B9 Vitamini Nedir? Folik Asit (B9 Vitamini) Eksikliği Belirtileri

B9 Vitamini Nedir?

B9 vitamini, vücutta önemli görevleri olan sekiz B kompleks (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12) vitaminden biridir. B9 vitamini suda çözünür, dolayısıyla vitamin vücutta hızlı parçalanır ve depolanamadığından fazlası idrar ya da dışkıyla birlikte atılır. Bu yüzden sağlıklı bir yaşam için düzenli olarak B9 vitaminini alınması gerekir.

B9 Vitamini Ne İşe Yarar?

B9 vitaminin vücuttaki görevlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Kırmızı kan hücrelerinin, RNA ve DNA'nın oluşturulmasına yardımcı olur.
• Homosisteinin (Vücutta yüksek miktarda bulunması zararlı olabilen bir amino asit) parçalanmasında etkilidir.
• İnsan vücudu için önemli olan enerji üretiminde rol alır.
• Karaciğer, cilt, saç ve göz sağlığı için büyük öneme sahiptir.
• Sinir sisteminin doğru çalışmasında görevlidir.

Bunlar dışında hekimler fetal gelişimi desteklemek, yaşlı bireylerde bilişsel gerilemeyi önlemek ve hafızayı geliştirmek için B9 vitamini reçete edebilir. Ayrıca B9 takviyesi yaşa bağlı işitme kaybını azaltabilir, karaciğer rahatsızlığının ilerlemesini yavaşlatabilir.

B9 Vitamini Eksikliği Belirtileri

B9 vitamini eksikliği belirtileri kendini şu şekilde gösterebilir:

• Yorgunluk ve hâlsizlik,
• Enerji eksikliği,
• Hafıza sorunları,
• Konsantrasyon güçlüğü,
• Kalp atışlarında düzensizlik,
• Kaslarda güçsüzlük,
• Depresyon,
• Tükenmişlik,
• Kilo kaybı,
• İshal
• Solgun cilt,
• Nefes darlığı,
• Sinirli olma hâli,
• Dil ve ağız ülseri,
• Cilt, saç ve tırnaklarda değişiklikler,
• Baş dönmesi.

B9 Vitamini Eksikliğine Ne Sebep Olur?

İnsan vücudunda B9 vitamini eksikliği görülmesinin en yaygın sebeplerinden biri yeterli ve dengeli beslenmemektir. Vitamin bakımından zengin içerikli besinler tüketilmediğinde vücutta birkaç hafta içinde vitamin eksiklikleri görülebilir. Ancak bazı durumlarda sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olunsa bile vücutta vitamin eksikliği gözlenebilir. Bu durumlar şöyle sıralanabilir:

• Yemekleri Aşırı Pişirmek: Yemekleri aşırı pişmiş şekilde tüketmek besinlerde doğal olarak bulunan folatı yok edebilir. Bu da vücudun B9 vitaminini yeterince alamamasına yol açabilir.
• Sindirim Sistemi Hastalıkları: Çölyak veya crohn hastalığı gibi bazı sindirim sistemi problemleri vücuttaki vitamin emilimini zorlaştırarak vitamin eksikliğine neden olabilir.
• Aşırı Alkol Kullanımı: Aşırı alkol kullanımı folat emilimini azaltırken, idrarla folat atılımını hızlandırır.
• Genetik Faktörler: Bazı bireylerde genetik bir mutasyon nedeniyle besinlerden alınan folat, vücutta kullanım şekli olan metilfolata dönüştürülemez. Bu da B9 vitamini eksikliğinin nedenlerinden biridir.

Bunlar dışında bazı ilaçların kullanımı, hemolitik anemi ve böbrek yetmezliği nedeniyle diyalize bağlı olunan durumlar B9 vitamini eksikliğinin sebepleri arasında yer alabilir.

B9 Vitamini Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

B9 vitamini eksikliğini teşhis için bir hekime başvurulabilir. Böylece belirtiler ve tıbbi geçmiş incelenebilir. Kan testi yapılarak kandaki folat düzeyi gözden geçirilebilir ve tanı konabilir. 

B9 Vitamini Eksikliği Tedavisi

Doktor, B9 vitamini eksikliğini tedavi etmek için vitamin takviyesi reçete edebilir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi de uygulanabilir. İlaç tedavisinin etkili olup olmadığını kontrol etmek için tedavi sonrasında tekrar kan testi istenebilir.

B9 vitamini eksikliğinin temelinde farklı bir sorun yatıyorsa doktor öncelikle o sağlık sorununu kontrol altına almaya karar verebilir. B9 vitaminin eksikliği tedavi edilmezse kanser ve kalp hastalıkları riskinde artış gözlenebilir. B9 vitamini kırmızı kan hücrelerinin üretiminden sorumlu olduğundan bu hücreler yeterince üretilmeyebilir, mevcut hücrelerin boyutu büyüyebilir. Bunun sonucunda anemi, yani halk arasındaki ismiyle kansızlık yaşama olasılığı ortaya çıkabilir. Bu sebeple herhangi bir belirti gözlenmese bile B9 vitamini için rutin kontroller yapılması tavsiye edilir.

B9 Vitamini İçeren Besinler

Beslenme alışkanlıklarına B9 vitamini içeren besinler eklenerek vücuttaki vitamin eksikliği azaltılabilir. B9 vitamini içeren yiyecekler de şu şekilde sıralanabilir:

• Baklagiller: Lif, protein ve antioksidan kaynağı olan mercimek, fasulye, bezelye gibi baklagiller B9 vitamini bakımından oldukça zengindir. Baklagiller hem yemeklerde hem salatalarda tüketilebilir.
• Kuşkonmaz: Antiinflamatuar ve antibakteriyel özellikleriyle ön plana çıkan kuşkonmaz aynı zamanda iyi bir B9 vitamini kaynağıdır.
• Yumurta: Yumurta tüketerek günlük folat ihtiyacı karşılanabilir.
• Yeşil yapraklı sebzeler: Yeşil yapraklı sebzeler düşük kalori değerlerine rağmen folat da dâhil olmak üzere vücudun ihtiyacı olan birçok vitamin ve minerali içerir. Bu yüzden öğünlerde ıspanak, lahana, roka gibi yeşilliklere yer verilebilir.
• Pancar: Manganez, potasyum, C vitamini, nitrat gibi birçok değerli bileşeni içeren pancar B9 vitamini alımı için de tercih edilebilecek besinler arasında bulunur.
• Turunçgiller: Vücuda daha fazla folat almak için tüketilebilecek bir diğer besin grubu da greyfurt, portakal, limon ve misket limonu gibi besinlerden oluşan turunçgillerdir.
• Brüksel lahanası: Mikro besin ve antioksidan deposu olan brüksel lahanası B9 vitamini bakımından da oldukça zengindir.

Bu besinler dışında yeterli folat alımı için muz, papaya, avokado gibi meyveler; ceviz, fındık, ay çekirdeği, yer fıstığı gibi kuruyemişler tercih edilebilir. Brokoli, kereviz, bamya, balkabağı, börülce gibi sebzeler yemeklerde kullanılabilir. Kümes hayvanları ve dana ya da tavuk ciğeri tüketimini artırmak ve bunların yanı sıra beslenmeye süt ürünlerini ilave etmek de faydalı olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

B9 vitamini eksikliğinde hangi doktora gidilmeli?

Vitamin değerlerinizi kontrol ettirmek için aile hekimine ya da bir iç hastalıkları doktoruna başvurabilirsiniz.

B9 vitamini ile folat aynı mı?

B9 vitamini yerine sıklıkla folat terimi kullanılsa da folat aslında B9 vitamininin besinlerde bulunan doğal formuna denir.

Folat ile folik asit aynı mı?

Folat ve folik asit sıkça birbirinin yerine kullanılsa da aynı değildir. Folik asit, folatın laboratuvarda üretilen sentetik bir formudur. Genellikle tahıllar, kahvaltılık gevrek gibi güçlendirilmiş gıdalara eklenir ve takviye vitaminlerde bulunur. Folik asit folata göre vücut tarafından daha iyi emilir. Vücuda alınan folatın %50'sinin emilimi gerçekleşirken folik asitte bu oran %85'tir.

B9 vitamininin vücutta tolere edilebilir üst alım düzeyi nedir?

Besinlerden aşırı miktarda folat almak genellikle mümkün değildir. Aşırı folat alımı çoğunlukla doktor gözetimi olmadan takviye kullanımıyla gerçekleşir. Bunu engellemek için doktor kontrolünde günlük maksimum 1000 mikrogram vitamin alınması tavsiye edilir.

Hamilelikte B9 vitamini eksikliği tehlikeli midir?

Hamilelik döneminde folat eksikliği bazı problemlere sebebiyet verebilir. Bebekte bir grup beyin ve spinal kord anormalisi olan nöral tüp defektlerine yol açabilir. Plasentanın ayrılma olasılığını artırabilir. Erken doğuma ya da düşüğe sebep olabilir. Bununla birlikte bebekte otizm gelişmesine etki edebilir. Tüm bu durumların önüne geçmek için doktor gebelik döneminde veya öncesinde B9 vitamininin eksik olduğunu tespit edilebilir. Böylece gerekli tedaviye başlanabilir ve oluşabilecek problemler engellenebilir.

Folik asit takviyesi doğurganlığı etkiler mi?

Hem erkek hem kadınlarda üreme hücreleri yapımında B9 vitamini kullanılır. Özellikle kadınlarda folik asit takviyesi doğurganlığı olumlu yönde etkileyerek gebe kalmaya yardımcı olabilir. B9 vitamini, DNA molekülünün sentezinde ve embriyo gelişiminde önemli bir rol oynar. Bu sebeple doktorlar, planlanan hamilelikten 3 ay önce takviyeye başlanması ve gebeliğin ilk trimesterı yani 4. ayına kadar takviyeye devam edilmesini önerebilir. Gerekli durumlarda doktorlar farklı bir kullanım şekli ve kulanım süresi tavsiye edebilir.

Vitamin takviyesi farklı ilaçlarla etkileşir mi?

Folik asit takviyeleri bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Bunlar arasında doğum kontrolü hapları, bazı kan şekeri ilaçları, antibiyotikler, kanser ve otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar yer alabilir. Bu nedenle alınan tüm ilaçları doktor kontrolünde kullanmak önemli olabilir. 

Folik asit takviyesi ruh sağlığı sorunlarına iyi gelir mi?

Depresyon, doğum sonrası depresyonu, şizofreni ve bipolar bozukluk gibi ruh sağlığı sorunlarıyla başa çıkan kişiler, doktor önerisiyle folik asit kullanabilir. Bu sayede tedaviye destek sağlanabilir. Ancak tek başına vitamin takviyesi bu rahatsızlıkları tedavi etmek için yeterli değildir. Hâlihazırda alınan ilaçlar varsa doktora danışarak ilerlenmesi gerekebilir.

B9 vitamini eksikliği kilo vermeyi olumsuz yönde etkiler mi?

B6, B9, B12 gibi vitaminlerin eksikliği kilo vermeyi zorlaştırabilir. Bu yüzden kilo verme sürecinde öncelikle genel bir sağlık kontrolünden geçmek önemli olabilir.

Folik asit (B9 vitamini) eksikliği kilo aldırır mı?

Folik asit, kilo alımına sebep olmasa da bazı kişilerde kilo kaybına yol açabilir. Sağlıklı bir beslenme rutiniyle folat seviyesi düzenlenirken aynı zamanda aşırı kilo kaybı da engellenebilir.