Bypass Nedir?
Bypass ameliyatı; kalp damarlarında tıkanıklık olan damara vücuttan (bacak veya göğüs) alınan yeni damarlar aracılığıyla yapılan köprüleme işlemidir. Bir başka deyişle, tıkalı damarlara vücudun kendi damarları kullanılarak yeni bir yol oluşturulur. Koroner damarlardaki tıkanıklıklar nedeniyle beslenmesi bozulan kalp kaslarına yeterli miktarda kanın ulaştırılmasını sağlar. Bu sayede kalp kapaklarında yetersizlikler, kalp kasında balonlaşma, kalp krizi ve ani ölüm gibi komplikasyonların önüne geçilebilir.
Bypass Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Klasik bypass, “iman tahtası” denen sternum kemiğinin kesilip kalbin ortaya konmasıyla gerçekleştirilir. Çoğunlukla “kalp akciğer makinası” kullanılarak yapılsa da, atan kalpte de uygulamak mümkün olur. Bu ameliyat için sıklıkla göğsün içinde sol tarafta bulunan atardamar ile bacağın iç kısmında yer alan toplardamarlar kullanılır. Gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra “kalp-akciğer makinası” devreye sokularak kalp ile akciğer durdurulur. Bacak veya göğüsten alınan damarların bir tarafı kalpten çıkan ana damara, diğer tarafı da tıkanıklığın ötesindeki bir bölgeye dikilir. İşlemler tamamlandıktan sonra “kalp-akciğer makinesi” devre dışı bırakılarak kalp ve akciğerler çalıştırılır. Kemik ve diğer dokular tamir edilerek ameliyat sonlandırılır.
Son yıllarda bu ameliyatlarda uygun hastalarda, yeni ameliyat yöntemleri de uygulanır. Örneğin; sternum, yani göğüs kemiğinin kesilmediği, sadece göğsün sol bölgesinde kaburgalar arasından yapılan ameliyatlarla da tedavi mümkün olabilir. Bununla birlikte kısmen robot ile veya tam robotik yöntemle de koroner bypass ameliyatları yapılabilir. Bu yöntemlerle hastaların ameliyat sonrasında solunum makinasından ayrılma, yoğun bakımdan servise çıkma, taburcu olma ve günlük hayata dönme süreleri kısalır. Ayrıca yara yerinde iltihaplanma ve göğüs kemiği sorunlarına bağlı olarak yeniden ameliyat olma riskleri de azalır.
Bypass Sonrası
İlk 2 ay hareketlerinizi kontrol altına almanız gerekir. Bunun nedeni ameliyat esnasında göğüs kemiğinizin (sternum) kesilmiş olmasıdır. Yanlış hareketleriniz bu kemiğin kaynamasını geciktirebilir, hatta engelleyebilir. Bu nedenle hareketlerinize özen gösterin.
- Omuz seviyesinin üzerindeki nesnelere uzanmayın.
- Eğilirken belinizden değil, dizinizden eğilin.
- Oturduğunuz yerden kalkarken kollarınızı değil, bacak kaslarınızı kullanın.
- Yataktan kalkmak için ise şu adımları takip edin: Sırtüstü yatarken yatağın kenarına doğru kayın. Dizlerinizi hafifçe bükerek yavaş yavaş yan tarafa doğru eğin. Dirseğinizi kullanarak dikkatlice vücudunuzu yukarı doğru itin ve kolun vücudun diğer tarafında olmasını sağlayın.Aynı sırada yavaşça her iki bacağı zemine doğru sallayın. Kısa bir süre oturun. Bu şekilde baş dönmesini engelleyebilirsiniz. Ellerinizi uylukların üzerine koyun. Kalçadan öne doğru eğilin ve vücudunuzu bacaklarınızla yukarıya kaldırın.
- İlaçlarınızı düzenli ve zamanında alın. Bir dozu almayı unutursanız bir sonraki sefer 2 doz birden almayın.
- Göğüs korsenizi 2 ay boyunca kullanın. Özellikle öksürürken ve hapşırırken korsenizin önünü ellerinizle birleştirin. Emboli engelleyici çoraplarınızı gündüz sürekli giyin. Gece yatarken çıkartabilirsiniz. Sabah yataktan kalkmadan çoraplar giyilmelidir.
- Yaralarınızı her gün düzenli olarak kontrol edin. Yara bölgelerinde kızarıklık, şişlik, akıntı ve kötü koku; ayrıca kırıklık, titreme, terleme ve 38,3 dereceyi geçen ateşiniz varsa mutlaka doktorunuzu arayın.
- Her sabah aynı tartıda ve benzer kıyafetlerle düzenli olarak tartılın. Günlük 1-1,5 kilodan fazla oynamalardan mutlaka doktorunuzu haberdar edin.
- Düzensiz ve hızlı (istirahat halinde dakikada 120’den fazla) kalp atışı varlığında doktorunuzu arayın.
- Ayak ve bacaklarınızda ödem (şişlik) oluşabilir. Buna engel olmak için ayaklarınızı sarkıtmamalı ve istirahat ederken kalp seviyesinin üstünde olacak şekilde kaldırmalısınız. Ayrıca çoraplarınızı giyin.
- Bir süre uykusuzluk çekebilirsiniz. İlk 1 ay sırtüstü yatmaya dikkat edin. Oturur pozisyonda yatmanız gerekmez. Gündüz kısa uykulardan (şekerleme) kaçının.
- Gün içinde size yazılandan faklı bir ağrı kesici almayın.
- İlk haftalarda iştahsızlık olması son derece normaldir. İlk 1 ay sık sık ve küçük porsiyonlar yiyin. Diyabet hastalığınız ve tansiyonunuz yoksa aşırıya kaçmadan her şeyi yiyebilirsiniz.
- Bol su için. İlk 1 aydan sonra diyetisyenlerimizin önereceği kalp sağlığına uygun bir şekilde beslenmelisiniz.
- Kabızlığa karşı çok sebze, meyve ve lifli yiyecekler tüketin. Kurutulmuş erik yiyin. Bu yetersiz olursa doktorunuza danışın.
Bypass Ameliyatı ile İlgili Merak Edilenler
Kalbin beslenmesini sağlayan koroner damarların tıkanıklığında uygulanan bypass, yetişkinlerde kalp cerrahisinde yapılan ameliyatlar arasında ilk sırada yer alır. Öyle ki ülkemizde gerçekleştirilen kalp ameliyatlarının yaklaşık yüzde 70-80’lik bölümü koroner bypass ameliyatlarından oluşur. Üstelik son yıllarda bypass ameliyatlarının uygulandığı hastaların yaşı da giderek düşüyor. Bypass genellikle 50-60’lı yaşlardaki hastalarda gerekli olan bir ameliyat olarak biliniyordu. Günümüzde ise 40’lı, hatta 30’lu yaşlarda koroner bypass ameliyatı geçiren hasta sayısında da gözle görülür bir artış oldu.
Ameliyat yaşının düşmesinin en önemli nedeni ise modern yaşam nedeniyle değişen alışkanlıklar. Son yıllarda ülkemizde sigara içme oranlarındaki artış ile sigaraya başlama yaşının düşmesi, modern yaşamın getirisi olan hatalı beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı gibi nedenlerden dolayı koroner damar hastalığı görülme yaşı belirgin biçimde düştü. Buna paralel olarak da günümüzde bypass ameliyatları artık sadece ileri yaştaki hastalara değil, genç erişkinlere de yapılıyor.
Bypass Ameliyatında Kullanılan EVH Yöntemi Nedir?
Bypass ameliyatında bacaktan çıkarılacak olan damarda endoskopik yöntem de dikkat çeker. Tüm bacak boyunca yapılan uzun kesiler yerine diz bölgesinden gerçekleştirilen 2-3 santimlik bir kesiyle damar hazırlanmasına olanak sağlayan EVH (Endoskopik Damar Hazırlama) yöntemi koroner bypass ameliyatları sonrasında iyileşme sürecini hızlandıran tekniklerden biri olarak kabul edilir. Bu teknik ile ameliyat sonrasında oluşabilecek yara enfeksiyonu, kanama, morarma ve bacakta şişlik gibi komplikasyonların riski azalır. Hasta az ağrı çeker ve kısa sürede iyileşir. Günlük hayata kısa sürede dönüş yapabilir.
