Yazı İçeriği

Çinko Nedir?

Çinko vücutta eser miktarda üretilen ve genellikle dışarıdan takviye ve besinler aracılığıyla alınabilen, vücut için oldukça faydalı bir elementtir. Çinko tiroid sağlığı, arteriyel tromboz( kan pıhtılaşması) önlenmesi, bağışıklığın güçlendirilmesi, hücre yenilenmesine yardımcı olarak yara ve benzeri durumların iyileşmesini hızlandırmak gibi birçok amaç doğrultusunda ihtiyaç duyulan bir besindir.

Çinko takviyesi genellikle çinko eksikliğinde ve ishal gibi durumlarda sıklıkla önerilir. Çinko süt ürünleri, bazı baklagiller, bazı sebzeler, et ürünleri ve tahıl ürünlerinden alınabilir. Eksikliği durumunda doktorunuz çinkoyu kapsül ve hap formunda önerebilir. Çinko vücudun birçok bölümünde bulunmaktadır.

Çinko Ne İşe Yarar?

Çinko, bağışıklık sistemini güçlendiren, hücre yenilenmesini destekleyen ve vücudun genel işleyişi için gerekli olan temel bir mineraldir. Yaraların iyileşmesinden cilt sağlığının korunmasına, tat ve koku duyusunun desteklenmesinden hormon dengesine kadar birçok hayati fonksiyonda rol oynar. Ayrıca saç ve tırnak sağlığını korur, bilişsel fonksiyonları geliştirir ve sindirim sisteminin düzenli çalışmasına katkıda bulunur.

Çinko Faydaları Nelerdir?

Çinko, vücut için temel minerallerden biridir ve bağışıklık sisteminden hücre yenilenmesine kadar birçok hayati işlevde rol oynar. Yeterli çinko alımı, genel sağlık ve hastalıklara karşı direnç açısından büyük önem taşır. Özellikle bağışıklık güçlendirme, yara iyileşmesi ve cilt sağlığı gibi konularda etkili olan çinko, vücudun günlük işleyişinde kritik bir yere sahiptir.

Çinko faydaları şunlardır:

  • Bağışıklık sistemini güçlendirir.
  • Hücre yenilenmesini destekler.
  • Cilt sağlığını korur.
  • Tat ve koku duyusunu destekler.
  • Saç ve tırnakları güçlendirir.
  • Bilişsel fonksiyonları iyileştirir.
  • Hormon dengesi sağlar.
  • Sindirim sistemini destekler.

Günlük Çinko İhtiyacı Nedir?

Çinko, vücudun sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için günlük olarak alınması gereken temel minerallerden biridir. Bağışıklık sisteminden hücre yenilenmesine kadar birçok önemli fonksiyonu destekleyen çinkonun yeterli miktarda tüketilmesi, genel sağlık açısından büyük önem taşır. Günlük çinko ihtiyacı yaş, cinsiyet ve özel durumlara göre değişiklik gösterebilir.

Cinsiyete göre günlük çinko ihtiyacı şu şekildedir:

  • Kadınlarda: 9 mg
  • Erkeklerde: 11 mg
  • Çocuklarda:1-3 yaş: 3 mg, 3-9 yaş: 5 mg, 9-14 yaş: 8 mg
  • Hamile ve emziren kadınlarda: 10-13 mg

Çinko Eksikliği Nedir?

Çinko eksikliği, vücudun yeterli miktarda çinko minerali alamaması veya kullanamaması durumudur. Bağışıklık sistemi, hücre yenilenmesi, yaraların iyileşmesi ve DNA sentezi gibi birçok önemli süreçte rol oynayan çinko, eksikliği durumunda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu durum genellikle yetersiz beslenme, emilim bozuklukları, hamilelik, emzirme ve bazı kronik hastalıklar nedeniyle ortaya çıkar. Çinko eksikliği, bağışıklık sisteminin zayıflaması, tat ve koku duyularında azalma, cilt problemleri ve saç dökülmesi gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Çinko Eksikliği Neden Olur?

Çinko eksikliği, vücudun yeterli miktarda çinko alamaması veya emilim problemleri nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Özellikle büyüme ve gelişme döneminde, hamilelikte ve yara iyileşme süreçlerinde çinkoya duyulan ihtiyaç artar. Beslenme yetersizliği, bazı kronik hastalıklar ve genetik faktörler çinko eksikliğine neden olabilir. Vejetaryen ve vegan beslenen bireylerde, bağırsak hastalıkları olan kişilerde ve ileri yaştaki bireylerde çinko eksikliği daha sık görülür.

Çinko eksikliği nedenleri şunlardır:

  • Yetersiz beslenme: Günlük çinko ihtiyacının gıdalarla yeterince karşılanamaması,
  • Bağırsak hastalıkları: Emilim sorunlarına yol açarak çinko eksikliğine neden olabilir,
  • Kronik hastalıklar: Diyabet, kanser, çölyak, Crohn hastalığı, böbrek ve karaciğer hastalıkları gibi durumlar,
  • Vejetaryen veya vegan beslenme: Hayvansal proteinler çinko emilimini artırırken, bitkisel besinlerdeki fitatlar çinko emilimini azaltabilir,
  • İleri yaş: Yaşlı bireylerde çinko emiliminde azalma görülebilir,
  • Bazı ilaçlar: Çinkonun idrar yoluyla atılmasına neden olabilir,
  • Genetik faktörler: Nadir görülen akrodermatit enteropatika hastalığı çinko emilim bozukluğuna yol açabilir,
  • Uzun süreli ishal: Çinko kaybını artırarak eksikliğe neden olabilir,
  • Demir ve vitamin eksiklikleri: Çinko eksikliğiyle birlikte demir, B12, folat, A ve D vitamini eksiklikleri de görülebilir,
  • Hormonal etkiler: Çinko eksikliği insülin seviyelerini düşürebilir, hipotiroidi ve depresyon riskini artırabilir.

Çinko Eksikliği Belirtileri

Çinko eksikliği, bağışıklık sistemi, hücre yenilenmesi ve yaraların iyileşmesi gibi birçok hayati fonksiyonu etkileyen bir durumdur. Vücutta yeterli çinko bulunmadığında, çeşitli fiziksel ve zihinsel belirtiler ortaya çıkabilir. Bu eksiklik, özellikle bağışıklık zayıflığı, cilt problemleri ve tat-koku duyusunda değişikliklerle kendini gösterir. Çinko eksikliğinin belirtilerini erken fark etmek, olası sağlık sorunlarının önüne geçmek için oldukça önemlidir.

Çinko eksikliği belirtileri şunlardır:

  • Soğuk algınlığı belirtileri,
  • Saç dökülmesi,
  • Tırnaklarda değişimler,
  • Egzama gibi deri değişiklikleri,
  • Ciltte çatlaklar ve sırlı görünüm,
  • Ağız çevresi ve ellerde çatlaklar,
  • İshal,
  • Enfeksiyonlarda artış,
  • İştah kaybı,
  • Sinirlilik,
  • Göz sorunları,
  • Kilo kaybı,
  • İyileşmesi zaman alan yaralar,
  • Tat ve koku eksikliği,
  • Büyümede yavaşlama,
  • Zayıf bağışıklık fonksiyonları,
  • Cinsel olgunlaşmada gecikme,
  • Kötüleşen astım atakları,
  • Cilt ülserleri.

Döküntü ve çatlaklar herhangi bir nemlendirici veya steroid kremle iyileşmez. Çünkü tedavi edilmesi gereken şey çinko eksikliğinin giderilmesidir. Çinko eksikliğinde vücutta testosteron üretilemediği için erkekler ve erkek çocuklarda sertleşme bozukluğu (erektil disfonksiyon) ve cinsel hormon yetersizliği (hipogonadizm) gibi sorunlara yol açabilir. Tüm çinko eksikliği belirtileri herkeste görülmez. Bazı kişilerde bazı semptomlar görülür.

Çocuklarda çinko eksikliği belirtileri şunlardır:

  • Gecikmiş ergenlik,
  • Büyümenin durması,
  • Öğrenme güçlüğü gelişimi.

Çinko Eksikliği Nasıl Geçer?

Çinko eksikliğini gidermek, öncelikle çinko açısından zengin besinler tüketmek ve gerekirse doktor kontrolünde takviye almak ile mümkündür. Beslenme düzeninde çinko içeren gıdalara yer vermek, eksikliği önlemenin en doğal yoludur. Emilim problemlerine bağlı eksikliklerde ise altta yatan hastalıkların tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca, bazı ilaçlar çinko kaybına yol açabileceğinden, doktor önerisiyle ilaç düzenlemesi yapılabilir.

Çinko takviyesinde günlük önerilen miktarlar yaşa göre şöyledir:

  • 4 yaştan küçük çocuklar 3 mg
  • 4-8 yaş arası çocuklar 5 mg
  • 9-13 yaş arası çocuklar 8 mg
  • Hamile ve emziren kadınlar hariç yetişkin kadınlar 9 mg
  • Yetişkin erkekler 11 mg
  • Hamile ve emziren kadınlar 11-12 mg

Bağırsak sendorumu ve Crohn gibi hastalığı olanlar günlük 50 mg’ın üzerinde çinko desteği almak zorunda kalabilir. Ancak her hasta farklıdır ve hastanın alacağı doz hastanın kliniğine  göre değişebilir. Alınacak doza doktor karar vermelidir.

Çinko İçeren Besinler Nelerdir?

Kırmızı et, balık ve istiridye gibi besinlerde çinko yüksek miktarda bulunur. Tahıllar, baklagiller, tohumlar çinko açısından nispeten zengin kaynaklar olmasına rağmen fitat içerdiklerinden dolayı biyoyararlanımları sınırlıdır. Bioyararlanımını artırmak için proteinlerle beraber alınması faydalı olur. 

Çinko Hangi Besinlerde Bulunur?

Çinko, hayvansal ve bitkisel kaynaklı birçok besinde bulunur ve vücut için hayati öneme sahiptir. En iyi çinko kaynakları genellikle hayvansal gıdalar olsa da, bazı bitkisel besinler de çinko ihtiyacını karşılamaya yardımcı olabilir. Dengeli ve çeşitli bir beslenme ile günlük çinko ihtiyacı doğal yollarla karşılanabilir. Özellikle et, deniz ürünleri, kuruyemişler ve baklagiller çinko açısından zengin besinler arasında yer alır. Süt ürünlerinde de çinko daha düşük miktarda yer alır. 

Çinko içeren besinler şu şekilde sıralanabilir:

  • Yoğurt,
  • Süt,
  • Nohut,
  • Kuru fasulye,
  • İstiridye,
  • Kırmızı et, balık ve kümes hayvanları eti,
  • Yulaf ezmesi,
  • Buğday,
  • İşlenmemiş pirinç,
  • Kabuklu yemişler,
  • Ispanak.

Dengeli beslenen yani öğünlerinde et, meyve, sebze ve süt ürünlerine yer veren kişilerde çinko eksikliği görülmesi riski başka bir problem yoksa düşüktür. Veganlar ve vejetaryenler ise kuru fasulye, bezelye, kaju fıstığı ve badem gibi çinko kaynaklarını tüketebilirler. Çinko içeren besinleri tüketirken de özenli olmaya çalışın. Örneğin kuru fasulyeyi pişirmeden önce suda bekletmeniz içeriğindeki fitatları azaltır. Bu da çinkonun vücutta daha kolay emilmesini sağlar.

Çinko Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Çinko Nelerde Var?

Çinko et ve süt ürünleri, bazı deniz mahsulleri,  tahıllar, kuru yemişler ve bazı baklagillerde bulunmaktadır.

Çinko Takviyesi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Çinko takviyesi ishal, çinko eksikliği, sivilce problemleri, bağışıklığın yükseltilmesi, hücre iyileşmesi gibi durumlarda kullanılabilir.

Çinko Hangi Besinlerde Var?

Çinko et, istridye, yengeç, somon, mercimek, nohut, yoğurt, peynir, yulaf, mantar, bezelye, tavuk, fasülye ve barbunya gibi gıdalarda bulunmaktadır.

Vücutta Çinko Ve Magnezyum Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Bağışıklık sisteminin zayıf olması, saçlarda dökülme, odak problemleri, akne problemi, tat ve koku hissinin azalması, iştah eksikliği çinko eksikliği belirtileridir.
Uykusuzluk, halsizlik, psikolojik problemler, baş ağrısı, kalp problemleri ve kemik problemleri magnezyum eksikliği belirtileridir.

Çinko Vitamini Ne İşe Yarar?

Çinko bağışıklık sistemini güçlendirme, inflamasyonu azaltma, hücre yenilenmesine katkıda bulunma, tat ve koku duyusunu geliştirme, hastalık riskini azaltma ve aktif sivilcelerin iyileşmesine yardımcı olma konusunda faydalıdır.

Çinko Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Vücutta bulunan çinko yüksekliği bazı belirtilere sebep olabilir. Bunlar halsizlik, ağrı, bulantı ve kusma şeklinde olabilir.

Günlük Alınması Gereken Çinko Miktarı Nedir?

Günlük alınması gereken çinko miktarı kişiye, yaşa, cinsiyete ve ihtiyaca göre değişebilir. Ortalama olarak günlük çinko ihtiyacı kadınlarda 9 mg, erkeklerde 11 mg’dır.