Hava Değişikliklerinin Etkileri
Ani hava değişiklikleri insan vücudu üzerinde bazı olumsuz etkilere neden olabilir. Örneğin aşırı sıcak havalar hayati risk barındıran ısı çarpmalarına sebebiyet verirken aşırı soğuklarsa hipotermi gibi tehlikeli sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca mevsim geçişlerinde görülen ani sıcaklık değişimleri solunum problemlerinden cilt rahatsızlıklarına kadar pek çok rahatsızlığa neden olabilir. Peki, hava değişimi ishal yapar mı? Bu sorunun yanıtını ve ishalle ilgili aklınıza takılabilecek diğer soruların cevaplarını bu içerikte bulabilirsiniz.
İshal Nedir?
İshal, günde birkaç kez tuvalete gitmeyi gerektiren gevşek veya sulu dışkı olarak tanımlanır. Yaygın bir problem olup genellikle birkaç gün içinde geçer. Ancak ishalin birkaç günden fazla sürmesi bir sağlık probleminin habercisi olabilir. Bu rahatsızlık, bireyin çok fazla sıvı kaybetmesine ve dehidrasyon yaşamasına sebebiyet verebilir.
Üç farklı türü bulunan ishalin çeşitlerini şöyle detaylandırabiliriz:
- Akut İshal: En yaygın görülen bu ishal türü genellikle tedaviye gerek duyulmadan birkaç gün içinde geçer.
- Sürekli İshal: Birkaç günden bir aya kadar sürebilen ishal türüdür.
- Kronik İshal: Bir aydan uzun süren ve zamanla ortaya çıkıp kaybolan bu ishal türü ciddi bir sağlık probleminin belirtisi olabilir.
İshalin nedenleriyse şunlardır:
- Viral enfeksiyonlar,
- Bakteriyel enfeksiyonlar,
- Gıda intoleransı nedeniyle bazı besinleri sindirmekte güçlük çekmek,
- Gıda alerjileri,
- Gıda ve su yoluyla vücuda giren parazitler,
- İlaçlara karşı bir reaksiyon geliştirmek,
- Bağırsak hastalıkları,
- Midenin ve bağırsakların çalışma şekliyle ilgili bir sorun,
- Mide veya safra kesesi ameliyatı sonucu olarak,
- Son zamanlarda antibiyotik kullanmış olmak,
- Tiroid sorunları gibi metabolik durumlar.
Bunların yanı sıra daha nadir görülen ishal nedenleri olarak radyasyon tedavilerinden kaynaklanan hasar veya çok fazla hormon üreten tümörler sıralanabilir. İshal belirtileriyse şu şekilde verilebilir:
- Mide bulantısı,
- Kusma,
- Şişkinlik,
- Ateş,
- Karında kramp ve ağrı,
- Dışkıda kan ve/veya mukus,
- Acil dışkılama ihtiyacı.
Aşırı Sıcak ve Soğuk Değişimlerinin Vücuda Etkileri
Aşırı sıcak ve soğuk değişimi solunum yollarından kas ve eklemlere vücudun pek çok bölümünü olumsuz yönde etkileyebilir. Hava sıcaklıklarındaki ani değişikliklerinin genel sağlığa etkileri şöyle sıralanabilir:
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları: Havanın o anki durumuna uygun olarak giyinmemek terlemeyi veya üşümeyi beraberinde getirebilir. Buna bağlı olarak bağışıklık sistemi olumsuz yönde etkilenirken üst solunum yolu enfeksiyonlarının görülme ihtimali artabilir.
Kronik Sinüs ve Boğaz Enfeksiyonları: Ani sıcaklık değişiklikleri nemsiz, polen, küf ve mantar içeren bir havaya ve beraberinde kronik sinüs ve boğaz enfeksiyonlarına neden olabilir.
Soğuk Hava Tarafından Tetiklenen Mevsimsel Astım ve Bronşit: Havaların aniden soğuması astım ve bronşit üzerinde tetikleyici olabilir. Astım soğuk havaya karşı fizyolojik bir tepki göstererek hava yollarının tıkanmasına ve sıkışmasına sebebiyet verebilir. Bu durum tedavi edilmediği tehlikeli bir hâl alabilir.
Polen Kaynaklı Mevsimsel Alerji: Bitkiler ani hava değişiklikleri nedeniyle erken çiçek açabilir veya polen salabilir. Bu durum mevsimsel alerjileri daha kötü bir hâle getirebilir.
Soğuk Algınlığı ve Grip Salgınları: Mevsim geçişlerinde soğuk algınlığı ve grip vakaları artış gösterebilir. Bu rahatsızlıklara yakalanan bireylerin herhangi bir aktiviteye katılması salgına neden olabilir. El hijyenini ve ortak alan temizliğini sağlamak bu tür durumların önüne geçebilir.
Kas ve Eklem Yaralanmaları: Havalar soğukken ara verilen fiziksel aktivitelere havalar ısındığında hızla başlamak kas ve eklem yaralanmalarına neden olabilir. Egzersizlere düşük bir tempoyla başlayıp giderek tempoyu arttırmak bu tür yaralanmaları azaltabilir.
Hava Değişimi ve Sindirim Sistemi
Eğer halihazırda bir sindirim sistemi rahatsızlığı varsa sıcak hava dalgaları bu durumu daha da kötü bir hâle getirebilir. Yüksek sıcaklar gastrointestinal sistemin bakteriyel yapısını değiştirir. Vücut sıcaklığını koruyabilmek amacıyla kan akışını değiştirebilir. Bu durum gastrointestinal sistemi olumsuz yönde etkileyebilir. Sıcak hava dalgalarının sindirim sistemi üzerindeki bu olumsuz etkileri ishal ve mide ağrıları gibi rahatsızlıklara neden olabilir
Soğuk havalar da çeşitli sindirim sorunlarına yol açabilir. Soğuk havaya maruz kalan vücut ısıyı ve enerjiyi korumak için çaba gösterir. Bu durum da metabolizmanın yavaşlamasına neden olarak sindirim sistemini etkiler. Ani hava değişiklikleri veya mevsim geçişleri gastrit ataklarına yol açabilir. Bunun yanı sıra bazı viral enfeksiyonlar daha yaygın hâle gelerek sindirim sisteminin zorlanmasına neden olabilir.
Sıcaklık Değişiminin İshalle İlişkisi
Sıcaklık değişiminin etkilerinden biri de ishal oranının artmasıdır. Aşırı sıcaklar gıdalarda hızlı bakteri oluşumuna, susuz kalmaya veya inflamatuar bağırsak hastalığına bağlı olarak ishali tetikleyebilir. Soğuk havalarda da viral enfeksiyonlara bağlı ishallerin oranı artar. Viral enfeksiyonlar kaynaklı kış ishalinde yaygın olarak mide bulantısı, kusma, ateş, sık sık dışkılama ihtiyacı, dışkıda mukus ve/veya kan görülebilir.
İshalden Korunma Yöntemleri
İshalden korunmak için uygulanabilecek yöntemlerden bazıları şunlardır:
- Mevsiminde üretilen, taze meyveleri ve sebzeleri tüketmek,
- Hijyen kurallarına uymak,
- Yiyecekleri uygun koşullarda saklamak,
- Seyahatlerde tüketilen gıdalara ve içeceklere dikkat etmek,
- Su tüketimini artırmak,
- Aşı olmak. Örneğin rotavirüs, ishalin yaygın nedenlerinden biridir. Ancak rotavirüs aşısı bu durumun önüne geçebilir.
Bağışıklık Sistemi ve İshal
Sıcaklık değişikliklerinin bağışıklık sistemine etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- Yüksek sıcaklık veya soğuk havalar stres seviyesinin artmasına ve dolaylı olarak da bağışıklık seviyesinin düşmesine sebebiyet verebilir.
- Sonbahar ve kış aylarında kapalı alanlarda daha fazla vakit geçirmek vücut direncini düşürebilir.
- D vitamini eksikliği bağışıklık sisteminin düşmesine neden olabilir.
- Ani sıcaklık değişikliklerine bağlı olarak gelişen alerjik reaksiyonlar vücut direncinin düşmesinde etkilidir.
Su tüketimi, ishal hâlinde kaybedilen vücut sıvılarının geri kazanılması için oldukça önemlidir. Dehidrasyon, ishal durumunda yaşanabilecek en önemli durumlardan biridir. Eğer tedavi edilmezse hayati tehlikelere neden olabilir.
Çocuklarda ve Yaşlılarda İshal
Çocuklarda ishal tehlikeli bir sağlık sorunu olup hayati riske sebebiyet verebilir. İshalin yanı sıra kusma, karın ağrısı ve hâlsizlik görülürse hiç beklemeden doktoruna danışmakta fayda vardır. Çocuklarda ishal sürecinde baş dönmesi, hâlsizlik ve baş ağrısı gibi dehidrasyon belirtileri görülürse çocuğun susuz kalmasını önlemek önemlidir.
Yaşlı insanlar ishale karşı diğer yaş gruplarındaki insanlar kadar duyarlıdır. Ancak bazı durumlarda yaşlı insanlar ek bir bakıma ihtiyaç duyabilir. Yaşlılarda ishal tedavi edilmediği takdirde bağışıklık sistemleri zayıflamış olduğu için hayati tehlikeye neden olabilir. Bunun yanı sıra dehidrasyon belirtilerine karşı da dikkatli olmak gerekir.
Doğru Beslenmeyle İshal Önleme
İshal riskini doğru bir beslenme programıyla azaltabilmek mümkün olabilir. Peki, hangi besinler ishal riskini azaltır? İshali önlemeye yardımcı olacak besinler, beslenme ve tüketim alışkanlıkları şunlardır:
- Taze meyve ve sebze tüketmek,
- Tam tahılları ve kuru yemişleri beslenme programına katmak,
- Kırmızı ve işlenmiş etleri aşırı tüketmekten kaçınmak,
- Şeker ilavelerinden uzak durmak,
- Yemekleri daha sağlıklı yöntemlerle pişirmek,
- Probiyotikli besinler tüketmek,
- Yeterli miktarda su içmek,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Sigara tüketmekten kaçınmak,
- Sağlıklı bir kiloda olmak.
Brat diyeti ishal semptomlarının hafiflemesi için yapılan en yaygın diyetlerden biridir. Bu diyetle birlikte kaybedilen sıvının karşılanması, bağırsakların dinlenmesi, dışkının sertleşmesi ve dışkıyı yumuşatan gıdalardan uzak durulması amaçlanır. Brat diyeti kapsamında elma püresi, beyaz pirinç, yumurta, az yağlı yoğurt, muz gibi besinler tercih edilir. İshal süresince dışkıyı yumuşatacak ve bağırsağı yoracak tam tahıllı gıdalardan, süt ve süt ürünlerinden ve yağda kızartılmış besinlerden uzak durmak gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşırı sıcak ve soğuk değişimlerinden korunmak için ne yapmalıyız?
Aşırı sıcak ve soğuk değişimlerinden korunmak amacıyla yapılabilecekler şunlardır:
- Hava değişikliklerine kıyafet ve aksesuar bakımından hazırlıklı olmak,
- Evi her hava durumu için uygun olabilecek şekilde ayarlamak,
- Yiyecekleri uygun sıcaklıklarda saklayarak gıdaların bozulmasının ve gıda kaynaklı sağlık sorunlarının yaşanmasının önüne geçmek,
- Aktif ulaşım seçeneklerini inceleyerek her hava koşuluna karşı uygun bir ulaşım çeşidi belirlemek,
- Sağlıklı beslenmek ve mümkünse yerli besinleri tüketmek.
Çocuklarda ani hava değişimlerinde hangi belirtilere dikkat etmeliyiz?
Ani hava değişimleri pek çok sağlık sorununa neden olabilir. Grip, üst solunum yolu iltihabı ve ishal bu sağlık problemleri arasında yer alır. Gripte ani ateş veya titreme, üşüme, vücut ağrıları, aşırı yorgunluk ve kuru öksürük eşliğinde ateş şeklinde belirtiler görülebilir. Üst solunum yolu iltihabındaysa sıklıkla ateş, öksürük, burun akıntısı ve hapşırık gibi belirtiler ortaya çıkar.
