Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi Aşamaları Nelerdir?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) yaygın kullanılan terapi yöntemlerinden biridir. Bu terapi yöntemi adını Latince kökenli ‘cognoscere’ yani ‘tanımak’ sözcüğünden alır. Bir diğer yaygın kullanılan kısaltılmış adı CBT’dir. CBT kısaltması İngilizce karşılığı olan ‘Cognitive Behavioural Therapy’ sözcüklerinin baş harflerinden oluşur. Bilişsel Davranışçı Terapi’nin amacı, kişinin davranış sürecini analiz edip tanımasını sağlayarak farklı durumlara karşı gelişen düşüncelerini ve tepkilerini kendisine daha yararlı hale getirmesini sağlamaktır. Yaşadığımız duygu durum bozukluklarının ardında sıklıkla sorunlara neden olan durumlar değil, bu durumlara verdiğimiz gereksiz değer yatar.

Bilişsel Davranışçı Terapi sayesinde kişi, faydasız ve ruh sağlığını kötü etkileyen, olumsuz düşünce - davranış şekillerinden uzaklaşır. Terapi süreci sonunda kişi, öğrendiği sağlıklı düşünce ve davranış şeklini bir alışkanlık haline getirir ve kendisini daha iyi hisseder. Gerektiğinde, tedavi süreci tamamlanmış olsa da kişi karşılaştığı yeni sorunlarla baş etmek için kendi kendine ödevler belirleyerek sorunlarının üzerine gidebilir. Bu sayede kalıcı bir iyilik hali elde edilebilir. Bu Bilişsel Davranışçı Terapi yönteminde destek arayan kişinin olumsuz düşünce ve davranışlarının altındaki neden aranmaz. Yaşadığı şeylere karşı yaklaşım şekli düzeltilerek kişinin daha huzurlu bir hayata kavuşması sağlanmaya çalışılır. Böylece kişi öğrendiği bu yöntemi hayatının geneline yayarak kullanabilir.

Davranışçı terapi davranışların öğrenilerek kazanıldığı düşüncesine dayanır. Bu nedenle hayatı güçleştiren öğrenilmiş davranışların değiştirilmesi üzerine bir strateji izler.

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne İşe Yarar?

Bilişsel Davranışçı Terapi sayesinde düşüncelerinizin, ruh haliniz ve davranışlarınız üzerindeki etkilerini görebileceksiniz. Böylece yaşamınızın ve ruh sağlığınızın kontrülünü geçmiş dönemlerinize göre daha fazla kendi elinize alabileceksiniz. Bunun yanı sıra edindiğiniz becerileri bir davranış şekline dönüştürebileceğiniz için gelecekteki sorunlarınızda da kontrolü kaybetmeme yetisine kavuşabileceksiniz. 

Bilişsel Davranışçı Terapi Aşamaları Nelerdir?

Birinci Aşama: Sizi endişelendiren, kaygı veren sorunlarınızın neler olduğunu terapistinizle birlikte belirleyeceksiniz.
İkinci Aşama: Sorunlarınızın neden olduğu duygu ve düşüncelerinizin hangilerinin faydasız olduğunu anlayacaksınız.
Üçüncü Aşama: Terapistinizle çalışmalar yaparak bu sorunların üstesinden geleceksiniz. 

Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?

Bilişsel Davranışçı Terapi süreci boyunca terapistiniz ile sıkı bir ilişki içerisinde olmanız gerekir. Görüşmeler boyunca faydalı ve gerçekçi olmayan - faydasız düşünceleri nasıl ayırt edeceğiniz öğretilir. Bunun ardından fayda sağlamayan düşüncelerin üzerine gidilerek bu tarz düşüncelerden nasıl uzaklaşacağınız anlatılır. Terapistiniz bu düşüncelerden kurtulmanız için size çeşitli ödevler verir. Bu ödevler, günlük tutma, faydasız düşüncelerinizi önemsizleştirmeye yönelik yazma, tekrar etme gibi görevleri içerir. Bu çalışmalara ek olarak doğru nefes alma ve gevşeme teknikleri de önerilir. Eğer kişinin kısa sürede rahatlamaya ihtiyacı varsa ek olarak bir süre kullanılmak üzere ilaç tedavisi de önerilebilir. 
Bilişsel Davranışçı Terapi tedavisini tam olarak anlamak için önce insanların yaşanan olaylar karşısında yaşadığı düşünsel, duygusal ve diğer etkilerini biraz açalım.
Hepimiz bizleri zorlayıcı olaylar yaşadığımızda şu süreçlerden geçeriz:

• Yaşanan olumsuz bir olay sırasında aklımızdan bazı düşünceler geçer,
• Ardından duygularımız devreye girer,
• Bu duyguların şiddetine göre fiziksel reaksiyonlar görülebilir,
• Ve bu üç sürecin ardından son olarak bir davranış geliştiririz.

Yani yaşadığımız olumsuz ve zorlayıcı durumlar sırasında harekete geçen düşünme şekillerimiz; duygularımız ve davranışlarımız üzerinde önemli etkileri bulunur.
Şimdi bunu bir örnek üzerinden anlatalım…

Zor geçen bir günün akşamında markette kasa sırasında beklerken tanıdığınız birini görüyorsunuz. Siz merhaba demenize rağmen o size selam bile vermeden yanınızdan öylece geçip gidiyor.

Yaşadığınız bu durum karşısında aklınızdan faydasız ya da faydalı düşünceler geçer. Her iki düşünce şekillerinin olası genel etkilerini aşağıdaki örnekle somutlaştıralım.

Gördüğünüz üzere yaşanan aynı şeyin kişide oluşturduğu düşünceler ve davranışlar faydalı olduğunda başka faydasız olduğunda bambaşka etkilere neden olabilir. Özellikle yorgun ve gergin bir gün geçiriyorsak yaşadıklarımızı çok daha olumsuz şekilde yorumlayabiliriz.

Bilişsel Davranışçı Terapi sayesinde olumsuz düşüncelerinizi yakalar ve bu düşüncelerle mücadele etmeye başlarsınız. Terapi sürecinin ardından olumsuz düşünceler yaşadığınızda aşağıdaki soruları kendi kendinize sorarak bu düşüncelerden uzaklaşabilirsiniz…

• Bu düşüncemi destekleyen bir kanıt var mı?
• Bu konu hakkında başka nasıl düşünebilirim?
• Bir başkası bana bu olayı ve geliştirdiği olumsuz düşünceyi anlatsa, bu olayı onun için nasıl yorumlardım?

Bilişsel Davranışçı Terapinin Diğer Terapilerden Farkları Nelerdir?

Bilişsel Davranışçı Terapi yönteminin diğer terapi yöntemlerine göre problem odaklı bir yöntemdir. Sorunların kaynağına inmeden sorunları çözmeye odaklanmasının nedeni de bu yaklaşımdır. Temel amaç kişilerin duygu ve düşüncelerine dair farkındalık yaratarak yeni davranış şekilleri kazanmalarını sağlamaktır. Böylece sorunlarıyla yüzleşmeyi öğrenerek, kendi başlarına bu sorunlarla mücadele etme yetisine kalıcı şekilde kavuşabilirler. 

Bilişsel Davranışçı Terapi Ne Kadar Sürer?

Bilişsel Davranışçı Terapi’nin bir seansı yaklaşık yarım saat ila 1 saat kadar sürer. Terapi aralığı, yaşadığınız sorunların şiddetine göre birkaç günde bir ya da haftada bir olarak düzenlenir.

Terapi sürecinin tamamlanması yaşadığınız sorunların şiddetine, Bilişsel Davranışçı Terapi’nin üzerinizde gösterdiği olumlu etkilere, yapmanız gereken ödevleri yapıp yapmamanıza göre 6 – 24 hafta arasında değişebilir. 

Bilişsel Davranışçı Terapinin Riskleri Nelerdir?

Bilişsel Davranışçı Terapi uzman ellerde güvenli bir tedavi yöntemidir. Yaşadığınız zorlayıcı durumlarla yüzleşmek durumunda kalacak olmanız üzerinizde biraz baskı yaratabilir ancak danışmanınız sizi neyin üzerine ne zaman, ne kadar gideceğinizi duygu durumunuza göre belirleyeceği için bu konuda endişe etmenize gerek yoktur. Bu noktada önemli olan zorlandığınız zamanlarda bu durumu terapistinize söylemenizdir. Bu sayede terapistiniz terapi sürecini daha rahat ilerleyebileceğiniz bir seviyeye getirecektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Sorunlarınızı Çözmeye Yardımcı Olur?

Bilişsel Davranışçı Terapi birçok sağlık sorununuzun çözülmesine katkıda bulunabilir. Bunlar arasında aşağıdakiler yer alır:

• Depresyon,
• Anksiyete bozukluğu,
• Yükseklik korkusu, ölüm korkusu benzeri tüm fobiler,
• Takıntı yani Obsesif Kompulsif Bozukluk, 
• Bulimiya, nevroza ve benzeri yeme bozuklukları,
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu,
• Stres,
• Bipolar bozukluk,
• Şizofreni,
• Öfke, kızgınlık hali,
• Düşük Özgüven,
• Kumar, alkol ve benzeri bağımlılıklar, 
• Uyku zorlukları,
• Fibromiyalji,
• Kronik ağrı,
• Kronik yorgunluk sendromu,
• Migren.