Ameliyat Yarası Enfeksiyon Kaparsa, Ameliyatı da Tehlikeye Atar
Ameliyat yaraları hekim tarafından oluşturulan, temiz cerrahi kesi sonrası dikilmek suretiyle oluşturulan yaralardır. Bu yaraların primer yara kapanması denilen şekilde kendiliğinden, kısa sürede iyileşmesi beklenir ve özel bakım gerekmez. Ancak kesiyi yapan hekimin ya da ameliyat ekibinin hataları, ameliyat sonrası hijyen koşullarına dikkat edilmemesi gibi birçok nedenle ameliyat yaralarında da önemli sorunlar yaşanabilir.
Ameliyat Yarası Bakımı Nasıl Yapılır?
Ameliyat yaralarının bakımı, ameliyatı yapan hekimin tarif ettiği şekilde yapılır. Hekim, yaraya ne zaman, nasıl pansuman yapılacağı ve ne zaman pansumanın sonlandırılıp su değebileceği konularında hastaya bilgi verir. Bu bilgiler doğrultusunda pansuman yapılmalıdır. Bazı yaralarda ve bir takım yara örtülerinin kullanılması halinde her gün pansuman yapılması gerekmez. Bazı pansumanlar özellik arz ettiğinden, hekim kendisi veya kendi bilgisi doğrultusunda çalışan ekip arkadaşı tarafından bu pansumanların yapılmasını isteyebilir. Eğer hekim tarafından herhangi bir pansuman önerilmediyse, hastalar en basit şekilde günde 1 defa yarayı batikon (povidon iyot solüsyon) ile ıslatılmış gazlı bez ile silip, kuru bir gazlı bez ile kapatmak suretiyle pansuman yapabilirler.
Ameliyat kesisi kimi zaman ameliyat bölgesine ulaşımı sağlayan bir kapı iken, plastik cerrahi operasyonlarında olduğu gibi kimi zaman da rekontrüksiyon (tekrar şekillendirme) işleminin ta kendisidir. Her iki durumda da dikişlerde yaşanacak bir kaynamama veya enfeksiyon tüm cerrahi sahayı ve yapılan cerrahi işlemi tehlikeye atabilir. Bu durum ihmal edilirse hastanın hastane yatışı uzayabilir, hayatını riske sokabilecek kan zehirlenmesine varabilecek genel bir enfeksiyona, uzun ve zorlu bir pansuman sürecine, birbirini takip eden seri ameliyatlara, estetik ve fonksiyonel olarak kusurlu yara iyileşmesine yol açabilir.
Pansuman Bandajını Islatarak Çıkartın
Pansuman bandajının, bandaj yapışkanın cilde ve cerrahi kesiye yapışmış olma ihtimali yüzünden serum veya antiseptik solüsyonla ıslatarak ve yavaşça açılması gerekir. Bu şekilde hastaya da daha az acı verilmiş olur. Özellikle bebek, yaşlı ve kortizon kullanan hastaların ciltleri daha kırılgan olduğu için bu işlemin daha nazikçe yapılması gerekir.
Yaranızda Bu Belirtiler Varsa Hekime Başvurun
Ameliyat sonrasında ilk 4 gün ameliyat yerinde ısı, kızarıklık, renk değişiklikleri, ağrı ve ödem görülmesi normaldir. Bu değişiklikler yara iyileşmesinin inflamasyon (yangı) fazına denk gelir. Kesi üzerinde yeni epidermis denilen cilt üst tabakasının oluşumu operasyon sonrası 72’nci saatte tamamlanır. Bu epidermis tabakası bakteriyel organizmaların yara içine girişini engelleyen ve dıştan gelebilecek bir travmayı karşılayan bir bariyer görevi görür. Yara yerinde uzamış ısı artışı, ağrı, akıntı, kırmızdan siyaha kadar değişen renk değişiklikleri, dikişlerin yer değiştirmesi, gevşemesi durumunda vakit geçirmeden cerrahiyi yapan hekime başvurmak gerekir.
Bazı hastalarda gerek kan sulandırıcı ilaç kullanımına, gerek kanamaya yol açabilecek faktörlerin eksikliğine gerek ise cerrahi kesideki problemlere bağlı taburculuk sonrasında kanama gelişebilir. Böyle bir kanama halinde temiz bir gazlı bezle kanama olan bölgeye en az 10 dakika bası uygulanmalı ve hekim ile temasa geçilmelidir. Hekimin uyarıları doğrultusunda hareket edilmelidir.
Ameliyat Yarası Neden Kaşınır?
Vücutta cerrahi kesi gibi herhangi bir yaralanma sonrası vücudumuz tarafından bir takım hücreler yara bölgesine doğru yönlendirilirler. Bu hücreler belli bir sıralama ile yara bölgesine gelirler ve yara iyileşmesinde hayati bir takım aşamaları gerçekleştirirler. Bu hücrelerden olan mast hücreleri yaradaki yabancı cisim ve bakterileri yok etmekten ve diğer görev yapacak hücrelerin yara bölgesine çağırılmalarından sorumludur. Bu amaç doğrultusunda bir takım maddeler salgılarlar. Bu maddelerden biri olan histamin yarada kızarıklık, ısı artışı ve kaşıntı yapar. İlk günlerde yaşanan bu kaşıntı normal bir bulgudur. İlerleyen günlerde olan kaşıntı yine benzer hücrelerin salgılarına, kuruyan yara ve çevre deriye, kullanılan antiseptik ve yara bakım örtülerine karşı gelişen hassasiyete bağlı olabilir. Bunun için hekime danışılması gerekir. Hekim gerekli görür ise pansumanda kullanılan malzemeleri değiştirebilir; kaşıntıyı gidermeye yönelik hap ve krem verebilir.
Operasyon Sonrası 1 ila 4. Gün
Yara çevresinde inflamasyonun (yangı) belirtileri olur. Bunlar; kızarıklık, deri renginde pembe-kırmızı renk değişiklikleri, yara çevresinde ödem, ağrı ve artmış deri ısısıdır. Bunların olmaması yara iyileşmesi açısından olumsuz göstergelerdir. İlk 2 gün yaradan kanlı az miktarda akıntı olması normaldir. 3 ve 4. güne doğru akıntı rengi kirli sarı-kırmızı renge döner ve miktarı azalır. 4. günden sonra akıntı iyice azalır, hatta kesilir. Akıntının rengi de seröz denilen renksiz vasıfa dönmüş olur. 4. günden sonra akıntının renginin sarıya dönmesi ve miktarında artış normal değildir ve yara iyileşmesinde sıkıntı yaşandığını göstermesi açısından önemlidir.
Epitelizasyon (yeni cilt üst tabakasının oluşması) 4. gün itibariyle biter. Bu aşamada cilt açık pembe renkte görünür. Eğer yarada kan toplanması mevcut ise yara kenarı yumuşak, ödemli ve morarmayı andıran koyu renk oluşabilir.
Operasyon Sonrası 5 ila 9. Gün
Bu günler arasında yara iyileşmesinde en belirgin özellik yara kenarları boyunca iyileşme hattını gösteren yeni kollajen yapımı ve birikimine bağlı olarak yara kenarlarının sert vasıfta olmasıdır. Bu hat boyunca yumuşak alanların olması bu bölgelerde yara iyileşmesinin tam olmadığına işaret edebilir. Yaradan gelen akıntı rengi seröz olmalı ve 4 ila 6. gün akıntı kesilir. Aksi mevcut ise yara iyileşmesinde problem veya gecikme olduğu anlamına gelebilir.
Yaranın İyileşme Sürecini Etkileyen Faktörler
Primer yara kapanması süreci ile iyileşmekte olan cerrahi yaralar, yara iyileşmesi ideal olan yaralardır. Ama doğru yara iyileşmesi izin bir takım faktörler önemli rol oynar. Öncelikle cerrahi ile ilgili faktörler yara iyileşmesini etkiler. Cerrahi uygulanacak bölgenin ameliyat öncesi hazırlığı (kılların ve bölgenin temizliği), banyo, antibiyotik profilaksisi, hastanın ASA skoru denilen ameliyat riskini gösteren skor, cerrahi öncesinde-cerrahi süresince ve bitiminde ameliyathane personeli dahil steriliteye dikkat edilmesi, yapılan cerrahinin tipi ve büyüklüğü, ameliyat süresince hastanın vücut ısısının düşük veya normal tutulması, cerrahi kesinin tipi (temiz; kontamine-temiz; kontamine; kirli cerrahi), cerrahi süre, düzgün kesi yapılması, kesinin büyüklüğü, dokulara saygılı biçimde yara dudaklarının tutulması, tüm enfekte ve iyi kanlanmayan dokuların temizlenmesi sonrası yara dudaklarının gergin olmayacak ve tüm anatomik katlar düzgün şekilde karşı karşıya getirilmesi, yara dudaklarının dolaşımını bozmayacak şekilde ve sıkılıkta yara dudaklarının dikilmesi gibi faktörler önemlidir. Bunlar cerrahi ile ilişkili ve sıklıkla kontrol edile bilinir faktörlerdir.
Bunların dışında hastanın yaşı (yaşlı hastalarda yara iyileşme mekanizmaları daha yavaştır), yaranın yeri (iyi kanlanmayan, temizliği zor, deri katlantı bölgeleri veya deri-derialtı dokunun gergin olduğu vücut bölgeleri), obezite, şeker hastalığı, kalp ve akciğer yetersizliği, atar damar tıkanıklığı, venöz yetersizlik, lenfödem, malnütrisyon, kanser, yara iyileşmesini geciktiren bir takım kronik hastalıklar ve bu hastalıklarda kullanılan ve yara iyileşmesini geciktiren ilaç kullanımı (kortizon gibi) hasta ile ilişkili kontrol edilemeyen veya kontrolü zor olan faktörler cerrahi sonrası yara iyileşmesini etkileyebilir. Bu iki ana faktör dışında yara bakımında yapılan eksiklik ve yanlışlar da yaranın iyileşme süresini uzatabilir.
Operasyon Sonrası 15. Günden 1-2 Yıla Kadar Olan Dönem
Yapılanma fazı (proliferasyon dönemi) bitmiş, yeniden şekillenme (remodelling ) fazı başlamıştır. Bu dönemde yara görsel ve fonksiyonel olarak orijinale en uygun şekli alır. Yara izi pembeden beyaz veya gümüşi renge döner. Kabarık olan kesi izi küçülür ve normal deri ile aynı seviyeye iner. Yara yerinin anatomik olarak lokasyonu, yapılan ameliyat, hastanın genetik yapısı, yaşı gibi bir takım etkenlere bağlı olarak yara skarı değişiklik arz edebilir.
