Astım Krizine Yol Açabilecek Egzersizler Nelerdir?

Astım Krizini Tetikleyebilecek Egzersiz Türleri Nelerdir?

Pek çok fiziksel aktivite astım krizine neden olabilir. Astımlı bireylerin yaklaşık %40'ı ila %90'ında egzersiz sırasında veya sonrasında semptomlar görülür. Ancak astım krizine yol açabilecek egzersizler genellikle sürekli fiziksel efor gerektiren egzersizler ve soğuk hava sporlarıdır. Bunların yanı sıra kapalı ve klorlu havuzlarda yüzmek, havuza dalmak ve su topu oynamak gibi fiziksel aktiviteler de astım tetikleyen egzersizler arasında yer alır.

Bazı durumlarda astım krizine yol açan egzersizleri daha detaylı inceleyebiliriz:

Yüksek Yoğunluklu Kardiyo Egzersizleri

Bazı yüksek yoğunluklu kardiyo egzersizleri astım krizlerine yol açabilir. Astıma sebep olan egzersizler şu şekilde sıralanabilir:

• Bisiklet sürme,
• Uzun mesafe koşusu,
• Yüksek yoğunluklu yüzme,
• Tempolu yürüyüş,
• Zıplama egzersizleri.

Ayrıca hızlı hareket gerektiren aktiviteler arasında yer alan futbol ve basketbol da astım hastalarında solunum problemlerinin tetiklenmesine sebebiyet verebilir.

Soğuk Havalarda Yapılan Sporlar

Soğuk havada yapılan sporlar da astım krizinin tetiklenmesine neden olabilir. Astıma neden olan egzersizleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kayak,
• Snowboard,
• Buz hokeyi,
• Buz pateni.

Soğuk havalarda dışarıda egzersiz yapılacaksa hem ağzı hem burnu öretecek bir atkı takmak egzersiz kaynaklı astımı önlemeye yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra soğuk havalarda dışarıda egzersiz yapabilmek için kullanılan özel cihazlar ve maskeler de astım krizine neden olabilecek durumların önüne geçilmesini sağlayabilir.

Uzun Süreli Dayanıklılık Egzersizleri

Aerobik egzersiz olarak da bilinen dayanıklılık egzersizleri, nefes alıp vermeyi ve kalp atış hızını artıran aktiviteleri içerir. Dayanıklılık egzersizleri şu şekilde sıralanabilir:

• Yürüyüş,
• Koşma,
• Yüzme,
• Bisiklet sürme,
• İp atlama.

Bu egzersizler arasında yer alan yüzme, astım hastaları için uygun bir egzersizdir. Su seviyesinde solunan hava nemli ve ıslak olma eğilimindedir, bu sayede solunum sistemindeki ısı kaybını azaltır. Böylece astımı tetikleyebilen bronkokonstriksiyonun da azaltılmasına yardımcı olur. Ancak yüksek yoğunluklu yüzme astım krizlerini tetikleyebilir. Bu nedenle uzun süreli dayanıklılık egzersizlerinin yavaş bir tempoda yapılması, uygun kıyafetlerin tercih edilmesi ve ısınma hareketlerinin uygulanması fayda sağlayabilir.

Egzersiz Kaynaklı Bronkokonstriksiyon (EIB) Nedir?

Egzersiz kaynaklı bronkokonstriksiyon, egzersiz kaynaklı astım için kullanılan bir terimdir. Egzersiz kaynaklı astım,  hava yollarının sert bir fiziksel aktivite sırasında daralmasıyla ve sıkışmasıyla ortaya çıkan bir sağlık sorundur. Bu sağlık sorununda egzersiz sırasında veya sonrasında nefes darlığı, öksürük, hırıltı gibi semptomlar görülebilir.

Astım hastalarının yaklaşık %90'ının EIB'sinin olduğu bilinir. Ancak EIB'si olan herkesin astımı yoktur. Egzersiz kaynaklı bronkokonstriksiyonu bulunan çoğu birey, semptomların etkili şekilde yönetilmesi durumunda egzersiz yapmaya devam edebilir ve hareket edebilir.

EIB belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Öksürük,
• Nefes darlığı,
• Hırıltı,
• Egzersiz sırasında yorgunluk,
• Göğüste sıkışma veya ağrı,
• Beklenenden daha zayıf atletik performans,
• Genellikle küçük çocuklarda aktiviteden kaçınma.

EIB çeşitli yollarla tetiklenebilir. Spor salonunda egzersiz yaparken parfüm, boya, temizlik maddeleri, yeni ekipmanlar veya halı EIB'yi tetikleyebilir. Bunların yanı sıra diğer EIB tetikleyicilerinden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Koşu sırasında veya bisiklet sürerken hava kirliliğinden etkilenme,
• Yüzme sırasında klor maruziyetinin yaşanması,
• Sıcak yoga sırasında hava sıcaklığının yüksek olması,
• Buz pateni yaparken veya hokey oynarken soğuk ve kuru havaya maruz kalma.

Egzersiz kaynaklı bronkokonstriksiyon tedavi edilmediğinde özellikle astım hastalığını iyi bir şekilde yönetemeyen bireylerde yaşamı tehdit edebilecek solunum güçlüklerine ve egzersiz yapamamaları nedeniyle yaşam kalitelerinin düşmesine neden olabilir.

Astım Hastaları İçin Güvenli Egzersiz Önerileri

Astıma sebep olan egzersiz türleri olduğu gibi astım hastaları için güvenli olabilecek egzersiz türleri de bulunur. Bireyin düzenli olarak fiziksel aktivitelerde bulunması astım hastalığına iyi gelebilir. Bunun için asıl önemli nokta bireyin doğru türde ve miktarda egzersizi hayatına dahil etmesidir. Bu nedenle astım hastaları bir doktora danışarak kendileri için en güvenli ve doğru egzersiz türleri hakkında bilgi alabilirler. 

Düşük Yoğunluklu Egzersizler

Astım hastalarının astım krizine yol açabilecek egzersizler yerine daha düşük yoğunluklu ve hafif egzersizler yapmaları gerekir. Bu sayede birey egzersiz sırasında akciğerlerini aşırı zorlamaz ve astım krizi yaşama ihtimali azalabilir.

Düşük yoğunluklu egzersiz türleri şu şekilde sıralanabilir;

• Yüzme,
• Yürüyüş,
• Doğa yürüyüşü,
• Kısa mesafe atletizm,
• Eğlence amaçlı bisiklet sürüşleri,
• Kısa süreli aktivite içeren sporlar.

Kapalı ve Sıcak Ortamlarda Egzersiz

Soğuk hava astım krizlerini tetikleyebileceği için özellikle kış aylarında spor salonu gibi kapalı ve sıcak ortamlarda egzersiz yapılması faydalı olabilir. Ancak kapalı bir alanda egzersiz yapılırken ortamdaki tozlar ya da sıcak hava da bazı bireylerde astım semptomlarının tetiklenmesine sebebiyet verebilir. Bu nedenle kapalı ortamlardaki hava kalitesinin ve nem seviyesinin kontrol edilmesi büyük önem taşır.

Egzersiz Öncesi ve Sonrası Önlemler

Astımı tetikleyen egzersizler hakkında bilgi sahibi olmanın ve bu egzersizleri yapmaktan kaçınmanın yanı sıra bireyin alabileceği bazı önlemler de astım krizinin önlenmesine yardımcı olabilir. Bu önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Egzersizden önce inhaler kullanmak,
• Maske veya atkı takmak,
• Egzersizden önce ısınmak,
• Uzun vadeli kontrol için ilaç kullanmak,
• Sürekli aktivite içeren sporlardan uzak durmak,
• Polene ve kirliliğe maruz kalmaktan kaçınmak.

Egzersiz Sırasında Astım Krizini Önlemenin Yolları

Egzersiz sırasında dikkat edilebilecek bazı noktalar da astım krizini önlemeye fayda sağlayabilir. Bunları şu şekilde detaylandırabiliriz:

Doğru Nefes Teknikleri

Bazı nefes egzersizleri hava yollarının açılmasını sağlayarak akciğerlere temiz hava taşınmasına ve rahat bir şekilde nefes almaya destek olabilir. Astım hastalarının uygulayabileceği nefes egzersizleri şu şekilde sıralanabilir:

• Papworth Yöntemi: 1960'lı yıllarda geliştirilen bu yöntem, derin karın nefesini gevşeme egzersizleriyle birleştirir. Genellikle çeşitli nefes ve gevşeme egzersizlerini uygulamaya yardımcı olan bir fizyoterapist tarafından öğretilen bu yöntem gün boyunca uygulanır. Bireyler astım krizi geçirdikleri zamanlarda ve çeşitli durumlarda nefeslerini daha iyi bir şekilde kontrol edebilecek bir hale gelebilirler. 
• Dudak Büzerek Nefes Alma: Burundan nefes almak ve büzülmüş dudaklardan nefes vermek akciğerlere daha fazla oksijen girmesini destekleyebilir. Özellikle nefes darlığı yaşayanların bu nefes alma türünü uygulamaları etkili olabilir. Çünkü bu yöntem nefesi hızlı bir şekilde yavaşlatmaya yardımcı olup bireyin sakinleşmesini ve nefesini kontrol edebilmesini sağlar.
• Buteyko Nefesi: 1950'li yıllarda Ukraynalı doktor Konstantin Buteyko tarafından bulunan bu yöntemde, daha yavaş ve etkili şekilde nefes alınabilmesi için tasarlanan birkaç egzersiz türü yer alır. Bu yöntem zaman içerisinde astımı ve diğer solunum yolu hastalıkları olan bireylerin sıkça tercih ettikleri yöntemlerden biri haline gelmiştir.
• Diyafram Solunumu: Derin karın nefesi, yoga yoga veya pranayama olarak da bilinen bu yöntem, nefes alıp vermeyi göğüsten karna doğru sağlar.

Isınmanın ve Soğumanın Öneminin Vurgulanması

Egzersizden önce ısınma ve egzersizden sonra soğuma, vücudun yapılan fiziksel aktiviteye daha kolay uyum sağlamasına destek olur. Bu süreç özellikle astım hastaları için son derece önemlidir. Vücuda yavaşça hareket etmeye başlama fırsatı sunan ısınma egzersizleriyle bronkokonstriksiyon önlenebilir. Egzersizden sonra yapılan soğuma vücudun yavaşça normal hale dönmesini sağlar ve astım semptomlarının şiddetlenmesini önlemeye yardım eder.

İlaç Kullanımı ve Doktor Kontrolü

Egzersizden önceki inhaler dozu yönetilemediğinde doktor tarafından bireyin sağlık durumuna uygun olarak farklı bir ilaç reçete edilebilir. Bu ilaçlar hava yolu enfeksiyonlarının azaltılmasını ve nefes almanın kolaylaşmasını sağlayan oral ilaçlar veya ek inhaler şeklinde olabilir.