Omurga Stres Kırığı
Omurga Stres Kırığı, omur denilen birbirine bağlı bir seri kemikten oluşur. Erişkin insanların yaklaşık %5'inde, bel bölgesinin en altındaki omurların üst ve alt eklemlerini birleştiren kemik kısmında gelişimsel bir kırık olabilir. Bu kırık, omurun bir veya iki kenarında birden olabilir. Genellikle çok hareketli olan bel bölgesinin alt omurlarındaki aşırı yüklenmeye bağlı oluşan "stres kırıklarıdır". Bu kırıklara omurga stres kırığı (spondilolizis) denir.
Bu bölgenin çok hareketli olması nedeniyle de oluşan omurga stres kırığı çoğu zaman iyileşmeyebilir. Ancak bu kırıklar genelde ergenlik çağında ağrıya neden olurken; erişkin çağlarda ciddi sorun yaratmayabilir.
Bazı hastalarda ise kırık nedeniyle üstteki omurlar alttaki omurgaya göre öne kayabilirler. Bu duruma da "bel kayması" ya da "spondilolistezis" denir. Spondilolistezis kayma miktarına bağlı olarak daha ciddi sorunlara neden olabilir. Bu tip kırık nedeniyle olan bel kaymaları tıp dilinde "istmik spondilolistezis" diye adlandırılır ve genellikle L5 omurun S1 omur üzerinde kayması şeklinde görülür.
Bel ağrısı nedeniyle doktora başvuran hastaların %5 ila 10'unda bel kayması olduğu tespit edilmiştir. Bel kaymasının diğer bir türü ise omurga ve çevresindeki bağ dokularında, yaşlanma sonucu meydana gelen yıpranma nedeniyle genellikle 40 yaş üstünde görülen bel kaymasıdır. Bu sorun, tıp dilinde "dejeneratif spondilolistezis" diye adlandırılır. Yaşlanma ve yıpranma ile ortaya çıkan bel kayması genellikle L4 omurun L5 üzerinde öne doğru kaymasıdır. Bel kaymasına çoğu zaman "dar kanal" da eşlik eder.
Acı veren bölgede şişlik olabilir. Stres kırığı için en sık görülen şikayetlerin başında ağrı gelir.
Yaralanmanın ciddiyetine göre ağrı şiddeti de artabilir. Eğer kişi bir sporcu ise basit bir aktivite sonrasında bile şiddetli bir ağrı yaşayabilir. Ya da ağırlık taşırken, yürürken veya dinlenirken kırık olan bölgede ani bir ağrı oluşabilir.
Omurga Stres Kırığının Belirtileri Nelerdir?
Omurga stres kırıkları (spondilolizis) her zaman klinik belirti vermeyebilir. Bazen başka nedenlerle çekilen bel filmlerinde tesadüfen ortaya çıkabilir. Eğer klinik bulgu var ise bunlar, bel ağrısı, kaba etlerde ağrı, bel kaslarında gerginlik ve daha nadiren bacaklarda uyuşma, ağrı (siyatik ağrısı) ve ayaklarda kuvvet kaybı şeklinde ortaya çıkabilir. Ağrılar genellikle ayakta durma, yürüme ve diğer aktivitelerle artarken, istirahat ile azalır.
Doktor tarafından hastanın öyküsü dinlenerek fizik muayenesi gerçekleştirilir. Kırıkların tespitinde özellikle röntgen ve bilgisayarlı tomografi gibi yöntemler kullanılabilir.
Stres kırıklarında kırığın tespitinin yanı sıra, kırığa neden olabilecek osteoporoz (kemik erimesi) için kemik yoğunluğu tayini veya kemiğin mineral yoğunluğunun azalmasına ve dolayısıyla kemiğin güçsüzleşmesine neden olabilecek diğer metabolik sorunların araştırılması için bir takım kan tetkikleri de istenebilir.Omurga Stres Kırığında Tanı Nasıl Konur?
Doktor, şikayetleri dinleyerek muayeneyi yaptıktan sonra omurga stres kırığı veya omurga stres kırığına bağlı bel kaymalarından şüphelenirse film isteyecektir. Ancak düz filmlerde omurga stres kırığı (spondilolizis) görülemeyebilir. Bu durumda doktorunuz halen kırıktan şüpheleniyorsa sintigrafi ve/veya BT isteyebilir. Eğer bu tetkiklerle kırık tespit edildiyse, tedavi planlaması için MR’ı gerekli görebilir. Ayrıca kayma, bacak ağrısı veya uyuşma olan hastalarda omurilik ve sinirleri değerlendirmek için yine MRG gerekli olabilir. Eğer istmik spondilolistezisiniz var ise kaymanın miktarına göre 1. dereceden 4. dereceye kadar şiddeti belirlenecektir.
Dejeneratif spondilolistezis tanısı için de düz grafiler ve MR tetkiki ile değerlendirme yapılacaktır. Bu tip bel kaymasında genellikle sintigrafi ve BT ye gerek olmayabilir.
Omurga Stres Kırığında Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Şikayetleriniz sadece bel ağrısıysa ve kayma miktarınız şiddetli değilse, doktor muayene ve tetkiklerde ciddi bir sinir baskısı ve etkilenme görmez ise, ilk seçilecek tedavi yöntemi cerrahi olmayan tedavi yöntemleridir. Bu yöntemler, istirahat, ağrı kesici ve antiinflamatuar ilaçlar, geçici korse kullanımı ve fizik tedavi yöntemlerinden biri veya birkaçı olabilir.
Ağrılarınız devam ederse seçilebilecek diğer bir yöntem kırık bölgesine ve omurları bağlayan eklemlere (faset eklemler) yapılacak steroid ve bölgesel ağrı kesici enjeksiyonları olabilir. Bel ağrısı ile birlikte sinir sıkışmasına bağlı bacak ağrısı ve uyuşma varsa epidural veya foraminal injeksiyonlar eklenebilir.
Stres kırığına (spondilolizis) bağlı ağrılar genellikle bu tedaviler ile iyileşir. Ancak bu hastalarda kırığın tamamen kaynaması her zaman olmayabilir. Ağrı geçtikten sonra kırığın kaynamaması tehlike yaratmaz. Genellikle bu hastalarda ileri yaşlarda şiddetli kayma olması pek beklenmez. Yine de bu hastaların zaman zaman radyografik tetkiklerle takibi gerekebilir.
Omurga Stres Kırığında Cerrahi Tedavi Ne Zaman Gerekebilir?
Cerrahi olmayan tedavi yöntemleri ile yakınmaları geçmeyen hastalarda cerrahi tedavi gerekli olabilir. Aynı zamanda kayma nedeni ile omurilik baskısı varsa ve bu da ciddi nörolojik bozukluğa (düşük ayak, idrar kaçırma) neden oluyorsa erken cerrahi ile müdahale de gerekebilir
Spondilolizisde iki türlü cerrahi tedavi uygulanabilir. Bunlardan birincisi kırık olan bölgenin tamiridir. Tamir işlemi daha çok 20 yaş altı hastalarda, eğer L5 ile S1 arasındaki diskde yıpranma gelişmemişse uygulanır.
Diğer bir yöntem ise spinal füzyon yapılmasıdır;
İstmik spondilolistezis (kırığa bağlı kayma) ve dejeneratif spondilolistezisde (yıpranmaya bağlı kayma) tercih edilen cerrahi yöntem spinal füzyondur. Aynı zamanda omurilik baskısı varsa bunu rahatlatmak için baskı yapan yerler temizlenir.
Ameliyat işlemi önden veya arkadan ya da her iki taraftan yapılabilir. Tespit materyalleri kullanılabilir. Operasyon sonrası iyi bir rehabilitasyon programı ile iyileşme gerçekleşir.