlık sorunları olmak üzere pek çok ruhsal sorunun da tetikleyicisi haline gelmiştir. Yapılacak fiziksel aktiviteler sadece yetişkinlerin değil çocukların da ruhsal sağlığını olumlu yönde etkiler. Fiziksel aktivite yapan çocuklarda stres düzeyi azalır.