İnsülin Direnci
İnsülin direnci, pankreasın ürettiği insülinin kan şekerini hücre içine çekememesi durumudur. Belirtileri arasında kilo alımı, hipoglisemi ve sık acıkma bulunur. Tedavi için yaşam tarzı değişiklikleri, egzersiz ve doğru beslenme önemlidir. Gerektiğinde ilaç tedavileri ve GLP hormonunu taklit eden enjeksiyonlar kullanılabilir.İnsülin Direnci Nedir?
İnsülin, öğünlerin kan şekerini yükseltmemesi için pankreastan salgılanan bir hormondur. İnsülinin kandaki şekeri hücre içine çekebilmek için hedef organda yeterli etki gösterememesi durumunda insülin direncinden bahsedilir. İnsülin direnci, üretilen insülinin yeterli etki gösterememesi nedeniyle, aynı miktarda şeker değişimi için daha fazla insülin üretmeyi gerektiren bir durumdur.
İnsülin Direnci Belirtileri Nelerdir?
İnsülin direnci olanlar, daha fazla insüline maruz kaldığı ve insülin de yağ dokusu için bir büyüme hormonu gibi etki gösterdiği için istemsiz kilo alabilirler. Ani ve yüksek insülin seviyelerine yol açan besinleri tükettiklerinde öğün sonrası şeker düşüklüğü (hipoglisemi) gelişebilir. Hipoglisemi sıklıkla el titremesi, çarpıntı, uyku bastırması gibi şikayetlere neden olur. Öğün sonrası uyku bastırması, düşkünlük hissi, ağırlık çökmesi gibi bulguların insülin direnci ile ilişkili olabileceği akla gelmelidir. İnsülin direnci olanların uzamış açlığa karşı toleransı düşüktür. Sık acıkma, karbonhidrat açlığı, kontrolsüz yeme atakları görülebilir.
İnsülin Direnci Nasıl Hesaplanır Ve Ölçülür?
İnsülin direnci basitçe açlık kan şekeri ve açlık insülin değerleri ile elde edilen HOMA skoru formülü kullanılarak hesaplanabilir. Bu formülün doğru sonuç vermesi için, açlık kan şekerinin mg/dL biriminde ve açlık insülinin U/L biriminde olmasına dikkat edilmelidir. Açlık kan şekeri ve açlık insülin değerlerinin çarpımının 405'e bölünmesi HOMA skorunu yani insülin direnç düzeyini gösterir. HOMA skoru 1.8’in altında olanların insülin direnci yok kabul edilir. 1.8 ile 2.5 arası değerler şeker metabolizmasında bozukluk riski olduğunu, 2.5 ve üzerindeki HOMA skorları insülin direncini gösterir. HOMA skoru 4 ve üzerine çıktığında bazı kaynaklar ağır insülin direnci olarak adlandırabilir.
İnsülin Direnci Neden Olur?
Tüm canlılar bolluk mevsiminde bulabildikleri gıdaları yağa çevirip, kıtlık mevsimine hazırlık yapabilmek için çeşitli adaptasyonlar göstermiştir. İnsan metabolizması da yüz binlerce yılda büyük kıtlıklarla, savaşlarla, göçlerle, buzul çağıyla baş etmek zorunda olduğu için iyi bir yağ biriktirme mekanizmasına sahip olmuştur.
Son yüzyılda ise teknolojik yeniliklere bağlı olarak insanlığın kıtlıkla olan derdi azalırken, aşırı iç organ yağlanması gibi yeni sorunlar ortaya çıkmıştır. İnsülin direnci iç organ yağlanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. İnsülin direnci olmayan kişiler bir birim öğün için bir birim insülin üretirken, insülin direnci olanlar bunu iki, üç, dört birim insülin üreterek yönetmek zorunda kalır.
Artan insülin seviyeleri, kan şekerini kontrol altında tutarken, aynı zamanda insülinin yağ dokusu üzerinde büyüme hormonu benzeri etkisi nedeniyle daha çok yağlanmaya yol açar. Bu kısır döngü, daha çok insülin, daha çok yağlanma; yağlandıkça insülin direnci arttığı için daha çok insüline ihtiyaç duyma şeklinde devam eder.
İnsülin Direnci Kaç Olmalıdır?
İnsülin direncini kolayca hesaplayan HOMA skorunun normal değeri 1.8 ve altında olmasıdır. 1.8 ile 2.5 arası olan değerlerde bozulmuş bir şeker metabolizmasından, 2.5 ve üzerindeki değerlerde insülin direncinden bahsedilebilir. HOMA skorunun 4 ve üzerinde olması durumunda bazı kaynaklar “ağır insülin direnci” tabirini kullanır.
İnsülin Direnci Nasıl Düşer
İnsülin direnci yaşam tarzı değişiklikleri ve gerektiğinde ilaç tedavileri ile düşürülebilir. İnsülin direncini düşürmek için yapılacak olan yaşam tarzı değişiklikleri egzersiz ve diyetten oluşur. Mevcut olan organ yağlanmasını azaltmak için egzersiz şarttır. Organ yağını yakan egzersizler; yürüme, koşma, bisiklet sürme, yüzme, dans etme, tenis oynama, kürek çekme gibi hareketli yani aerobik antrenmanlardır.
Bunlara ek olarak kas kitlesini artıran direnç egzersizleri (salon sporları, ağırlık kaldırma, pilates, kendi ağırlığına karşı yapılan mekik ve şınav gibi antrenmanlar) de iskelet kaslarının oranını artırarak fayda gösterir. İnsülin direncini düşürmek için yapılacak doğru bir egzersiz programı, hem aerobik hem de anaerobik antrenmanların kombinasyonu ile yapılan karma antrenmanlardır.
İnsülin Direnci Diyeti
Kanda artmış insülin oranlarını azaltmak için doğru bir beslenme planı yapılmalıdır. İnsülin direncini azaltmak için yapılacak diyet programında hızlı emilen karbonhidratların miktarı azaltılmalıdır. Bunlar ekmek, pilav, makarna, bulgur, börek, çörek, unlular ve tatlılar şeklinde akılda tutulabilir. Öğün başına alınacak basit şeker oranı kişinin yaşına, fiziksel aktivite düzeyine ve eşlik eden hastalıklarına göre bir beslenme uzmanı tarafından hesaplanır.
İnsülin Direnci Tedavileri
İnsülin direncinin düzeltilmesi için kullanılan ilaçlar çeşitli hap ve enjeksiyon tedavileri şeklindedir. İlaçlar, iyi bir yaşam tarzı değişikliği programı ile yanıt alınamayan, ciddi yüksek HOMA skorları saptanan ya da öğün sonrası şeker düşüklüğü gibi ciddi şikayetlere sebep olan insülin direncinin tedavisinde kullanılır.
İnsülin direnci tedavisinde kullanılan haplar, karaciğerdeki glukoz metabolizmasını dengeler, iskelet kaslarında şeker talebini artırır, bağırsaktan glukoz emilimini düzenler. Halk arasında “insülin direnci iğneleri” ya da “zayıflama iğneleri” olarak bilinen tedaviler son yıllarda popülerleşmiştir.
Bu tedavide, normalde bağırsakta üretilen ancak insülin direnci, obezite ve iç organ yağlanması durumlarında üretimi ve etkisi azalmış olan GLP hormonu gibi etki ederler. GLP, beyindeki iştah merkezine, midenin boşalma hızına, bağırsakta karbonhidrat emilimine, karaciğerde şeker metabolizmasına kadar vücutta yaygın etkileri olan bir hormondur. Doğru kişide bu hormonun etkilerini taklit eden bir tedavi, insülin direncinde azalma ve kilo kaybı ile sonuçlanır.