Ayaklarda Yanma Neden Olur?

Ayak Yanması Nedir?

Ayak tabanı yanması, tıptaki adıyla Grierson-Gopalan sendromu, özellikle geceleri artan ve ayakların rahatsız edici derecede sıcak olması durumudur. Gün içinde bir miktar hafiflese de yanmanın şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Yanma yalnızca ayak tabanlarında olabileceği gibi ayağın üstü, bilekler ve alt bacağa da yayılabilir. Genellikle sinir hasarlarının bir belirtisi olan ayakta yanma hissinin farklı nedenleri olabilir. Bu yanmayı karıncalanma ve uyuşma da takip edebilir. Pek çok rahatsızlığın habercisi olabilen ayak yanması, özellikle uyku kalitesini etkileyebilir.

Ayakta Yanma Neden Olur?

Ayaklardaki yanmanın birden fazla sebebi olabilir. Ayak yanması nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Alkol Kullanımı

Çok fazla alkol tüketen bireylerde alkolik nöropati görülebilir. Bu rahatsızlık kendini ayaklarda ağrılı yanma ve karıncalanma şeklinde gösterebilir. 

Diyabet Kaynaklı Sinir Hasarları (Diyabetik Nöropati)

Kontrolsüz şekilde yüksek seyreden kan şekeri, kan damarlarına ve sinirlere zaman içinde zarar verebilir. Bu da sinirlerden gelen sinyallerin iletimini azaltır ve ayaklarda yanma olarak ortaya çıkabilir.

Eritromelalji

Bilinen bir nedeni olmayan bu hastalık, kendini yanan ağrılı ayakla gösterebilir.

HIV ve AIDS

Çeşitli enfeksiyonlar sebebiyle sinirler hasar görebilir ve bu durum ayaklarda ağrıya ve yanmaya neden olabilir. Lyme hastalığı, HIV, AIDS, frengi ve zona bu enfeksiyon hastalıklarına örnek olabilir.

Böbrek Hastalıkları

Böbrekler düzgün çalışmadığında kanda toksinler birikebilir. Kronik böbrek hastalığı olan bireylerde yanan ayaklarla birlikte alt bacakta şişlik ve hassasiyet şikâyetleri de görülebilir. 

Küçük Lif Nöropatisi

Bu rahatsızlık, sinir liflerini koruyan ve kaplayan miyelin kılıfın kaybolması sonucu ortaya çıkar. Genellikle ayaklarda ağrılı yanmaya neden olur.

Morton Nöroması

Bu hastalıkta ayak parmaklarının tabanındaki sinir dokusu kalınlaşır ve bu durum ağrıya neden olabilir. Ayak tabanındaki yağın azalması veya sıkı ayakkabı giymek gibi farklı nedenlerle ortaya çıkan rahatsızlık, kendini ayakta yanma olarak gösterebilir.

Sporcu Ayağı

Dermatofit isimli mantarın sebep olduğu enfeksiyon nedeniyle meydana gelen hastalık, ayak tabanlarında batma ve yanmaya neden olabilir.

Periferik Arter Hastalığı

Ayaklardaki kan dolaşımının yavaş olması durumunda görülen bu hastalık, özellikle yürüyüş sırasında ayaklarda karıncalanmaya, ağrıya ve yanmaya sebep olabilir.

Menopoz

Vücut sıcaklığının artmasına ve dolayısıyla ayakların ısınmasına neden olan hormonal değişiklikler, menapoz döneminde kadınların karşılaştığı durumlardan biri olabilir.

Vücutta Ağır Metal Birikmesi

Ağır metallere maruz kalma sonucu bu maddeler vücutta birikebilir ve sinir fonksiyonlarını etkileyebilir. Ardından ellerde ve ayaklarda yanma gibi şikâyetler oluşabilir.

Beslenme Eksiklikleri

B12 eksikliği ayak yanmasının sebepleri arasında gösterilebilir. Normalden daha düşük B12, B6 ve B9 vitamini seviyelerinin neden olduğu vitamin eksikliği anemisi özellikle yaşlılarda sık görülür. Bu eksiklik, ayaklarda yanmanın yanı sıra kas koordinasyon bozukluklarına neden olabilir.

Ayak altı yanması şu nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir:

• Tiroidin az çalışmasıyla ortaya çıkan hipotiroid hastalığı,
• Ayak ve ayak bileğinin aşırı kullanımı sonucu ortaya çıkan tarsal tünel sendromu,
• Kol ve bacaklardaki periferik sinirlerde görülen Charcot-Marie-Tooth (CMT) hastalığı,
• Kemoterapi gören kanser hastalarında ayak yanması,
• Eritromelalji hastalığı,
• Sarkoidoz hastalığı,
• Ayakkabı ve çorap yapımında kullanılan materyallere karşı alerjik semptomlar,
• Kalıtsal durumlar,
• Ayağa uyumlu olmayan ve sıkıştıran ayakkabı kullanımı,
• Ayakta burkulma yaşamak,
• Aşırı kilodan dolayı ayaklara fazla yük binmesi,
• Bilinmeyen nedenler (idiyopatik).

Ayak Yanmasının Belirtileri Nelerdir?

Ayak altı yanması belirtileri, ayakların bireyi rahatsız edeceği şiddette yanmasıyla kendini gösterebilir. Geceleri ağırlaşan yanma belirtileri gündüzleri biraz daha hafif seyredebilir. En belirgin ayak yanması belirtileri şunlardır:

• Yanma hissi genellikle geceleri artış gösterir.
• Ayak veya bacaklara yayılan uyuşmalar baş gösterebilir.
• Ayaklar bıçaklanıyormuş gibi batma hissi olabilir.
• Ayaklarda ağırlık hissi oluşabilir.
• Ayaklar sık sık karıncalanabilir.
• Ayaklarda donuk bir ağrı olabilir.

Gece Ayak Yanması Neden Olur?

Yanan ayak sendromunun geceleri kendini daha şiddetli hissettirmesinin kesin bir nedeni olmamakla birlikte bu durum birkaç faktöre bağlı olabilir. Yatınca ayak yanmasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Tüm günün stresi ve ayaklara binen ağrı, ayakların geceleri daha fazla ısınmasına neden olabilir.
• Geceleri dikkat dağıtıcılar azaldığı için ayaktaki yanma hissine karşı farkındalık artabilir.
• Vücudun farklı bölgelerinden gelen bilgileri beyne gönderen periferik sinirler, beyne sıcaklık sinyalini göndermekten de sorumludur. Hasarlı bir sinir olduğunda alınan sinyal beyin tarafından çok daha şiddetli algılanabilir.
• Damar tıkanıklığı gibi rahatsızlıklar neticesinde meydana gelen dolaşım bozuklukları ayak yanması yapabilir.

Ayak Yanması Nasıl Teşhis Edilir?

Ayak yanmasının şiddetini ölçecek herhangi bir test olmadığından doktorlar bu yanmanın sebeplerini belirlemeye çalışabilir. Avuç içi ve ayak yanması neden olur sorusunu yanıtlamak için şu yöntemler uygulanabilir:

Fiziksel Muayene

Bu aşamada doktor, fiziksel olarak ayakları muayene eder. Refleksleri test eder ve ayaklarda bir enfeksiyon ya da yaralanmanın olup olmadığını inceler. Bu aşamada kişinin kullandığı ilaçlar ve tıbbi geçmişiyle ilgili bilgi alınır.

Kan Testleri

Doktor gerekli gördüğü durumlarda kan testleri isteyebilir. Bu testlerde kan şeker seviyeleri ölçülür, beslenme eksikliklerini tespit etmek için bir dizi tahlil yapılır veya endokrin bozukluklar taranır. Laboratuvar testlerine idrar ve serum analizi de dâhil edilebilir. Kandaki vitamin, şeker ve hormon seviyeleri ölçülür. Omurilik ve beyin bölgesinden alınan sıvıyla da testler yapmak mümkündür. Bu materyalle omurilik sıvısı testi uygulanır ve sonuçlar gözlemlenir. 

Sinir Fonksiyon Testleri

Kişide sinir hasarı tespit edilirse veya böyle bir şüphe oluşursa elektrodiagnostik testler istenebilir. Elektromiyografi testiyle ayaklarda ağrı, karıncalanma ve yanmaya neyin sebep olduğu tespit edilmeye çalışılır. Sinir iletim hızı testiyle de elektriksel uyarıların sinir boyunca ne kadar hızlı hareket ettiği ölçülür. Bu sayede bir sinir harabiyeti olup olmadığı tespit edilmeye çalışılır.

Ayak Yanmasının Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Ayak yanmasının tedavi yöntemleri, sendromun görülme nedenine göre farklılık gösterir.

• Fizik tedavi ve egzersiz hareketleri yanma hissinin azalmasına fayda sağlayabilir.
• Diyette yapılan değişiklikler, özellikle uyku öncesi hafif beslenmiş olmak yanmayı azaltabilir.
• Ayakkabıların içine yerleştirilen ortopedik pedler, ayaklara binen ağırlığı dengeler. Ayakkabı pedi kullanmak uzun saatler ayakta kalan bireylerin ayaklarında oluşacak yanmayı ve ağrıyı bir parça da olsa önleyebilir.
• Şiddetli sinir ağrısı varsa sinir uyarımına yardımcı bazı tedaviler uygulanabilir. Elektriksel sinir uyarımı, manyetik tedavi, lazer tedavisi ve ışık terapisi bunlara örnek gösterilebilir.

Evde Ayak Yanmasına Ne İyi Gelir?

• Ayaklar 15-20 dakika kadar suda bekletilerek rahatlaması sağlanabilir. Ancak eritromelalji gibi cilt hastalığı olan bireylere soğuk su önerilmez.
• Ayakları ısıya maruz bırakmamak, varsa çorapları çıkartmak ve hava almasını sağlamak gerekir.
• Bacakları kaldırarak bir süre beklemek yanmanın azalmasına iyi gelebilir. Ayrıca kan dolaşımını iyileştirmek için ayak masajı yapmak da fayda sağlayabilir.
• Doktorun tavsiye ettiği kremleri uygulamak yanma hissini ve ağrıyı azaltabilir.
• Mantar kaynaklı bir yanma varsa antifungal kremler, losyon ve spreyler tercih edilebilir. 

Ayak Yanmasına Hangi İlaç İyi Gelir?

Evde basit yöntemlerin yeterli gelmediği, şiddetli seyreden durumlarda doktor reçetesiyle bazı ilaçlar kullanılabilir.

• Doktor önerisiyle kullanılan diyabet ilaçları veya hipoglisemik ilaçlar, kan şekeri seviyesinin normal düzeylerde tutulmasına destek olarak bu rahatsızlıklardan kaynaklı yanmaya olumlu etki edebilir.
• Vitamin eksikliği olan bireylere vitamin içerikli besin ve takviyeler reçete edilebilir.
• Yanma ve buna bağlı oluşan ağrının ortadan kalkması için ağrı kesiciler önerilebilir.
• Nöropati ile ilişkili durumlarda antidepresanlar da olumlu sonuç verebilir.
• Mantar kaynaklı durumlar için antifungal krem ve ilaçlar reçete edilebilir.

Tüm bu tedavi yöntemleri ve ilaç kullanımının da çare olmadığı ileri seviye durumlarda doktorun önerisiyle ameliyat seçeneği gündeme gelebilir.

Ayak Altı Yanması Nasıl Geçer?

Kesin çözüm veren bir yöntem olmasa da yapılacak bazı iyileştirmeler ayak altı yanması azaltabilir. Günlük yaşamda alınabilecek önlemler şöyle örneklenebilir:

• Gün aşırı farklı ayakkabılar tercih edilerek ayakkabının havalanması sağlanabilir.
• Ayak bakımıyla ilgilenen bir uzmana düzenli olarak görünerek ayakları temiz ve hijyenik tutmaya özen gösterilebilir.
• Ayak şeklini destekleyen, ayağa tam oturan ve hava alan ayakkabılar tercih edilebilir.
• Terleyen bir ayak yapısı olan bireyler ayak pudrası kullanabilir.
• Sporcu ayağını önleyebilmek için temiz ve kuru çoraplar tercih edilebilir. Ayakları terletecek spor aktivitelerinde bulunan bireylerin çoraplarını sıkça değiştirmesi önerilir. 
• Ayakları kesikler, enfeksiyonlar, kabarcıklar ve kızarıklıklar var mı diye düzenli olarak kontrol etmek gerekir.

Kişisel bakım ve önlemler denendiği hâlde yanma devam ediyorsa mutlaka bir doktora danışılmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular

Ayak altı yanması hangi hastalığın belirtisi?

Diyabetik nöropati, aşırı alkol kullanımı, böbrek hastalığı, küçük lif duyusal nöropati ve hipotiroidizm ayak yanması semptomuna neden olabilen durumlardır.

Hamilelikte ayak yanması neden olur?

Hamilelikte kilo alımı nedeniyle ayaklara binen yükün artması sonucu gebeler ayaklarında yanma hissedebilir.

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Sürekli olarak ayaklarında yanma yaşayan, bu sebeple uykuya dalmakta zorluk çeken ve ayak yanmasına farklı semptomların da eşlik etmeye başladığı bireyler doktora danışabilir.

Kadınlarda gece ayak yanması neden olur?

Ayak yanması uzun saatler boyu ayakta durmak, vitamin eksikliği ve yanlış ayakkabı seçimi gibi nedenlere bağlı olabilir. Bunların yanında birçok hastalıktan kaynaklı ayak yanmaları da görülebilir.

Ayak yanması ne kadar sürer?

Bu rahatsızlığın ortaya çıkma nedenine ve görülen tedaviye göre ayak yanması süresi değişebilir. Örneğin mantar nedeniyle ayak yanması yaşanıyorsa birkaç haftalık tedavi süresince yanma hissi görülüp sonra yok olabilir. Ancak periferik nöropati gibi durumlarda yangı çok daha uzun sürebilir.