Bozulmuş İlaçların Sağlık Üzerinde Yaratabileceği 5 Tehlike

Bozulmuş İlaç Nedir?

Bütün ilaçların bir son kullanma tarihi vardır. Yasa gereği bütün ilaçların üzerinde bir son kullanma tarihi bulunması zorunludur. Bu son kullanma tarihi ilacın etkisini tamamen kaybettiği zamanı işaret eder ve ilaç formları arasında değişiklik gösterebilir. Örneğin tablet formundaki ilaçlar sıvı formdaki ilaçlara göre daha fazla dayanabilir.

"İlaçların son kullanma tarihleri neden geçer?" sorusuna verilebilecek ilk cevap, ilaçların etkinliğinin zaman içinde azalmasıdır. İlaçlar parçalanabilir kimyasal maddelerden oluşur ve bu kimyasal maddeler parçalandığında insan sağlığı için risk oluşturabilir. Tarihi geçmiş ilaçlar ciddi sağlık problemlerine sebebiyet verebilir. Tüm bunlara ek olarak yanlış saklama koşulları da bir ilacın bozulmasına yol açabilir. Bu durumun önüne geçebilmek için ilacın uygun saklanma koşullarında muhafaza edilmesi büyük önem taşır.

Bozulmuş İlaç Kullanımının Belirtileri Nelerdir?

Son kullanma tarihi geçmiş veya uygun şekilde saklanmadığı için etken maddeleri yapısal olarak değişmiş ilaçlar, bozulmuş ilaçlar olarak bilinir. Bu ilaçların kullanılması beklenen tedavi etkisini azaltabileceği gibi, ciddi yan etkiler veya alerjik reaksiyonlar gibi istenmeyen sonuçlara da neden olabilir. Bir kişide ani mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, deri döküntüsü ve halsizlik gibi semptomlar, yanlış ilaç kullanımının bir sonucu olabilir. Dolayısıyla, ilaçların son kullanma tarihine ve saklanma koşullarına dikkat etmek, hem sağlık açısından riskleri azaltmak hem de etkili bir tedavi sağlamak için çok önemlidir.

Bozulmuş ilaç belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Tablet formundaki ilaçlarda renk değişimi ve kırılma görülebilir.
• Toz formundaki ilaçlarda topaklanma oluşabilir.
• Merhemlerde küf ve koku oluşabilir ve kuruma görülebilir.
• Sıvı ilaçlarda tortu birikebilir.

Bozulmuş İlaçların Sağlığa Zararları

Tarihi geçmiş ilaçlar vücuda farklı şekillerde etki edebilir. Bozulmuş veya zaman içinde erimiş olan kapsül formundaki ilaçlar midede ve yemek borusunda ağrıya, ülsere ve gastrointestinal kanamaya neden olabilir. Öksürük şurupları gibi sıvı formundaki ilaçlardaysa ishal ve kusma gibi rahatsızlıklar görülebilir. Göz damlası gibi damla formunda kullanılan son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar da gözlerde kaşıntı ve kızarıklık gibi sorunlara sebep olabilir.

Son kullanma tarihi geçmiş ilaçların zararları arasında şunlar da sayılabilir:

• İlacın etkinliği zayıfladığından var olan sağlık probleminin tedavisinde aksama olur.
• İlaç doğru etkinliğe sahip olamadığında antibiyotik direnci gibi sorunlara neden olabilir.
• İlacın içeriğinde bulunan koruyucu maddelerin parçalanması nedeniyle ilaç zararlı mikroplar barındırır hale gelir.

Etkinliğin Kaybolması Sonucunda Başarısız Tedavi

Son kullanma tarihi geçmiş ilaçları kullanmamanın en önemli sebebi bu ilaçların etkinliğini kaybetmiş olması ve bunun sonucunda hastalıkların tedavisinde istenen etkiyi sağlayamamasıdır. Bu ilaçlar bireyin sahip olduğu sağlık problemlerinin doğru ve etkili bir şekilde tedavi edilmesinin önünde engel yaratır. Oluşabilecek herhangi bir olumsuzluğu önlemek ve etkili bir tedavi alabilmek için ilaçların son kullanma tarihine dikkat etmek ve ilaçları doğru saklama koşullarında saklamak önemlidir. Bir hastalığın tedavi aşamasında son kullanma tarihi geçmiş bir ilacı kullanmak hastalığın tedavisine engel olmakla birlikte durumu daha da kötüleştirebilir.

Zehirlenme ve Toksik Etkiler

Son kullanma tarihi geçmiş bir ilacı kullanma sonucunda zehirlenmek veya toksik etkiler görmek pek olası olmasa da bu durumu göz ardı etmemek gerekir. Bazı ilaçların aşırı dozda alınması, tarihinin uzun zaman önce geçmiş olması veya yanlış şekillerde kullanılması da zehirlenmeye neden olabilir. Bu belirtiler sonucunda bireyde zehirlenme vakalarında sıkça rastlanan mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi gibi toksik etkiler görülebilir.

Enfeksiyon Riski ve Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkiler

Son kullanma tarihi geçmiş bazı ilaçlarda bakteri üreyebilir. Bu nedenle antibiyotik ilaçlar etkisiz hale gelebilir ve var olan enfeksiyonların tedavi edilmesine engel olabilir. Tedavinin aksaması da sağlık problemlerinin ilerlemesine yol açabilir.

Antibiyotik Direnci Gelişimi

Antibiyotik direnci vücuttaki zararlı bakteriler değiştiğinde, antibiyotik ilaçlar bu bakterileri yok edemediğinde veya büyümelerini durduramadığında ortaya çıkar. Bakterilerin antibiyotiklere direnç göstermesiyle oluşan antibiyotik direnci nedeniyle bakteriyel enfeksiyonların tedavisi zorlaşabilir.

Antimikrobiyal direnç olarak bilenen antibiyotik direncini vücut değil, bakteriler geliştirir ve bu antibiyotik direnci tedavinin gecikmesine neden olur. Son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar da vücutta antibiyotik direncinin gelişmesine sebebiyet verebilir. Bu durumda karşılaşılabilecek problemler şu şekilde sıralanabilir:

• İlaçların ciddi yan etkilere sebep olması,
• Şiddetli ve uzun süreli hastalıkların artması,
• Daha fazla doktor randevusu ve tıbbi masraf.

Antibiyotik direncine sebep olan durumlarsa şu şekilde sıralanabilir:

• Aşırı antibiyotik kullanımı,
• Yanlış antibiyotik kullanımı,
• Spontan direnç,
• Bulaşan direnç.

Alerjik Reaksiyonlar ve Olası Yan Etkiler

Bozulmuş veya son kullanma tarihi geçmiş ilaçların zararları arasında gösterilen sağlık problemleri arasında alerjik reaksiyonlar ve yan etkiler de sayılabilir. Özellikle antibiyotik direncine neden olarak hastalıkların tedavisini engellemek bu yan etkilerin arasında sayılabilir. Bozuk ilaç kullanımında görülebilecek olası yan etkiler şu şekilde olabilir:

• İshal,
• Kusma,
• Baş dönmesi,
• Kilo kaybı,
• Ciltte değişiklikler,
• Mide bulantısı ve mide ağrıları.

Sıkça Sorulan Sorular

İlaçlar Güvenli Bir Şekilde Nasıl Saklanır?

İlaçları güvenli bir şekilde saklamak çeşitli risklerin ve belirtilerin önüne geçilmesine yardımcı olur. İlaçları güvenli bir şekilde saklamanın yolları şu şekilde sıralanabilir:

• İlaçları orijinal ambalajlarında veya kutularında saklayın.
• Sıcaklık, nem, hava ve ışık gibi faktörler ilacı etkileyebilir. Bu sebeple ilaçları serin ve kuru bir ortamda saklayın.
• İlaçları çocukların erişemeyeceği yerlerde saklayın. 
• İlaçların özel saklama talimatları için bir eczacıya danışın.
• Seyahat halindeyken ilaçları arabanın torpido bölümünde muhafaza etmeyin.

Son Kullanma Tarihi Geçtikten Sonra Kullanılmaması Gereken İlaçlar Nelerdir?

Son kullanma tarihi geçmiş tüm ilaçlar belli riskler taşıyabilir. Bununla birlikte belli bir rahatsızlığın tedavisinde kesin bir dozajla kullanılan ilaçların son kullanma tarihinden sonra kullanılmaması ekstra önemlidir. Bu ilaçlar şu şekilde sıralanabilir:

• Epinefrin kalemleri,
• İnsülin ilaçları,
• Nitrogliserin tabletleri,
• Nöbet ilaçları,
• Kan sulandırıcılar,
• İnhalerler,
• Antibiyotik ilaçlar,
• Tiroid ilaçları.

Son Kullanma Tarihi Geçmiş İlaçlar İle Ne Yapmak Gerekir?

Bozulmuş ilaçların olası zararlarından korunmak için son kullanma tarihi geçmiş ilaçların imha edilmesi gerekir. Bunun için ilaç etiketinde bulunan özel imha talimatları izlenebilir. Hastaneler gibi çeşitli sağlık kuruluşları veya eczaneler bu ilaçları toplayabilir. Bunun yanı sıra ilaçlar tuvalete ya da uygun talimatlar izlenerek çöpe atılabilir.

İlaçların Son Kullanma Tarihi Uzatılabilir Mi?

Bazı durumlarda ilaçların son kullanma tarihleri uzatılabilir. Bu durum, ilaç üreticisi yeni ilaç başvurusunda (NDA) veya kısaltılmış yeni ilaç başvurusunda (ANDA) onaylanan bir protokole göre güncellenen testlere ve verilere bağlı olarak gerçekleşir.

İlaçlar Ne Kadar Süre Etki Eder?

İlaçların son kullanma tarihleri ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından stabilite testiyle belirlenir. Stabilite testi bir ilaç maddesinin kalitesinin sıcaklık ve nem gibi çevresel faktörlerin etkisi altında zamanla nasıl değiştiğini test etme sürecidir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde pazarlanan ilaçlar için genellikle üretimden sonra 12 ila 60 ayı kapsayan bir son kullanma tarihi vardır.