Eğer bu sorunları yaşıyorsanız...
Çocuğunuz iletişim güçlüğü çekiyor, sınav kaygısı ya da travma sonrası stres mi yaşıyor? Bu durumda bir çocuk ve ergen psikiyatristine gitmeliniz. Çocuk ve ergen pskiyatrisi; 0-18 yaş grubundaki çocuk ve ergenlerin öncelikle ruhsal, zihinsel gelişimlerini değerlendirerek uygun yaklaşım ve öneriler konusunda çocuk/ergene ve ailelerine danışmanlık yapar. Danışmanlık dışında çocuk ve ergenlik döneminde ortaya çıkmış ruhsal bozuklukların tanı ve tedavileri üzerine çalışır. Çocuk ve ergen psikiyatristleri, gerekli durumlar için pedagoji, özel eğitim, dil ve konuşma terapisti, psikoloji ya da fiziksel rahatsızlıkla ilgili birimlerle (pediatri, çocuk nörolojisi vb) işbirliği halindedir.
Yeme bozukluğu varsa; psikiyatriste gidin
Çocuk ve ergen psikiyatristleri çocuğunuzun ruhsal gelişiminde önemli yer tutar. Sizin fark edemediğiniz; ama bir çocuk ve ergen psikiyatristine ihtiyaç duyduğunuz durumlar görülebilir. Çocuk ve ergen psikiyatristine gitmeniz gereken durumlar:
- Aile içi iletişim ve paylaşım güçlükleri
- Kendini gerçekleştirme sorunları
- Zihinsel gelişim gerilikleri
- Sınav kaygısı (performans kaygısı)
- Sosyal fobi (sosyal ortamlardaki çekingenlik vb)
- Hiperaktivite ve dikkat bozuklukları
- Dil ve konuşma gecikmesi
- Konuşma bozuklukları (telaffuz sorunları, kekemelik gibi durumlarda konuşma terapisti ile birlikte çalışılır)
- Tik ve hareket bozuklukları
- Otizm ve benzeri yaygın gelişimsel bozukluklar
- Özel öğrenme bozuklukları (okuma-yazma başarısızlığı)
- Alt ıslatma, dışkı kontrol güçlükleri
- Tırnak yeme, parmak emme, mastürbasyon, saç-kirpik yolma vb
- Davranış bozuklukları (saldırganlık, yalan söyleme vb)
- Yeme bozuklukları
- Uyku Bozuklukları
- Kaygı Bozuklukları (anneden ayrılma kaygısı-okul reddi, takıntılar, korkular vb)
- Travma sonrası stres bozukluğu (Deprem, terör olayları gibi şiddet içeren olaylara maruz kalınması durumlarında ortaya çıkabilir)
- Duygusal, fiziksel, cinsel ihmal ve istismarın psikolojik etkileri
- Yas ve boşanmanın psikolojik etkileri
- Kişilik ve uyum sorunları
- Ergenlikte uyum güçlükleri
- Depresyon
- Psikotik bozukluklar (şizofreni vb)
- Tıbbi hastalığı olan çocukların ruhsal sorunları
18 ayını doldurmuşsa...
Çocuğunuzu bebekken de takip etmeniz önemli; çünkü gelişim döneminde bazı durumlarda otizm gibi yaygın gelişimsel bozukluklar görülebilir. Çocuğunuz 18 ayını doldurmuş; ama hala ‘anlamlı tek kelime’leri ("anne", "su", "ver" gibi) söyleyemiyorsa, 2 yaşında da 2 kelimelik cümleler kurmuyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatrisine danışın. Konuşması beklenen yaşta; kendine özgü, çevresindeki kişiler tarafından anlaşılmayan konuşma biçimine sahipse veya söylenenleri aynen tekrarlama biçiminde konuşuyorsa da yaygın gelişimsel bozukluğu sebebiyle çocuk ve ergen psikiyatristine gitmeniz gerekir.
Çocuğunuz günlük düzeni içindeki değişimlere kolay uyum sağlayamıyor ve değişimler karşısında direnç gösteriyorsa da bu; yaygın gelişimsel bir bozukluktur. Ona seslenildiğinde bakmıyor ancak televizyondaki reklamlara, kliplere aşırı ilgi gösteriyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatristine gidin.
0-5 yaş dönemi önemli
Çocuğunuzun bir yaşında ‘bay bay’ yapmayı öğrenmiş olması gerekir. Oyuncaklara, yaşıtlarına ilgisiz kalıyorsa ya da hep aynı oyuncaklarla aynı şekilde oynuyorsa (arabaları art arda diziyor ve bunun dışında diğer oyuncaklara ilgi göstermiyorsa) ve kendi kendine sallanıyor, dönüyor, ayaklarının ucunda yürüyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatristine ihtiyacınız var demektir.
Bu tür yaygın gelişimsel bozukluklarla ilgili erken tanıyla verimli bir tedavi süreci geçirilebilir. Beynin 0-5 yaş evresinde gelişiminin sürmesi nedeniyle verilen eğitsel tedaviler de bu yaş aralığında olumlu sonuçlar verebilir.
Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite
Çocuğunuzun sorunu dikkat bozukluğu/hiperaktiviteden kaynaklı olabilir. Çocuk ve ergen psikiyatristine başvurmanızı gerektiren hiperaktivite durumlarında çocuğunuzun, özellikle 2-3 yaşlarından itibaren (hatta bebekken) yaşıtlarından daha fazla hareketli olduğunu görürsünüz. Hiperaktif çocuklar oyun ve oyuncaklarla yaşıtlarına göre daha kısa süre ilgilenirler. Aşırı atılgan davranır (sizin elinizi bırakır, yükseklere çıkar, kesici aletlerle uyarılmasına rağmen oynar) ve tehlikeleri umursamadan dürtüsel davranışlarda bulunur.
Psikiyatriste gitmesi gereken hiperaktif çocuklar, ilkokula başladıktan sonra (okula alışma dönemi geçtikten sonra) sırasında oturmaz, sınıfta gezinir, sık sık söz almadan konuşur ve tahtadaki yazıları defterine yazmayabilir. 10-15 dakikalık ödevlerini de 3-4 saatte yapabilir. Sık sık eşyalarını kaybeder, ödevlerini ve sınavlarını unutabilir. Çocuğunuz televizyon ve bilgisayar başında uzun süre sıkılmadan oturuyor, ancak okuma-yazma gibi zihinsel işlevlerden çok çabuk sıkılıyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatristine gitmenizde fayda var.
Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite tedavisi
Dikkat bozukluğu/hiperaktivite bozukluğunda, özellikle okul başarısı-sosyal uyumu düşünülerek, tedaviye vakit kaybetmeden başlamak gerekir. Tedavide dikkati arttıran, aşırı hareketliliği ve dürtüsel davranışları azaltabilen ilaç tedavileri mevcuttur. Ayrıca davranışçı tedaviler, aileye yönelik uygun yaklaşımları geliştirmesine yardımcı eğitsel programlar kullanılır. Tedavilerdeki sonuçlar yüz güldürücüdür; tedavideki başarı oranı yüzde 80'lere ulaşabilir.
Sorunu öğrenme bozukluğu mu?
Çocuğunuzu bir psikiyatriste götürmenizdeki neden ‘özel öğrenme bozukluğu’ da olabilir. Bu tür durumda çocuğunuz, yaşına uygun zeka gelişimi olduğu halde okuma-yazma ve matematik becerilerinde zeka düzeyinden beklenen başarıyı sağlayamayabilir. Harfleri, sayıları yanlış ya da ters okuyup yazabilir ("b" ile "d" yi, "an" yerine "na", "21" yerine "12" gibi ayna görüntüsü şeklinde karıştırabilir.) İlkokul ikinci döneminde bile hala heceleri birleştiremiyorsa bir psikiyatriste gidin. Harfleri, sayıları eksik yazıp, tahtadan yazı not ederken satır atlıyorsa bu durum özel öğrenme bozukluğuna işarettir.
Özel öğrenme bozukluğu tedavisi
Vakit kaybetmeden bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından tanının konması ve uygun özellikle özel eğitsel programa yönlendirilmesi önerilir. Bu çocuklarda dikkat eksikliği de sıkça rastlanabilen bir durum olduğundan ilaç tedavisi de gerekebilir. Özel öğrenme bozukluğunda bir çocuk ve ergen psikiyatristinin önerdiği; özellikle, eğitsel tedavilerle iyi sonuçlar alma ihtimali yüksektir.
