Alzheimer’ın son evresinde karşılaşılabilecek sorunlar
Alzheimer hastalığının özellikle ileri evrelerinde kişi başkalarının bakımına muhtaç hale geliyor. Bu noktada hastaya bakan kişiler ve hasta yakınları bakım sırasında bir takım zorluklarla karşılaşır. Alzheimer hastalarının kişisel bakımı için karşılaşılacak sorunlar ve hasta yakınları için öneriler…
Alzheimer hastalarının hijyen ve kişisel bakımı yapılırken iletişim dili nasıl olmalı?
İleri evredeki kişinin, kişisel bakımı yapılırken iletişimde bir takım sıkıntılar yaşanabilir. Bunun birkaç nedeni vardır. Bunlardan en önemlisi hastaların zaman mefhumunu yitirmiş olmalarıdır.
‘Yapmak zorundasın’ demeyin
Genellikle banyo yaptırırken ajitasyona varan yoğun iletişim problemleri yaşanabilir. Siz banyonun gerekli olduğunu söylediğinizde, bunu reddederler. “Az evvel yapmıştım” ya da “Dün yapmıştım, daha yeni temizlendim” gibi bahaneler gösterebilirler. Bu durumlarda sinirlenmeden sakin bir şekilde yaklaşın. “Banyo yapmak zorundasın çünkü kokuyorsun”, “Bak böyle çok pis olmuşsun” gibi yaklaşımlarda bulunursanız ters teper. Bu şekilde banyoya girmeyi daha fazla reddedecek ve ilerleyen dönemlerde daha büyük sıkıntılar yaşarsınız. Sizin yaklaşımınıza direnç gösteren hastaya ısrar etmeden banyoyu hazır konuma getirdikten sonra güleç ve neşeli bir yüz ifadesi ile kısa cümleler kurarak yaklaşın. “Hadi gel bak, su ne güzel akıyor”, “Bana yardım et, beraber yıkanalım, sonra birlikte çay içelim” gibi ifadeler onu rahatlatabilir. Sonunda sevdiği bir şeyi vermeyi veya sevdiği bir etkinliği yapabileceğinizi söylemek onun ikna olmasını sağlayabilir. Çok direnç gösteren kişilerde bu aktiviteye alışana kadar doktor onayıyla çok küçük dozda anksiyolitik ilaçlar verilebilir.
Tuvalet problemi konusunda nasıl bir yol izlenebilir?
Alzheimer’ın erken safhalarında idrar kaçırma ya da sık idrara gitme şeklinde sorunlar ile karşılaşılıyorsa bu durum doğal değil. Bunun altında yatabilecek olası sorunlar (örneğin idrar yolu enfeksiyonu, erkeklerde prostat hastalıkları gibi) araştırılmalıdır. İdrarla ilgili sorunlar, Alzheimer’ın genellikle 2’nci evresinde ortaya çıkar. İlk olarak hastanın olağandan daha fazla idrara çıkması görülür. Mesane elastikiyetini yitirdiğinden dolayı genişleme kapasitesi azalmıştır ve idrar normalden az bir miktarda bile biriktiğinde idrar yapma isteği doğurur. Bazen bu istek o kadar ani olur ki kişi tuvalete yetişemez ve idrarını kaçırabilir. Bu sorun özellikle geceleri olursa kişinin uykusunu bozarak tüm alanlarda sorunlara yol açabilir. Bu evrede yapılabilecek en iyi şey tuvaleti gelmese de, kişi 2 saat arayla tuvalet götürülmeli, idrarını yapması sağlanmalı. Aynı yaklaşım idrar kaçırmaların başladığı daha ileri evrelerde de uygulanabilir. Sık idrara çıkma, hastalık ilerledikçe idrar kaçırma halini alır ve hastanın bezlenmesi gerekir.
Akşam sıvı gıda vermeyin
İdrar ile ilgili sorunlara hastalık seyrinde kullanılan ilaçların da etkisi olduğundan bu durumlarda ilaçların gözden geçirilmesi önemlidir. Sorunun altında başka bir sebep yatmıyor ya da herhangi bir ilaç buna neden olmuyorsa çeşitli önlemlerin alınması gerekir. Kişi belirli aralıklarla tuvalete götürülmeli ve sıvı alımı gündüz saatlerine çekilmelidir. Ancak kişinin alması gereken en az 1,5 lt sıvıyı saat 17.00’ye kadar alması sağlanmalı. Akşam sadece ilaçlarını almak için az miktarda su verilmeli. Kişi kalp hastası ise ve idrar söktürücü ilaçlar kullanıyorsa bu ilaçlar doktorun onayıyla gündüze çekilebilir. Kahve, çay, karpuz gibi doğal idrar söktürücü özelliği olan gıda ve sıvılardan kaçınılmalı ya da bunların akşam verilmemesi uygun olacaktır.
Bezlemek çözüm olabilir
Tüm önlemlere rağmen şikayetler devam ediyorsa idrar kaçırmaya yönelik ilaç tedavisi başlanabilir. İdrar kaçırma sık bir hal aldığında bez işe yarayan yöntemdir. Fakat bazı hastalar bu duruma tepki gösterip bezlerini çıkarabilirler. Bazen de kirli bezleri ile oynamaya çalışırlar. Böyle durumlarda tulum giydirilmesi çözüm olabilir. Bezlenen hastalarda pişik gelişmemesine dikkat edilmeli. Dışkının idrar yollarında enfeksiyon yapması ihtimaline karşı sık sık alt temizliği yapılmalıdır.
Kabızlık görülebilir
Büyük tuvalet ile ilgili sorunlar ileri aşamalarda görülür. Kabızlık ciddi bir sorun olabilir. Bu durumda hastaya günde 1 kaşık zeytinyağı içirilebilir. Kepekli ve lifli gıdaların arttırılması da bu durumda sonuç verebilir. Doğal yöntemler yetersiz kaldığında ağızdan bazı ilaçlarla sorun aşılmaya çalışılabilir. Bu ilaçların hangi durumlarda kullanılması gerektiği bir hekime danışılmalıdır. Nadir de olsa ishal de görülebilir. Bu hastalarda tuz ve su kaybı olur. Bu, hastanın genel halini sıradan kişilere göre çok daha fazla etkiler. İshal olduğunda hemen önlem alınmalı ve hastanın diyeti buna göre düzenlenmelidir. (Yağsız makarna, lapa gibi gıdalar yenmeli). Böyle durumlarda hastanın sıvı alımı da azalabilir ve bir kısır döngüye girmemek için serum tedavisi çözüm olabilir. İshale yönelik ilaçlar bazı durumlarda sakıncalı olabileceğinden bir doktor kontrolünde verilmelidir.
