Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar en sık 15-30 yaş grubunda görülür. Kadınlarda erken yaşta evlenme, biyolojik olarak cinsel organ mukozasının ilişki sırasında tahriş olasılığını ve dolayısıyla cinsel yolla bulaşan hastalıklar için riski artırır. Erkeklerin ise cinsel olarak daha aktif olmaları, erken yaşta cinsel ilişkiye başlamaları ve sık cinsel eş değişikliği hastalık konusunda risk oluşturur. Ayrıca sünnet olan erkeklerde olmayanlara oranla risk düşer.
Erkeklerde Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
Yaklaşık 50’den fazla bilinen cinsel yolla bulaşan hastalık vardır. Bunlardan en yaygın görülenler şöyle sıralanabilir:
- Lenfogranüloma Yenerum (LGV)
- Molluscum Contagiosum
- Uyuz
- Kasık Mantarı (Tinea cruris)
- Kasık Biti
- Yumuşak Şankr (Şankroid Hastalığı)
- Granuloma İnguinale (Donovanoz)
- Genital Uçuk (Genital herpes- herpes genitalis)
- Genital Siğil (Condylomata accuminata)
- Hepatit B ve C
- Sifiliz (Frengi)
- Bel Soğukluğu (Gonore)
- AIDS
- Trikomanas
- Klamidya
Kadınlarda Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
Cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar kadınlarda da erkeklerde görülen hastalıklardır. Kadınlarda erkeklere oranla daha çok HPV, vajinit, hepatit, siğil, mantar ve trikomanas görülür.
Cinsel Yolla Hastalıklar Nasıl Bulaşır?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar cinsel temas sırasında semen ve vajinal sıvılar gibi vücut salgıları ile bulaşır. Bazı cinsel hastalıklar sadece cinsel organlarda ve komşu bölgelerde (vajen, penis, üretra-dış idrar yolu, özellikle homoseksüeller için anüs) görülürken, bazıları tüm vücuda yayılma eğilimi gösterebilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Belirtileri
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların yaklaşık yüzde 70’i belirti vermez. Bazı hastalıklar erkeklerde sessiz kalıp belirti vermezken, hastalığın kadına bulaşması durumunda kadınlarda kalıcı hasarlara neden olabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan şüphelenilmesi gereken durumlar şöyle sıralanabilir:
- Peniste akıntı
- İdrar yaparken yanma
- Ağrı
- Sık idrara çıkma
- Cinsel bölgede siğil, yara, uçuk
- Kasıklarda şişlik ve beze oluşması
Hastalıklara göre belirtiler ise şöyle açıklanabilir:
LGV Belirtileri: Kuluçka süresi 7-10 gündür. Etkenin girdiği bölgede küçük ve çabuk iyileşen vezikül (su dolu kesecik) şeklinde başlar. İleri aşamada kasık lenflerinde ağrılı şişlikler oluşturarak lenf ve kan ile yayılır. Bu tabloya ateş, bitkinlik, baş ağrısı, eklem ağrısı, iştahsızlık ve kusma da eşlik eder. Homoseksüalitede aynı zamanda "proktit" denilen anüs iltihaplanmasına da neden olabilir. Tanısı bakteriyolojik ve serolojik testlerle konulur. Tedavisi antibiyotiklerle mümkündür.
Molluscum Contagiosum Belirtileri: Poxvirüs (çiçek hastalığı virüsünün de içinde yer aldığı bir virüs grubu) nedeniyle oluşan viral bir hastalıktır. Kasık, cinsel bölge ve makatta sivilceye benzeyen, inci tanesi şeklinde sert göbekli kabartılar şeklinde görülür. Kabartılar sıkıldığı takdirde içinden süt renginde ve kıvamında sıvı gelir. Cinsel yolla veya virüsün bulaştığı eşyalar yoluyla bulaşabilir. Elektrokoterle yakılarak veya kriyoterapi ile dondurularak tedavi edilir. Bazen kendiliğinden iz bırakmadan da iyileşebilir.
Uyuz Belirtileri: Alerjik reaksiyona neden olarak, özellikle geceleri ortaya çıkan şiddetli kaşıntı meydana getirir. Çoğunlukla vücudun kıvrım ve çatlaklarında başlar, özellikle parmaklar arasında, dirsek ve bileklerde, kalça ve kemer hizasında, kadınlarda meme başında, erkeklerde cinsel organda görülebilir. Yakın temasla bulaşır. Özel ilaçlarla kolayca tedavi edilebilir.
Kasık Mantarı Belirtileri: Kasıkların her iki tarafında kenarları hafif kabarık olan, koyu kırmızı veya kahverengi renkte, üzeri kabuklu, geniş ise orta kısımdan iyileşme gösterebilen oldukça kaşıntılı oluşumlardır. Kişisel hijyen kurallarına uyulmaması, yakın temas veya kişisel eşyaların ortak kullanılması kasık mantarına neden olabilir. Tanısı kolay konulur ve tedavi edilebilir. Tedavide kullanılan ilaçlar yaranın üzerine doğrudan sürülür veya ağızdan alınır ama öncelikle derinin kuru tutulmasına dikkat edilmesi gerekir.
Kasık Biti Belirtileri: Kasık bölgesine yerleşip, kan emerek yaşayan bir bit türü tarafından oluşur. Kaşıntı ve deride mavimsi gri iltihaplı bir ısırık izi şeklinde görülebilir. Cinsel temas sırasında veya bitin bulaştığı havlu gibi eşyaların kullanılması ile bulaşabilir. Kıl diplerinde bulunan parazit veya yumurtanın görülmesi ile tanı konur. Özel ilaçlarla kolayca tedavi edilebilir.
Yumuşak Şankr Belirtileri: Etken "haemophilus ducreyi" adında bir basildir. Cinsel yolla bulaşır, fakat bulaşmanın olması için deri ve mukozanın hasar görmesi gerekir. Bulaşmadan 3-5 gün sonra mikroorganizmanın girdiği yerde yumuşak, ağrılı, kırmızı bir yara oluşur, kasık bölgesindeki bezelerde şişlik ve akıntı görülür. Sülfanamid grubu antibiyotiklerle tedavisi mümkündür.
Granuloma İnguinale Belirtileri: Granuloma yumrulu, iltihaplı bir reaksiyona, inguinale ise hastalığın karın altında bulunan bölgesine işaret eder. Hastalık düzensiz kenarlı ve ağrısız, pembe-kırmızı yaralarla kendini gösterir. Kasık bölgesindeki bezelerde şişlik görülür ve bunlar içindeki iltihabi akıntı dışarıya açılabilir. Açık yaralar ile bulaşabilir. Granuloma inguinale antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Genital Uçuk Belirtileri: Cinsel bölgede uçuk oluşturan "herpes simpleks tip 2" virüsü, cinsel bölgede (cinsel organlar ve makat gibi çevre bölgeler) ağrılı, kaşıntılı, içi su dolu kabarcıklar şeklindedir. Genital bölgedeki bezelerde ağrılı şişliklere de neden olabilir. Hastalık yaklaşık 7-10 gün sürer. Kabarcıklar kabuklu yaralara dönüşerek yavaş yavaş iyileşir. İlaçlarla tedavi edilebilir, ancak eşin de tedavi edilmesi gerekebilir.
Genital Siğil Belirtileri: Hastalığa "human papilloma virus" (HPV) neden olur. Siğil şeklinde ortaya çıkar. Cilt teması veya HPV bulaşmış havlu, iç çamaşırı, jilet, dövme materyalleri veya ortak kullanılan tuvaletlerle bulaşabilir. Siğiller deriden kabarık karnabahara benzeyen tek tek, farklı sayılarda olabileceği gibi, kümeler şeklinde de olabilir. Siğiller erkeklerde daha çok penis ve kasıkta, kadınlarda da dış genital bölgede, makatta ve vajinada görülür. Siğiller kimyasal bazı maddeler veya koterle yakma, kriyoterapi ile dondurma veya cerrahi olarak çıkarılma gibi yöntemlerle tedavi edilebilir. Aşısı çıkmıştır, korunmada en önemli yöntemdir.
Hepatit B ve C Belirtileri: Hepatit B ve C virüsleri kan, semen, vajinal sıvı ve idrar gibi tüm vücut sıvılarında bulunur. Belirtileri aşırı halsizlik, hafif derecede ateş, baş ağrısı, bulantı, kusma, iştah kaybı, karaciğer bölgesinin üzerinde ağrı ve hassasiyet, kabızlık veya ishal, kas ve eklemlerde ağrı ve deride kızarıklık şeklinde görülür. En iyi yol hastalıktan korunmaya dikkat etmektir. Hepatit B'den aşıyla korunmak mümkündür. Hepatit C ise ilaçla bile tedavi edilemeyebilir.
Sifiliz (Frengi) Belirtileri: "Treponema pallidum" denilen bir bakteri neden olur. Temastan yaklaşık 3 hafta sonra bakterinin vücuda girdiği yerde, bakterinin ilk bulaştığı cinsel organ etrafında düzgün kenarlı, ağrısız, kırmızı bir kabartı (şankır) oluşur. Sifilizin 1’inci döneminde hasta iyileştiğini düşünür, fakat bakteri vücutta çoğalarak kan yoluyla iç organlara, sinir sistemine, hatta kalbe yayılabilir. Sifilizin 2’nci dönemi kan ile yayılan bakteri el, ayak ve vücutta döküntülere neden olur. Kan testleri ile tanı konulduktan sonra antibiyotikle tedavi edilir.
Bel Soğukluğu Belirtileri: Hastalığa "neisserria gonorhea" adı verilen bir mikroorganizma neden olur. Hastalıkta vajen, penis, üretra (dış idrar yolu), boğaz mukozası ve anüs iltihaplanabilir. Erkeklerde genellikle penisten meniye benzer koyu kıvamlı sarımtırak akıntı, idrar yaparken yanma, ağrı ve sık idrara çıkma belirtileri ile kendini gösterir. Erkekten kadına geçmesi daha kolaydır. Bel soğukluğu tedavisi mümkün olan bir hastalık. Yalnızca kadın ve erkeğin aynı anda tedavi edilmesi gerekir, tedavi süresince cinsel ilişkiye girilmemesi önerilir.
AIDS Belirtileri: Hastalığa HIV virüsü neden olur. Cinsel ilişki, kan ve kan ürünleri, aynı enjektörün kullanması ve vücut sıvılarının temasıyla bulaşır. AIDS'in kendine özgü belirtileri olmamakla birlikte, kilo kaybı, iştahsızlık, ateş, yorgunluk, ishal, eklem ve kas ağrıları, vücudun çeşitli bölgelerinde çıkan, iyileşmeyen yaralar, lenf bezlerinin şişmesi hastalığı gösterir. Tam bir tedavisi olmamakla birlikte virüsün yayılımı kısmen azaltılabilir ve yaşam süresini uzatan bazı ilaçlar tedavide kullanılır.
Trikomanas Belirtileri: Trikomanas vajinalis adlı organizmanın neden olduğu bu hastalık kadınlarda kötü kokulu akıntı, kaşıntı, idrar çıkışında yanma ile belirti verir. Erkeklerde ise genellikle herhangi bir belirti vermez. Bazen penisin uç kısmında irritasyona neden olabilir. İlaç ile tedavisi kolaydır ancak partner tedavisi de gereklidir.
Klamidya Belirtileri: Bakteriyel bir enfeksiyon olan klamidya en yaygın cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklardan biridir. Klamidya belirtileri 1-3 hafta süresinde akıntı, idrar çıkışı sırasında ağrı ve yanma, karın alt bölgesinde ağrı şeklinde görülebilir. Kadınlarda regl haricinde kanamayla karşılaşılabilir. Antibiyotik tedavisi aksatılmadan yapılmalıdır. Tamamen tedavi edilmeyen klamidya, yine partnerden partnere bulaşabilir.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Ölümcül Müdür?
Cinsel yolla bulaşan hastalık, kadın üreme organlarına vereceği zarardan dolayı kısırlık, dış gebelik, gebelik sırasında hastalığın anneden bebeğe geçmesi ve kansere zemin hazırlayabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bazıları sadece cinsel organlarda sorun yaratırken, bazıları tüm vücuda yayılma eğilimi göstererek hayatı tehdit edecek durumlara neden olabilir.
Cinsel Hastalıklar İçin Hangi Bölüme Gidilmeli?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için kadınlarda Kadın Hastalıkları ve Doğum, erkeklerde Üroloji bölümlerine gidilir. Yine Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji’ye de başvurulabilir. Tedavi doktor yönlendirmesiyle yapılır.
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları
- Tek partnerli cinsel yaşamı tercih etmek
- HPV ve Hepatit gibi aşılarla önlenmesi mümkün olan hastalıklara karşı aşı yaptırmak
- Cinsel ilişki sırasında kondom (prezervatif) kullanmak
