Bebeklere tuvalet eğitimi verme taktikleri
Doğduklarında mesane ve bağırsak kaslarını kontrol edemeyen bebekler, tuvaletlerini kendi kendilerine ancak 18. aydan itibaren yapmaya başlayabiliyor. Ancak doğru şekilde tuvaletini yapmayı öğrenmesinin yolu öncelikle ailenin sabır ve şefkatinden geçiyor. Bebeklerin en önemli gelişim aşamalarından biri olan tuvalet eğitiminde dikkat edilmesi gerekenler...
Bebeklerin tuvalet eğitimi almaları için en iyi dönem yaz mevsimi. Ancak öncelikle temel kriter bebeğin tuvalet eğitimine uygun yaş aralığında; yani 18 ay ile 3 yaş arasında olması gerekiyor. Çünkü bebekler mesane ve bağırsak kaslarını 18. aydan itibaren kontrol edebilmeye başlıyor. Bunun yanı sıra ihtiyaçlarını belirtme becerileri ve ailelerine ihtiyaç duymadan ilk kez kendi kendilerine bir beceri göstermeleri de bu dönemlerde oluşmaya başlıyor. 18 ay ile 3 yaş arasında verilmesi gereken tuvalet eğitiminin aileler için sancılı bir süreç olabiliyor. Bu süreci mümkün olduğu kadar sorunsuz atlatabilmek için ailelerin sabırlı ve özverili olması, bir program oluşturarak ona sadık kalması önem taşıyor. Çocuklarda kaka tutma, hırçınlık, kendi içine dönme ya da kendisine zarar vermeye çalışma gibi olumsuz davranışlara neden olmamak için yanlış ve ısrarcı tutumlardan kaçınmak gerekiyor. Tuvalet eğitiminin 3 yaşına kadar tamamlanması önem taşıyor. 3 yaşından sonra çocukların dikkat süreleri uzayıp etrafa ilgileri arttığından tuvalet eğitimi daha da zorlaşabiliyor.
Tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair işaretler
Tuvalet eğitimi döneminde ailelerin kafalarındaki en büyük soru işareti, çocuklarının bu eğitime hazır olup olmadıkları. Ancak çocuklar, bez alışkanlığını bırakmaya hazır oldukları konusunda fiziksel ipuçları veriyor. Bu temel noktaları şöyle sıralanıyor:
- Bezinin 3-4 saat gibi uzun bir süre kuru kalabilmesi,
- Yaklaşık 5 dakika aynı pozisyonda oturabilmesi,
- Altını kirlettiğinde huzursuzluk yaşamıyor olması,
- Uykudan bezinin kuru kalkması,
- Tuvalette sizi taklit etmesi,
- Verilen komutları anlaması ve yerine getirmesi.
Sabır ve şefkat çok önemli
Tuvalet eğitimi sürecinde öğrenmekte ya da uygulamakta direnen çocukların davranışları bir süre sonra ailede tahammülsüzlük duygusuna neden olabiliyor. Tuvalet eğitiminde, en önemli iki unsuru “yüreklendirme” ve “destek verme” oluşturuyor. Eğitim sırasında kullanılacak en faydalı yöntemlerden biri olan ‘H.E.L.P.’ kuralı, 4 aşamalı bir davranış biçimi ile uygulanabiliyor. Bu kural sayesinde aile çocuğu tehlikelerden koruyabiliyor, gelişimine ve bağımsızlığına katkıda bulunabiliyor.
H.E.L.P kuralı…
- Hold yourself back – Geri çekilip izle
- Encourage exploration – Keşfi destekle
- Limit – Limit koy
- Praise – Öv
1. Geri çekilip izle
Doğru zamanın geldiğini anlamak için çocuğu izleyin. Ikınmaları yüzlerinin kızarmasından anlaşılabilir ya da alt bezlerini işaret edebilirler. Eğer bir çocuğun tuvaletini yaptığı hareketleri ile belli oluyorsa eğitime başlamak için ilk koşul tamamlanmış demektir.
2. Keşfi destekle
Bezini işaret eden çocuğa o anda, “Altın ıslanmış. Altını değiştireyim mi?” demek ona bu davranışının bu kelimelerle betimlendiği bilgisini verir. Altını her değiştirmede, bunu çocuğa açıklayın. Kaka yapmışsa, siz bunu tuvalete dökerken o da görmeli, hatta tuvaletin sifonu beraber çekilmeli; sonrasında elleri güzelce yıkanmalı. Bu gibi davranışlar çocuklarda özendirici nitelikte oluyor. Lazımlığın önüne sevdiği bir oyuncak koymak da özendirici olabiliyor. Sabah uyandıktan biraz sonra eğitime başlamak, bu sırada onunla konuşmak, oyunlar oynamak, bir şeyler içtikten 20 dakika sonra lazımlıkta oturtmak da ikinci koşulun dikkat edilmesi gereken noktaları. Eğitim sırasında çocuk için eğlenceli bir ortam, örneğin masal anlatmak olumlu sonuç verebiliyor. Çocuk lazımlıktayken durup sadece onu beklemek çocuğu huzursuz edebildiğinden çoğu zaman sonuç getirmeyebiliyor.
3. Limit koy
Lazımlıkta oturduğu sürenin başlangıçta 2-3 dakikayı geçmemesi gerekiyor. Tuvaletini yapınca çocuğu övmek, ona huzurlu bir yüz ifadesi ile bakmak gerekiyor. Çocuklar ve aileler için sıklıkla gergin bir ruh haline neden olan bu eğitim sürecinde sabırla davranmak, çocuğu zorlanmamak önem taşıyor.
4. Öv
Tuvaletini lazımlığa yapan çocuğu övülmesi, alkışlanması, ona yaptığı davranışın beğeniyle karşılandığını anlatıyor. Ancak yaptığının iyi bir şey olduğu konusunda fazla sözlü açıklama yapmak onun algısının üzerinde olacağı için fayda sağlamıyor. Yalnızca oturup bir sonuca ulaşılmadığında övgü tekniğini kullanmak önerilmiyor.
4 koşul ile lazımlık başarısı
Doğru lazımlık seçilmesi: Çocuğa uygun lazımlık seçilmeli. Tuvalet üzerine rahat bir aparat ve ayakların altına bir iskemle koymak ya da yaşına uygun bir lazımlık kullanmak yararlı olacaktır.
Sabırlı olunması: Tuvaletini yapmadığı ya da yapamadığı zaman acele etmemek ve kızmamak gerekiyor. Her çocuğun gelişim hızı farklı olduğundan başka çocukların eğitimi kabullenme zamanlarıyla da kıyaslamamak oldukça önem taşıyor.
Pratik yapılması: Çocuğun ihtiyaç duyduğu kadar pratiği sabır göstererek tekrarlamak gerekiyor.
Beraber olunması: Bu eğitimi birlikte yürütmek ve onu bu süreçte eğlendirmek eğitimi olumlu etkiliyor.
Tuvalet eğitiminde dikkat edilmesi gerekenler
- Motive etmek için giyeceği iç çamaşırlarını birlikte seçin,
- Tuvalet eğitimi sırasında sevdiği temalı yapıştırmalardan kullanın,
- Öncelikli hedefin, bezi gündüzleri bırakmak olduğunu unutmayın, hazır olan çocuklarda gece eğitimi gündüz eğitimi ile birlikte ya da hemen tamamlandıktan sonra başlayabilir,
- Gece eğitimi için yatak koruyucu kullanın,
- Çocuğun hayatında taşınmak, bakıcının değişmesi ya da emzik bırakmak gibi önemli başka bir değişim söz konusu ise, tuvalet eğitimini bu sürede başlatmayın.
Tuvalet hijyeninde dikkat edilmesi gerekenler
- Tuvalete girdiğinde çocuk olabildiğince her yere dokunmamaya özen göstermeli,
- Kız ya da erkek çocuk oturarak tuvalet ihtiyacını gidermeli,
- Kız çocuklarda kalın bir tuvalet kağıdı ile genital bölgenin önden arkaya temizlenmesi gösterilmeli. Parmakların bu işlem sırasında kirlenmemesi gerektiği anlatılmalı,
- Sifon mutlaka çekilmeli,
- Bir sonraki kişi için tuvaletin temiz bırakılması gerektiği çocuğa öğretilmeli,
- Eller en az 20 saniye, tercihen sıvı sabun ile güzelce yıkanmalı,
- Kurulama yine temiz kağıt havlularla sağlanmalı,
- Hava üfleyen el kurutucuları enfeksiyon taşıma veya bulaşma riski nedeniyle kullanılmamalı,
- Islak mendiller alerji nedeniyle genital bölge temizliğinde tercih edilmemelidir.
