Adet olamama nedenleri yaşa göre değişir
45 günden daha seyrek, 21 günden daha sık görülen adet kanamaları düzensiz kabul edilir ve tedavi edilmesi gerekir. Ancak her ay kanamalar arasında zamansal fark olduğu ve sabit 30 günde bir kanama olmayabileceği unutulmamalıdır.
Amenore nedir?
Neden kadınlar adet görememe (Amenore) sorunu yaşar? Bunun nedenleri çeşitlidir ve yaşa göre farklılık gösterebilir. Ergenlik döneminde adet göremeyen kız çocuğu ile 50 yaşında adet görmeyen kadın arasında nedensel fark vardır. Ancak üreme çağı denen 20-45 yaş arasında adet görememenin en sık rastlanan nedeni hamileliktir. Bu yüzden adet görmeme nedeniyle doktora başvuran kadınlara önce hamile olup olamayacağı sorulur. Emin değil ise bu durum mutlaka testlerle kontrol edilir. Bazen de her türlü test yapılmasına rağmen adet görememe nedeni bulunamayabilir. Bu durumda kişinin psikolojik durumunun da etkili olabileceği unutulmamalıdır. Mevsim geçişlerinde, uzun ve yarımküreler arasında seyahatlerde, hızlı kilo değişimlerinde ve aşırı egzersiz durumlarında da adet görememek mümkündür. Yaşanan şoklar ve travmalar da adet görememe nedenleri arasındadır. İleri yaş kadınlarında ise adet görememenin en sık görülen nedeni menopozdur. 6 ay ardışık adet görmeyen bir kadın laboratuvar testleri ile tanı koyulduktan sonra menopoz döneminde kabul edilir. Menopoz bazen de çok erken yaşlarda olabilir. Bu durum ailede varsa daha da dikkatli olunmalıdır. Böyle bir durum olduğunda kadının doğurganlığını koruyabilmesi için yumurtalarının dondurulması tavsiye edilir.
Adet görememeye yol açan nedenler nasıl tespit edilir?
Kişinin yaşı ve sosyal durumu uygunsa, adet görememenin nedeni araştırılırken ilk yapılması gereken, gebelik testidir. Gebelik yok ise diğer hormonal testler yapılır. Tiroit hastalıkları ve bazı tümörler adet görememe ile kendisini gösterir ve hormonal testlerle teşhis edilir.
Bu hormonal testler;
- Erken menopoz araştırması için antimüllerian hormonuna bakılmalıdır.
- Tiroit hormonları vücutta her şeyi olduğu kadar üreme hormonlarını da etkiler. Bu nedenle adet görmeme sorununda, farklı bir neden bulunamadıysa tiroit ölçümü yapılmalıdır.
- Prolaktin ölçümü de diğer bir yardımcı testtir.
- İleri yaşlarda menopoz olabileceği düşünülerek FSH, LH ve estradiol hormon testleri de yapılarak ölçülmelidir. Bu şikayetle gelen kişilerin değerlendirmesinde ultrason kaçınılmaz bir yardımcıdır. Ultrason, yumurtalık kist ve tümörlerinin tanınmasına varsa gebeliğin tespitine yardımcı olur.
- Kürtaj ve düşük sonrasında adet kanamaları kesilmiş ise rahim içi yapışıklık (Ascherman sendromu) olabileceği düşünülerek HSG (rahim filmi) çekilmelidir.
- Nadir de olsa Sheehan Sendromu (hipofiz bezinin tahribi) görülebilir, araştırması yapılmalıdır.
- Ayrıca adetleri hiç başlamayan ergenlik dönemindeki kızlara genetik araştırma da yapılmalıdır.
Sekonder amenore ve amenore türleri
Adet görememe çeşitli şekillerde görülebilir. Bu durumlar ve tedavi yöntemleri ise şu şekildedir:
- Primer amenore: Adet döneminin hiç başlamama durumudur. Yani genç bir kızın 18 yaşına geldiği halde adet görmemesi primer amenore olarak adlandırılır. Nedeni genellikle genetik ya da hormonaldir. Bu tür kişilerin bir kısmında koku alma duyusu da yoktur. Bu durum da Kallman Sendromu olarak adlandırılır. Primer adet görememenin nedeni genetik ya da hormanal olduğu için tedavisi de bu kriterler göz önüne alınarak belirlenir. Kallman Sendromu hormon tedavisi ile düzelebilir.
- Rokitansky Sendromu: Anne karnında gelişen dişi ceninin rahmi hiç gelişmeyebilir; bu durumda yumurtalıklar ve hormonlar normal olsa da adet görememe meydana gelir. Bu sendroma Rokitansky Sendromu denir. Kadın ancak taşıyıcı anne ya da rahim nakli ile çocuk sahibi olabilir.
- Sekonder amenore: Kişinin adet görürken adet görememe sorunuyla karşılaşması durumudur. Sekonder adet görememenin en büyük ve doğal nedeni gebeliktir. İkinci doğal neden menopozdur. Ancak tiroit hastalıkları, yumurtalık kist ve tümörleri de sekonder amenore tipi adet görememeye neden olur. Kadının yaşına ve şikayetine göre altta yatan neden belirlenip tedavi planlanır. Adet görememenin nedeni tiroit hastalıkları ve menopoz ise hormonal tedavi, yumurtalık kist ve tümörleri ise cerrahi tedavi uygulanır.
