Büyüme ve gelişme geriliği farkı nedir?
Büyüme, hücre ve organın boyut ve hacmindeki artıştır. Gelişme ise büyüyen hücre ve organın fonksiyon kazanmasıdır. Büyümeyi izlerken kullanılan yöntemler; boy, kilo, baş çevresi ve vücut bölümlerinin birbirine oranlarıdır. Bu ölçümler düzenli olarak takip edilir ve büyüme hızı değerlendirilir. Çocukların ve gençlerin, boy-kilo ölçümünü değerlendirirken o ülkenin büyüme eğrilerinin dikkate alınması gerekir. Yüzyılın eğilimi nedeniyle Türkiye'de yaşayan kişilerin ortalama boy değerleri değişir.
Gelişmede çocuğun başını dik tutması, oturma, yürüme ve diş çıkarması gibi motor gelişim ve zekayla ilgili basamaklar değerlendirilir. Ergenlik de bir gelişim sürecidir. Ergenlik, cinsel olgunlaşmanın ve seksüel üreme kapasitesinin kazanıldığı bir dönemdir. Kemik yaşı, benzer şekilde gelişmenin değerlendirildiği bir diğer parametredir. Günümüz erişkin ortalama boy değerleri ise erkek için 1.76 cm, kadın için 1.62 cm olarak belirlenmiştir.
Yıllık büyüme hızı
Yıllık büyüme hızı yaş gruplarına göre değişir. Bebeğin ilk yılda 25 santim, ikinci yılda 10-12 santim 3 ve 4. yıllarda 6-8 santim, ergenliğe kadar olan dönemde de yılda 5,5-6 santim uzaması beklenir. Ergenlik döneminde ise büyüme sıçrama yapar ve bu süreçte toplam 20-25 santimlik bir boy kazancı elde edilir.
Pantolonu ertesi yıl üzerine oluyorsa…
Çocukların büyüme döneminde, bir önceki yılda çocuğun vücuduna uygun olan giysi, örneğin pantolon veya etek boyu ertesi yıl da uyuyorsa, yani küçük gelmiyorsa, bu durumun uyarıcı bir işaret olarak görülmesi gerekir. Çocuğunuzda büyüme hızının altında bir boy artışı fark ediyorsanız mutlaka bir uzmana başvurun.
Boy neden kısa kalır?
Boy kısalığının nedeni yüzde 80 oranında aile üyelerinin boyunun kısalığı veya yapısal büyüme gecikmesidir. Kronik böbrek, kalp, karaciğer hastalıkları ve kansızlık gibi sistemik kronik hastalıklar da boyun kısa kalmasına neden olabilir. Tiroit ve büyüme hormonu eksikliği, böbrek üstü bezi hormon fazlalığı ve erken ergenlik gibi hormonal sorunlar ise bir diğer önemli nedendir. Son olarak psikososyal nedenler boy uzamasında etkili olan faktörler arasında gösterilir.
Sevgisiz ve ilgisiz kalmak kısa boy nedeni!
Anne babadan uzak yaşamak veya yeterince ilgi görememek büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına ve çocuğun kısa kalmasına neden olabilir. Bilimsel çalışmalar da yuvada yaşayan çocuklarda büyüme hormonu salgısının yavaşladığını, uygun aile ortamı sağlandıktan sonra ise salgının arttığını ortaya koyuyor. Bu çalışmalar sevgi yoksunluğunun büyüme hormonu salgılanmasının azalmasında önemi olduğunu gösteriyor.
Huzursuzluk da sevgisizlik kadar büyümeyi geriletebilir!
Anne babanın kısa boylu olması, özellikle ilk 3 yılda yetersiz beslenme, hormonal sorunlar ve solunum ile kalp hastalıkları gibi kronik hastalıklar boyun yeterli oranda uzamamasına yol açan en önemli nedenleri oluşturur. Ancak ailedeki huzursuzluk ve evde sıkça yaşanan sorunlar da büyüme hormonunun yetersiz salgılanmasına neden olabilir.
Çocuklarda büyüme geriliği nedenleri
Çocuklarda büyüme geriliği;
- Anne karnında yetersiz beslenme nedeniyle düşük doğum ağırlığı
- Doğumdan sonra, özellikle ilk iki yaştaki beslenme yetersizlikleri
- Kronik hastalıklar
- Büyümeyi sağlayan büyüme hormonu ile tiroit hormonunda görülen eksiklikler
- Ergenlik gecikmesinden dolayı görülebilir.
Büyüme geriliğinde uygulanması gereken tedavi yöntemine başlamadan önce büyüme geriliğine neden olan unsur bulunmalıdır. Eğer ön planda bir beslenme bozukluğu varsa bunun düzeltilmesi, kronik hastalıkların tedavisi, hormon eksikliği varsa da eksik olan hormonun yerine konması sorunu çözer ve normal gelişim süreci başlar.
Çocuklarda boy kısalığı nasıl tedavi edilir?
Boy kısalığında tedavi, altta yatan soruna yöneliktir. Örneğin bir bağırsak emilim kusuru ya da tiroit hormonu eksikliği varsa, bu hastalıklar ortadan kaldırılmaya çalışılır. Böylelikle boyu yeniden uzamaya başlar. Eğer boy kısalığı nedeni büyüme hormonunun eksik salgılanması ise ancak o zaman büyüme hormonunu yerine koyma tedavisi uygulanabilir. Gerçek büyüme hormonu eksikliği vakaları, büyüme hormonuna özellikle tedavinin ilk yıllarında oldukça iyi yanıt verir. Tedavide başarılı olunabilmesi için erken dönemde bir doktora başvurmak şarttır.
Ergenlik geciktiğinde boy etkilenir mi?
Yapısal büyüme ve ergenlik gecikmesi sorunu daha çok erkek çocuklarında görülür. Bu, patolojik olmayan boy kısalığı grubunda yer alan bir durumdur. Ergenliği geciken çocuğun, anne ve babasında da aynı durum yaşanmış olabilir. Ergenliğin gecikmesi, büyüme hamlesinde de gecikmeye neden olur. Geç ergenliğe giren çocuk, akranlarına göre geri kalabilir. Bu çocukların kemik yaşları geri olduğu için, gecikmiş büyüme sıçramasıyla büyümeyi yakalar ve genetik potansiyele uygun final boyuna ulaşır. Aynı zamanda gecikmiş ergenlikte vücudun bazı bölgeleri farklı oranlarda büyüyebilir. Ergenliğin başında el ve ayaklar büyür. Ergenlik çok geç kalırsa, cinsiyet hormonlarındaki yetersizlik nedeniyle büyüme plakları kapanamayacağından kol ve bacak uzun olmaya devam eder, gövde kısa kalır. Ergenliği geciken çocuklarda oranlar bozulsa da, ergenlik başladıktan sonra oranlar normalleşir.
