Bebeklerin hangi duyuları, hangi aylarda oluşur?
Bebeklerin duyuları gebeliğin daha ilk haftalarından itibaren gelişmeye başlar. Bu dönemde stresten olabildiğince uzak durun. Stres; kanınızda dolaşan maddelerde belirgin değişiklikler yapar. Sinirli ve gergin hamileler, kan dolaşımındaki kortizol ve adrenalin yolu ile bebeklerine de bu stresi iletir. Bebeğinize sevginizi, ilginizi göstermek için doğumu beklemeyin. Karnınıza yavaş yavaş dokunmak, masaj yapmak sizi gevşeteceği gibi bebeğinizin de gelişen duyularını uyarır. Bebeğinizle konuşun, ona sakin şarkılar söyleyin, hikayeler anlatın ve hatta belli ton ve ritimde müzik dinletin. İşte bebeklerin anne karnında başlayan duyu gelişimi…
1. Dokunma duyusu
Gelişen embriyonun ilk oluşan hissi; dokunma duyusudur. Gebeliğin 8’inci haftasında başlar. Dokunmanın ilk hissedildiği noktalar; ağız çevresi ve yanaklardır. Gebeliğin 12’nci haftasına doğru el ayaları ve genital bölgede dokunma hissini algılayan sinirler gelişir. Karın derisi ve kalçalar gebeliğin 17’nci haftası civarında dokunma duyusunu algılamaya başlar. Bu duyusal değişmenin en iyi göstergeleri fetusun kendi yüzüne dokunması ve parmak emmeye başlamasıdır.
Tekmelerle cevap verir
Gebelik 32’nci haftaya ulaştığında kafanın tepesi dışında tüm vücut bölgeleri artık dokunma duyusuna hassas hale gelmiştir. Son aya gelindiğinde bebek rahim duvarına sık sık değmeye başlar. Bu nedenle dışarıdan yapılan okşama ve hafifçe vurma hareketleri bebek derisindeki milyonlarca dokunma sinir ucunu harekete geçirir ve bebek tekmeleyerek cevap verir, hareket halinde ise aksine sakinleşir. Aynı durum doğumdan sonra da geçerlidir. Ağlayan bebeği kucağınıza alıp sarıldığınızda susmasının nedeni budur.
Dokunun çünkü…
Dokunma, sarılma, ten teması çok önemlidir. Böylece bebeğin etrafını algılaması ve güven duyması sağlanır. Prematüre doğumlarda ‘kanguru bakımı’ denen yoğun sarılma ve dokunma şeklinde olan bir yöntem ile duyular harekete geçirilir, enfeksiyonlar azalır, can kayıpları azalır ve sağlıklı yaşama şansı artar.
2. Tat alma hissi
Gebeliğin 12-15’inci haftalarında fetusun dilinde tat alma cisimcikleri oluşur. Anne; sarımsak, kahve, vanilya gibi kuvvetli kokulu yiyecekler tükettiğinde bebeğin içinde yüzdüğü amniotik sıvı bu tatların güçlü moleküllerini taşır ve bebek bunları algılar. Anne tatlı bir şey yediğinde bebeğin yuttuğu amniyon sıvısı miktarının arttığı görülmüştür. Annenin gebelik sırasında yedikleri bebek tarafından algılandığı için daha anne karnında damak tatları oluşur ve besin tercihleri şekillenmeye başlar. Beslenmesi doğru olmayan çocukların anne karnında iken bu uyaranları aldıkları düşünülür.
3. Koku hissi
Bir fetusun burnu 11 ile 15’inci hafta arasında gelişir, olfaktor sinir (kokuyu burundaki alıcılardan beyne taşıyan sinir) gebeliğin 13’üncü haftasında beyin bağlantısını sağlar. Gebeliğin 28’inci haftasından sonra burnu tıkaç gibi kapatan dokular kaybolur, koku alma ve reaksiyon verme başlar. Özellikle son 3 ayda yediğiniz, içtiğiniz veya kokladığınız kuvvetli aromalar bebeğiniz tarafından algılanır. Koku hava ile iletildiği için anne karnında hava olmadığından, fetusun koku almadığı düşünülebilir. Ancak bebeklerin daha doğumda çok kuvvetli bir koku alma duyuları olduğu bilinir. Önceden hiç koklamadıkları halde anne sütünün kokusunu alır ve gözleri kapalıda olsa memeyi bulup emerler. Bu, koku alma hissinin gebelik sırasında geliştiğinin kanıtıdır.
4. İşitme duyusu
İç kulak, kanal ve dış kulak şeklinde gelişen işitme sistemi, sinirsel bağlantının da sağlanmasıyla çalışmaya başlar. Kulaklar gebeliğin 8’inci haftasında oluşmaya başlar ve 24’üncü haftasında şekillenmiş olur. 6’ncı aydan itibaren bebek işitmeye başlar. Annesinin bağırsak sesleri, kan akımının çıkardığı ses, hatta annesinin kalp atışları algılar. Hamilelik ilerledikçe annesinin konuşma sesini bile algılar. Anne sesinden etkilenerek kalp hızını ve hareketlerini değiştirebilir. Anne sakince konuştuğunda bebek de sakinleşir ve kalp atışları yavaşlar. Özellikle 24 haftadan sonra şiddetli gürültülerde bebek sıçrar ve bazen arkasından hıçkırmaya başlar. Anne karnındaki bebeklere derin sesleri olan, fazla yüksek seste olmayan müzikler ve tonlar dinletmek onları sakinleştirir. Bunu normal müzik dinletme şeklinde ya da tasarlanmış ve karnınıza uyan özel kulaklıklarla da yapabilirsiniz. Doğumdan sonra da işitme duyusu gelişmeye devam eder ve ilk 6 ay boyunca işittiği ses frekansı genişlemeye başlar.
5. Görme duyusu
Görme duyusu en son gelişen duyudur. Gebeliğin 26’ncı haftasına kadar göz kapakları kapalıdır. Kapalı olmasının asıl nedeni; arkasında gelişmeye devam eden ve başlangıçta ışığa çok hassas olan retinadır. 26 haftadan sonra bebek göz açıp kırpmaya başlar. Bebekler bu haftadan önce de kuvvetli ışıkları algılar ve tepki verir. Karnınızın etrafında parlak bir ışık dolaştırırsanız bebek gözleri kapalı olsa da ışığı algılar ve onu takip eder. Erişkinler rüya görürken REM (rapideyemovement); yani hızlı göz hareketleri- olur. Gebeliğin son 3 ayında anne karnındaki bebeklerde de uyurken REM olur, muhtemelen onlar da rüya görür.
Bebekler ne zaman görmeye başlar?
Bebekler tam oluşmuş bir görme sistemi ile doğarlar ama fonksiyonları henüz tam değildir. Bebeğin ilk 2 ayki görüşü siyah beyazdır, daha sonra renkli görme başlarlar. Odaklanma, derinlik hissi, el- göz koordinasyonu ve üç boyutlu yerleştirme özellikleri tam değildir, gelişmeye devam eder. Yaklaşık 6’ncı ayda görmeye başlarlar.
