Karaciğer Nakli Merkezi

Karaciğer Nakli Nedir?

Karaciğer nakli, ciddi karaciğer hastalığı ya da karaciğer yetmezliği gibi durumlarda bu hastalıklarla mücadele eden hastalar için hayat kurtarıcı bir operasyondur. Bu işlem, sağlıklı bir donörden alınan karaciğerle yapılabileceği gibi bazı durumlarda kadavradan alınan karaciğer nakli ile de gerçekleştirilebilir. Karaciğer nakli karaciğerinin tamamının veya bir kısmının alınmasıyla, hastanın hasarlı olan karaciğerinin değiştirilmesiyle gerçekleştirilir.

Karaciğer Nakli Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Karaciğer nakli, hayat kurtarıcı tedavi yöntemlerinden biridir. İleri derece karaciğer yetmezliği ya da ciddi karaciğer hastalıklarıyla mücadele eden ve nakil için uygun olan hastalara yapılır. Bazı hastalıkların tedavisinde karaciğer nakli en uygun tedavi seçeneklerinden biridir.

Karaciğer nakli, aşağıda belirtilen hastalıklar nedeniyle karaciğerin geri dönüşü olmayan şekilde hasar gördüğü ve diğer tedavi yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda uygulanır.

Akut Karaciğer Yetmezliği

Aniden ortaya çıkan, enfeksiyon ya da ilaçların komplikasyonlarına bağlı gelişen akut karaciğer yetmezliği gibi durumlarda nakil uygulanabilir.

Kronik Karaciğer Hastalıkları

Genellikle sık alkol tüketimine bağlı olarak gözlemlenen siroz hastalığı ve kronik olarak gelişen Hepatit B ve Hepatit C gibi hastalıklarında tedavisinde uygulanır.

Karaciğer Kanseri

Karaciğer kanserinin birincil kanseri arasında yer alan “ Hepatoselüler Karsinom ” genellikle Hepatit B, Hepatit C ve çoğu zaman zaman siroz hastalığı ile ilişkilidir. Hepatoselüler Karsinomun erken evrelerinde karaciğer nakli oldukça önemlidir.

Metabolik Hastalıklar

Bakır metabolizmasının bozulmasıyla birlikte ortaya çıkan Wilson hastalığı gibi genetik hastalıkların tedavisi için uygulanır. Wilson hastalığı vücutta aşırı bakır birikmesine ve ileri dönemde karaciğer yetmezliğine yol açabilen bir hastalıktır.

Hemokromatoz

Yine genetik hastaların arasında yer alan ve vücutta demir birikmesi sonucu ortaya çıkan Hemokromatoz gibi hastalıkların tedavisinde nakil operasyonu yapılır.

Alpha-1 Antitripsin Eksikliği

Genetik bozukluk sonnucu, karaciğer ve akciğerlerde hasara neden olan Alpha-1 Antitripsin Eksikliğinin tedavisinde uygulanır.

Glikojen Hastalığı

Vücutta glikojen birikimi sonucu karaciğer fonksiyonlarının bozulması durumunda karaciğer nakli yapılabilir.

Primer Sklerozan Kolanjit

Safra kanallarının iltihaplanmasıyla birlikte daralmasına bağlı gelişen karaciğer yetmezliğinin tedavisinde yapılır.

Budd-Chiari Sendromu

Karaciğerin ana damarlarının tıkanması sonucu ortaya çıkan bu durum, ciddi karaciğer hasar aldığı durumlarda karaciğer nakli tedavi yöntemi değerlendirilmelidir.

Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?

Karaciğer nakli yapılmadan önce hastaya, son evre karaciğer hastalığı tanısı konulduğunda genellikle bu değerlendirme önerilir. Yaklaşık 5-7 gün süren alıcı değerlendirmesi üç fazda yapılır. Bunlar kesin tanı konulmasından sonra; karaciğer hastalığının şiddeti ve naklin aciliyetinin belirlenmesi ve hastanın nakil için uygunluğunun teyit edilmesidir.

Kalp, akciğerler, böbrekler, kan sayımları gibi diğer sistemler test edilir ve enfeksiyon varlığı ortadan kaldırılır. Daha sonra karaciğer uzmanı, hastanın durumuna, karaciğer hastalığının nedeni ve şiddetine bağlı olarak ameliyatın ne derece başarılı olacağına karar verir. Değerlendirmeden sonra, hasta kadavradan nakil için bekleme listesine alınır veya istekli ve kan grubu eşleşen bir akraba varsa, kişi bağış için değerlendirilir ve nakil planlanır.

Kadavradan nakil için ise bekleme listesine alınan hasta, uygun karaciğer bulunana kadar nakil ekibi tarafından izlenir. Hastanın durumu bozulma belirtileri sergilerse, genellikle ailenin canlı karaciğer bağışını değerlendirilmesi önerilir.

Back - Table (Alınan Karaciğerin Nakil İçin Hazırlanması)

Vericiden (kadavra veya canlı) karaciğer çıkarılırken çevre dokularla birlikte çıkarılan karaciğerin, steril ve soğuk bir ortamda fazla dokulardan temizlenmesi ve takılacak hale getirilmesi işlemidir. Tamamen steril hazırlanmış bir ameliyat masası üzerinde, içi kırık steril buz ve soğuk serum dolu bir kabın içerisine, özel solusyonlarla karaciğer olan torba yerleştirilir.

Bu şekilde torba içine başka sıvıların ve buzların girmesine mani olunur. Böylece karaciğer soğuk sıvı ortamdan çıkarılmadan hazırlanabilir. Bu amaçla sırası ile damarlar ve safra yolları hazırlanır çevre dokulardan temizlenir ve damarlarda olabilecek delik ve yaralanmalar tespit edilerek, onarılır. Gerekirse buralara yamalar yapılır.

Kadavra Vericili Karaciğer Nakli

Bu tip nakiller, yaşadığı süre içinde organ bağışında bulunmuş ya da ailesi tarafından organları bağışlanmak istenen, beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden yapılır. Bu durum, bir kaza sonucu veya hastalık nedeniyle beyin hasarı gerçekleştikten sonra yoğun bakıma alınmış hastalarda ortaya çıkar.

Hastanın ölümü (beyin ölümü) kesin olarak saptandıktan sonra ailesiyle görüşülür. Organ bağışı için izin alındıktan sonra donörün organlarından bazıları ve karaciğerin tamamı diğer hastalara nakledilmek üzere kullanılabilir. Karaciğer, çıkarımını takiben, vücudun dışında özel koruma çözeltileri içerisinde 12-15 saat süreyle güvenle saklanır. Bu süre içinde UKS (Ulusal Koordinasyon Sistemi) ile entegre olarak sürdürülen çalışmalar sonucunda en uygun alıcılar belirlenerek karaciğerin ilgili merkeze gönderilmesi sağlanır.

Bu tür organların dağıtımı TC. Sağlık Bakanlığı'nın ilgili mevzuatları gereğince, eşleşmesi gereken kan grubuna, bekleme listesinde geçen süreye ve gereksinimin aciliyetine göre gerçekleştirilir.

Canlı Vericili Karaciğer Nakli

Karaciğerinin bir kısmının alınmasında sağlık ve hukuki açıdan mahsur olmayan canlı vericilerden yapılan nakil şeklidir. Bu işlemin gerçekleştirilebilmesi için alıcı ve verici arasında 4. dereceye kadar kan ve hısım akrabalığı olması gerekir. Akrabalığın olmadığı ancak uzun süreli tanışıklık ve dostluk hallerinde durumun değerlendirilebilmesi için Sağlık Müdürlükleri bünyesinde yapılandırılan etik kurulların onayının alınması zorunludur.

Gelişen teknoloji ve karaciğer anatomisinin daha iyi anlaşılmasından dolayı donör operasyonu günümüzde güvenli bir şekilde yapılabilmektedir. Sağlıklı bireylerde karaciğerin büyük rezervi nedeniyle %70'i bile alınsa vericinin metabolik ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir. Karaciğer birkaç hafta içerisinde hem donör hem de alıcıda hızla yenilenir ve ortalama 1 ay sonra neredeyse normal büyüklüğüne ulaşır.

Alıcıya Karaciğerin Takılması

Alıcının karnına kaburgaların altından hem sağa hem de sola uzanan ayrıca orta hatta da uzanan mersedes kesi denen kesi ile girilir. Karaciğer damar ve safra yolu güdükleri korunarak büyük toplardamarın üzerinden karaciğerin tamamı çıkarılır. Karaciğer ameliyat sahasına getirilmeden önce damar güdüklerinin ve cerrahi sahanın hazır olduğundan emin olmak gerekir.

Arter anastamozları ise hem alıcı hem de vericideki benzer arterler arasında yapılır. Bu amaçla bazen dalak arteride kullanılabilir. Eğer alıcı arterinde sıkıntı varsa karaciğer atardamarı alıcı ya da vericiden alınan damarlar ya da sentetik damarlar ile direkt ana atardamara bağlanabilir. Daha sonra safra yolu alıcının safra yoluna ya da bağırsağına dikilebilir. Eğer drenaj tüpü kullanılmış ise karın duvarından çıkarılabilir. Kanama kontrolü sonrası drenler konarak karın kapatılır.

Karaciğer Nakil Operasyonu Öncesi Değerlendirme

Transplantasyon ekibi dikkatli bir muayene ve laboratuvar tetkiklerinden sonra her hasta için risk faktörlerini saptar. Transplantasyon yapılmasına engel olacak; düzelme şansı olmayan kanser ve enfeksiyon hastalıkları, hastanın tedaviyi kabul etmemesi, psikiyatrik hastalık veya akli yetersizlik gibi durumlar dışında transplantasyon yapılması mümkündür.

Transplantasyon yapılacak hastada makül bir yaşam beklentisi olmalıdır. Yapılacak cerrahi girişimleri tolere edebilmeli ve diğer majör organların bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların olumsuz etkilerini kaldırabilecek rezerv kapasiteye sahip olmaları gerekir. Transplantasyon alıcısında 65 yaş sınırı olsa da, hasta yaşından çok genel durumu ile değerlendirilmelidir.

Önemli olan hastanın fizyolojik yaşıdır. Son zamanlarda diyabetin sıklığı artmaktadır. Bu hastalarda kardiyovasküler komplikasyonlar daha sık görüldüğünden bu yönden araştırılmaları gerekir. Alıcı adayının mutlaka aşağıda belirtilen hastalıklar açısından son derece titiz olarak değerlendirilmesi gerekir.

Alıcıda Nakil Operasyonu Öncesinde Değerlendirilmesi Gereken Hastalıklar

Koroner Arter Hastalığı

Kardiovasküler hastalıklara bağlı morbidite ve mortalite oldukça yüksektir. Semptomatik hastalara transplantasyon öncesi anjiografi yapılmalı, semptomatik olmayan ancak yüksek risk grubuna giren hastalara (daha önce koroner arter hastalığı hikayesi olanlar, diyabetik ve 40-45 yaş üstü hastalar , multipl risk taşıyan hastalar, sigara , hipertansiyon , hiperkolesterolemi, ve pozitif aile hikayesi ) non invaziv kardiak testler yapılmalıdır.

Kronik Akciğer Hastalığı

Bu hastalarda mevcut akciğer fonksiyonlarının ameliyata imkan vermesi gerekir. Ameliyat sonrası dönemlerde akciğer enfeksiyonu olasılığının yüksek olduğu unutulmamalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.

Maliniteler

Transplantasyon öncesi malign hastalık bulunması durumunda hastanın tamamen iyileşmiş olması şartıyla nakil mümkün olabilir. Ancak hastalık tamamen temizlenmiş görünse bile farklı kanser türleri açısında bir bekleme süresi vardır.

Alıcıda Nakil Operasyonu Öncesinde Enfeksiyona Yönelik Değerlendirme

Enfeksiyon: Aktif enfeksiyon transplantasyon için kontredikasyondur. Tüm hastalar transplantasyon öncesi HIV (AIDS) , tüberküloz , sitomegalovirüs (CMV) gibi enfeksiyonlar açısından değerlendirilmelidir.

Karaciğer Nakli Yapan Biri Ne Kadar Yaşar?

Karaciğer nakli yapılan hastaların yaşam süresi, genel sağlık durumu ve nakil sonrası bakım gibi birçok faktöre bağlı olarak değişir. Ortalama olarak, karaciğer nakli sonrası beş yıllık hayatta kalma oranı %75'tir. 20 yıl sonra bu oran %53'e düşer.

Karaciğer Nakli Tehlikeli Mi?

Her operasyonda olduğu gibi karaciğer naklinin de bazı risk faktörleri olabilir. Karaciğer nakli esnasında kanda pıhtılaşma, safra kanalında yaralanma, aşırı kanama ve vücudun nakledilen karaciğer reddetmesi gibi riskler ortaya çıkabilir. Ameliyat sonrası bazı kişilerde vücudun karaciğeri reddetmesiyle birlikte, enfeksiyon ya da uzun süre ilaç kullanımına bağlı da gelişen komplikasyonlar görülebilir. Fakat hekimlerin dikkatli izlemi ve komplikasyonlara gerekli müdahalesiyle birlikte bu riskler günümüzde minimalize edilebilmektedir.

Karaciğer Veren Kişi Ne Kadar Sürede İyileşir?

Karaciğerinden bir bölüm alınan donörlerin iyileşme süreci genellikle 4-6 hafta arası sürer. Donörün karaciğeri hızlı bir şekilde yeniden büyüyerek normal fonksiyonuna döner. Bu süreçte donörlerin düzenli kontroller ve hekim tarafından izlenmesi önemlidir.

Karaciğer Nakli Veren Kişi Kaç Yıl Yaşar?

Karaciğerini veren donörler kısa bir süre içerisinde normal yaşantılarına geri dönerler. Yaşam süreçleri sağlıklı bireylerle aynıdır, dolayısıyla ciddi bir komplikasyon olmadığı sürece karaciğer donörü olan bir kişinin diğer sağlıklı bireylerden bir farkı yoktur.

Siroz, Karaciğer Nakli ile İyileşir Mi?

Karaciğer nakli siroz hastalığı gibi geri dönüşü olmayan karaciğerin hasar görmesi durumunda yapılan ve hayat kurtaran bir tedavi yöntemidir. Siroz hastalığı sonrası ciddi karaciğer yetmezliği yaşayan hastaların yaşam kaliteleri iyileşir ve hayatta kalma sürelerinin uzamasını sağlar.

Karaciğer Nakli Donör Riskleri

Her operasyonda olduğu gibi karaciğer naklinde de ameliyat sırasında kanama, enfeksiyon, safra kanalı yaralanmaları ve kan pıhtılaşması gibi bazı risk faktörleri bulunur. Fakat karaciğer kendini iyileştiren bir organ olduğu için zamanla büyüyerek eski haline döner ve donörler genellikle bu süreci sorunsuz bir şekilde atlatırlar.

Karaciğer Nakli Sonrası Yaşam

Karaciğer nakli sonrasında hastaların yaşam kalitesi önemli derecede iyileşmektedir ve bir süre sonra günlük aktivitelerine kaldıkları yerden devam edebilirler. Fakat karaciğer nakli olan bir hastanın düzenli tıbbi kontrollerini aksatmaması ve ömür boyu ilaç kullanması gerekebilir. Özellikle, enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen kurallarına dikkat etmeli ve doktorlarının önerilerine uymaları yaşam kalitesinin olumlu etkilenmesi açısından son derece önemlidir.

Karaciğer Naklinde Kimler Verici Olabilir?

Karaciğer nakli Hepatit B veya C, kronik karaciğer hastalığı, yağlı karaciğer hastalığı gibi nedenlerle oluşan karaciğer sirozu gibi hastalıkları olan sahip kişilere yapılabilir. Karaciğer naklinde donör olacak kişiler için belirli kriterler bulunmaktadır. Bu kriterler hem donörün hem de, nakil yapılacak hastanın sağlığını korumak açısından son derece önemlidir.

Karaciğer naklinde donör olacak kişilerin genel sağlık durumunun iyi olması ve ciddi bir sağlık sorunun olmaması en önemli etkenlerden biridir. yine donör olacak kişilerin yaş aralığı 18 ila 60 yaş arasında sınırlıdır.

Karaciğer naklinde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de, hastanın kan grubuyla, donörün kan grubunun uyumlu olmasıdır. Kan grubunun uyumlu olmadığı durumlarda nakli işlemi gerçekleştirilmemektedir.

Donör olacak kişilerin karaciğerinin de, alıcının karaciğerine uygun büyüklükte ve yapıda olması gereklidir. Donör olacak kişinin karaciğerinin uyumlu olup olmadığına, yapılacak detaylı testler ve görüntüleme yöntemleri sonrasında karar verilir. Donör ve hastanın karaciğerinin uyumlu olması naklin başarılı olması açısından son derece önemlidir.

Son olarak karaciğer nakli için donör olacak kişinin psikolojik durumunun da bu süreçlere hazır olması ve yaşayacağı zorluklarla başa çıkması açısından önem taşır.

Canlı Vericiler İçin Karaciğer Bağış Koşulları Nelerdir?

• Verici, bağışı kendi özgür iradesiyle yapmalıdır.
• Verici 18 yaşın üstünde olmalıdır.
• Verici 4. dereceye kadar akraba olmalıdır.
• Verici ve alıcının kan grubu eşleşmelidir.
• Verici karaciğer yapısı ve fonksiyonu ile diğer sistemleri normal olmalıdır.
• Verici karaciğerinin anatomisi alıcı ve kendisi için uygun olmalıdır.

Yukarıda verilen koşulların ve diğer teknik noktaların uygunluğu, genellikle 2-3 gün süren Nakil Öncesi Donör Değerlendirmesi'nde Nakil Ekibi tarafından belirlenir.

Karaciğer Nakli Ameliyatı Öncesi Hazırlık

Bilindiği gibi, kan grubu uyumu önemlidir. Kan grubu uyumsuz nakiller de yapılmaktadır ancak bunlar AB0 uyumlu gruplar arasında yapılan transplantasyonlar kadar başarılı olmamıştır.

Tüm tetkikleri tamamlanan donör ameliyattan 2-3 gün önce hastaneye yatırılır. Ayrıntılı bir hikaye (öz ve soy geçmişi içeren) alınıp dikkatli bir fizik muayene yapılır. Sistemik olarak tam bir fizik muayene yapılmalıdır. Bu muayene sırasında kulak burun boğaz, diş, jinekoloji, kardiyoloji, göğüs hastalıkları gibi özel muayene ve değerlendirme gerektiren durumlarda, ilgili dallarda konsültasyon yapılmalıdır. Daha önce de yapılmış olan, tam kan sayımı idrar tetkiki, EKG, akciğer grafisi, kan biyokimyası tekrarlanır.

Kan grubuna göre, kan hazırlanmalıdır. Vericinin, ameliyattan önce, mutlaka muvafakat belgesini imzalamış olması gereklidir. Ameliyattan bir gün önce, vericinin, yıkanması uygun olur. Donör, planlanan ameliyat saatinden 10-12 saat öncesinden itibaren aç bırakılır. Alt ekstremitelere elastik bandaj uygulanır.

Karaciğer Naklinde Hastaya Yapılan Testler ve Görüntüleme Yöntemleri

Laboratuvar İncelemeleri Kan ve İdrar Tetkikleri

Hematolojik tetkikler, böbrek fonksiyon testleri, karaciğer fonksiyon testleri ile beraber hepatit markırları mutlaka istenir. Viral seroloji çocukluk çağı hastalıkları ve CMV. EBV dahil çalışılır. Tümör markırları, açlık kan şekeri, ürik asit, kalsiyum ve fosfat düzeyleri araştırılır. İdrar tetkiki yapılır.

EKG ve Ekokardiyagrafi

Bu tetkikler ile birlikte kardiyoloji konsültasyonu gerekir. Koroner arter hastalığı bulguları varsa, koroner anjiyografi yapılır. Hastaların tüm kültürleri alınıp, enfeksiyöz bir ajan taşımadıklarından emin olmak gerekir.

Radyolojik Tetkikler

Akciğer grafisi, gerekirse, ayrıca kan gazları ile değerlendirilir. Gerekli hallerde özofagus, mide ve duodenum ve kolon için endoskopik tetkikler yaptırılır.

Diğer Tetkikler

Bilgisayarlı tomografi mutlaka istenir. Bunun yanında belirli hastalıklar için PET, sintigrafi ve tromboz eğilimi için gerekli tetkikler istenebilir. Göğüs hastalıkları, kardioloji, anestezi, diş, psikiyatri, gastroenteroloji, nöroloji, enfeksiyon, gerekirse üroloji ve kadın doğum konsültasyonları eksiksiz olarak yapılır. Bu bölümlerin istediği tüm tetkikler ilave olarak yapılır.

Karaciğer Naklinde Donöre Yapılan Testler ve Görüntüleme Yöntemleri

Donöre Yapılan Laboratuvar Tetkikleri Kan Tetkikleri aşağıdaki gibidir.

• Hemogram ve Periferik yayma
• Kanama profili
• Tromboz profili
• Rutin biokimya
• Hepatit Markırları
• Tümör markırları
• İdrar Tetkikleri
• İdrar tetkiki ve kültürü ve kreatinin klerensi (24 saatlik idrardan)ve Kültürü ve Kreatinin Klirensi (24 Saatlik İdrardan)

Diğer Tetkikler

• Göğüs, kardiyoloji, psikiyatri ve gerekli diğer konsültasyonlar
• Viral seroloji
• Elektrokardiyogram
• Akciğer grafisi
• Tüm karın tomografi ve BT anjiyografi
• MR kolanjiyografi

Bütün bu tetkikler sonucunda patolojik bulgu tespit edilmeyen adayın karaciğer volümleri hesaplanır ve damarsal yapılar ile safra yolu anatomisi ameliyat öncesi değerlendirilir. Donör adaylarının donör olmalarını engelleyen en önemli nedenler sıklıkla hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı ve psikolojik hastalıklardır.

Canlı donör adayının 18 yaşını doldurmuş ve sağlıklı olması gerekir. Yaş sınırı için üst sınır bazı merkezlerde 65 olarak kabul edilmekle birlikte birçok merkezde üst yaş sınırı yoktur. Donörün sistemik hastalığının bulunmaması, sigara içenlerde akciğer fonksiyon testlerinin normal olması ve ameliyattan önce sigarayı bırakması gerekir.

Kan tetkiklerinde HIV (Human Immunodeficiency Vırus) antikor testinin negatif olması gerekir. Hepatit B ve Hepatit C taşıyıcılarından alınan karaciğerlerin hastalığı alıcıya taşıyabileceği bilinen bir gerçektir.

İlaç tedavisine cevap vermeyen ve alternatif cerrahi girişimlerin sonuçsuz kaldığı karaciğer yetmezliği oluşan hastalar için tek tedavi seçeneği, karaciğer naklidir. Nakiller, canlı vericiden veya beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden yapılır. Acıbadem Karaciğer Nakli Merkezleri'nde hem erişkin hem de çocuk hastalara hizmet verilmektedir.

Merkezlerde, kadavradan alınan karaciğer nakillerinde ortotopik yöntem kullanılır. Ortotopik karaciğer nakli; hastalıklı karaciğerin alınarak aynı bölgeye sağlıklı karaciğerin takılması olarak açıklanabilecek bir cerrahi yöntemdir.

Canlı vericiden nakil yapıldığında ise karaciğerin bir parçası nakledilir. Nakil sonrası, hem alıcının hem vericinin karaciğeri gerekli boyuta ulaşır ve bir süre sonra ihtiyaçları karşılayacak hale gelir.