Besin Alerjisi Nedir?
Besin alerjisi; bağışıklık sisteminin normal şartlarda zararsız olan bir besin maddesini yanlışlıkla zararlı olarak algılaması sonucu ortaya çıkan reaksiyonlardır.
Sağlık için sayısız faydası bulunan pek çok besin, içeriğindeki bileşenlerle kimi kişilerde alerjik sorunlara yol açabilir. Besin alerjisi son yıllarda dünyada olduğu gibi ülkemizde de özellikle kentte yaşayanlar arasında hızla artan bir sorun. Gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde pek çok şikayete yol açar.
Besin Alerjisi Belirtileri
Besin alerjisinin boyutu bünyeden bünyeye değişmekle birlikte kimilerinde bir kimilerinde birkaç belirti birden ortaya çıkabilir. Besin alerjisi belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Nefes darlığı
- Bulantı
- Karın ağrısı
- Hırıltılı solunum
- Morarma
- Mide ağrısı
- Atopik dermatit
- Kurdeşen
- Dilde şişme
- Damakta-gözde ve burunda kaşıntı
- Boğazda kaşıntı ve yanma
Bu belirtilerin yanı sıra bazı kişilerde anafilaktik şoka yol açarak can kaybına bile neden olabilir.
Bebeklerde besin alerjisi
Bebeklerde besin alerjisini anlayabilmek son derece basittir. Sadece ilk 6 aydan sonra ek besinlere geçişte önemli bir kurala dikkat etmek yeterlidir. Bebeğinize vereceğiniz her bir yeni ek gıdayı mutlaka 3 gün arka arkaya verin. O süre içinde yeni sayılabilecek başka hiçbir besin vermeyin. 3 gün içerisinde besin alerjisi belirtilerinden biri veya birkaçı ortaya çıkıyorsa hemen o besini kesin. Besin alerjisi zaman içerisinde geçebilir ancak tedavide ilk basamak, alerjiye yol açan besinin diyetten tamamen çıkarılması.
Hem bebekler hem çocuklar hem de yetişkinlerde alerjiye sebebiyet veren besinler…
1. Süt
Süt alerjisi dünya genelinde çocuklarda en sık görülen alerji türü. Süt içildikten hemen sonra, bağışıklık sistemi süt proteinlerine karşı alerji antikorları üretir, iltihap hücrelerini harekete geçirir veya bunların birleşimiyle tepki gösterir. İnek sütü alerjisi, bebeklerde en sık görülen gıda alerjisidir. Erken bebeklik-çocukluk çağında, inek sütü alerjisi daha çok inek sütü ile beslenen çocuklarda görülür. Sadece anne sütünü emen çocuklarda inek sütü alerjisine daha az rastlanır. Daha çok annenin tükettiği inek sütü veya sütten yapılan ürünler anne sütüne geçerek etkili olur. Süt alerjisi belirtileri değişkendir. Deri döküntüleri (kurdeşen), egzama, hışıltılı solunum, kusma, ishal, kolik veya aşırı ağlama görülebilir. Alerjik tepkiler birkaç dakika içerisinde çok hızlı ortaya çıkabileceği gibi 3-5 günde de ortaya çıkabilir. Çoğunlukla inek sütü alerjisi 2 veya 5 yaşa kadar sürebilir. Çocuk büyüdükçe ve bağışıklık sistemi geliştikçe herhangi bir tedavi uygulanmadığı halde giderek düzelebilir. İnek sütü alerjisini önlemek için yenidoğan bebek en az 4 ay ideal olarak 6 ay anne sütü almalı, ek gıdalara geçiş döneminde yeni ek gıdalar adım adım ve 2 hafta aralarla başlanmalı.
2. Yer fıstığı
Yer fıstığı, alerjik etkileri son derece yüksek bir besindir. Sanılanın aksine kabuklu yemiş değil, baklagiller familyasına ait bir besin olan yer fıstığı, son yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerde sıklıkla görülmeye başlanan alerji türlerinin başında gelir. Hatta öyle ki bazı kişilerin yanlarında açılan yer fıstığı paketlerinden havaya saçılan alerjenleri soluması bile alerjik belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
3. Buğday
Çölyak hastalığı olarak bilinen buğday alerjisinde de benzer durum söz konusudur. Bağışıklık sisteminin bir ya da daha fazla buğday proteinine karşı anormal yanıt göstermesi sonucu alerjik tablo ortaya çıkar. Yalnızca buğdayın tüketilmesi ile değil, fırın gibi ortamlarda buğday ununun solunması ile de alerjik belirtiler oluşabilir.
4. Yumurta
Sağlıklı beslenmede hele de çocukların gelişiminde son derece faydalı olan ve sabah kahvaltılarının olmazsa olmazı yumurta da hem çocuklarda hem de erişkinlerde sıkça alerjiye neden olan besinlerden biri. Yumurtanın hem sarısındaki hem de beyazındaki proteinler (ovovitellin, ovaalbumin, ovamucoid gibi) vücutta alerjiye neden olabilir.
5. Kabuklu yemişler ve kuru baklagiller
Susam, soya fasulyesi ve soya sosu gibi soya bazlı ürünler de alerjen etkilere sahipken, ceviz, fındık ve badem üçlüsü ile kaju da alerjik bileşenleri ile dikkat çeker. Sadece yenilmesi değil, aynı zamanda kozmetiklerin (özellikle şampuanlar ve kremler) içerisinde bulunması da alerjiye neden olabilir.
6. Balık ve deniz ürünleri
Kabuklu deniz ürünlerinin yanı sıra somon, ton balığı, hamsi ve sardalya gibi balıklar da pek çok kişi için alerji sebebidir.
7. Çikolata
En sık alerjiye neden olan besinlerden çikolatadaki alerjenler; başta kakao olmak üzere kafein, süt, mısır, soya, fındık ve buğdaydır. Mutluluk veren çikolatanın minik bir parçası bile kimi kişilerde ciddi sorunlara yol açabilir.
Besin alerjisinde ilk yardım
Alerjisi olan kişilerin mutlaka yanlarında doktorunun önerdiği antihistaminik ilaçlarını bulundurmaları ve gerekli durumlarda acilen yutmaları gerekir. Hatta dışarıda içeriği bilinmeyen ve alerjiye neden olan, bulaşma ihtimali olan bir besinin yanlışlıkla tüketilmesi durumuna karşın yanlarında kortizon ve adrenalin ampulleri bulundurmaları acil müdahale açısından faydalı. Fakat dilde, dudakta, boğazda şişme, kızarma, yanma, kaşıntı veya nefes darlığı hissedildiği zaman mutlaka en yakın hastanenin acil servisine başvurmak gerekir.
