Akıllı ilaçlar hayat kurtarıyor
Çağımızın hastalığı sayılan kanser, erken tanı alırsa tedavi edilebiliyor. Bu noktada akla ilk gelen yöntemler; cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi oluyor. Ancak son yıllarda immünoterapinin de bu gruba ilave edilmesiyle tedavide yeni bir boyuta ulaşıldı. Kanser tedavisinde gündeme gelen bir diğer tedavi yönteminin de akıllı ilaçlar yani hedefe yönelik tedaviler olduğunu belirten Acıbadem Bursa Hastanesi Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Özkan Kanat, şunları söylüyor: “Adının aksine, aslında hiçbir ilaç akıllı değil! Özellikle de uygun hastaya, uygun zamanda uygulanmaması halinde. Ancak tümör hücrelerinin üremesini ve yayılmasını doğrudan durdurmayı amaçlayan, tümör hücrelerinin yüzeyinde veya içinde yer alan birtakım odakları hedef alan ilaçların ‘akıllı’ olarak adlandırılması bir gelenek haline geldi.”
Her hastada kullanılamıyor
Bu ilaçların en tipik örneği, meme kanseri tedavisinde kullanılan trastuzumab. Meme kanseri hücrelerinin yüzeyinde bulunan bir reseptöre karşı geliştirilmiş olan bu ilacın etkili olabilmesi için tümör hücrelerinin yeterli miktarda reseptör bulundurması gerekiyor. Söz konusu durum da meme kanseri hastalarının sadece yüzde 15-20’sinde mümkün olabiliyor. Prof. Dr. Kanat, dolayısıyla meme kanseri olan her hastada bu ilacın kullanmasının gerekli olmadığının, bu durumun da hasta ve hasta yakınları tarafından bilinmesi gerektiğinin altını çiziyor.
Yaygın olarak kullanılan diğer bir akıllı ilaç da bevacizumab. İlerlemiş ve metastaz yapmış bağırsak kanserinin tedavisinde tercih edilen bu ilaçla, tümörün damarlanmasının, bu şekilde de beslenmesinin engellenmesinin amaçladığını söyleyen Prof. Dr. Kanat, “Erken evrede ise ameliyat önerilmekle beraber tedavide bu ilaçların yeri bulunmuyor” diyor.
Farklı hastalıklarda, farklı etki sağlıyor
Bu iki ilaç dışında, ağız yoluyla alınan ve farklı tümörlerin tedavisinde kullanılan akıllı ilaçlar da bulunuyor. Sunitinib, pazopanib ve axitinib adlı ilaçlar, özellikle ileri evre böbrek tümörünün tedavisinde yaygın olarak kullanılıyor. Tümör hücrelerinin taşıdığı birtakım mutasyonlara karşı geliştirilmiş akıllı ilaçlar da var. Örneğin; akciğer kanserinde bir büyüme faktörü reseptörünün mutasyonundan kaynaklanan ve tümörün oluşmasına, aşırı büyümesine neden olan uyarıyı bloke eden ilaçlar kullanılabiliyor. Bu grupta; erlotinib, gefitinib, afatinib ve osimertinib gibi ilaçlar yer alıyor. Ancak akciğer kanseri hastalarının yüzde 10-15’i bu mutasyonu taşıdığından, sınırlı sayıda hastanın bunlardan yarar görebileceğinin unutulmaması gerekiyor.
Genel sağlık durumunun iyi olması önemli
Bir kanser hastasında akıllı ilaç tedavisinin uygulanması ve başarılı sonuçlar alınması için öncelikle hastanın genel durumunun iyi olması gerekiyor. Ayrıca tümörün çok fazla yayılmamış ve nispeten kontrol edilebilme olasılığının bulunması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Kanat, “Bunların yanı sıra hastada akıllı ilaçların kullanımına engel oluşturacak kontrol edilemeyen hipertansiyon, kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı, böbrek yetmezliği ve karaciğer sirozu gibi sağlık problemlerinin olmaması büyük önem taşıyor” diyor.
