Akut Pankreas İltihaplanması Nedir?
Akut pankreatit akut olarak, yani aniden oluşan bir pankreas iltihabıdır. Bu pankreas hücrelerinin hasar görmesine ve bu da geçici olarak bir işlev bozukluğuna neden olur. Akut pankreatit gelişimine bağlı olarak hayatı tehdit edebilir. İk farklı akut pankreatit tipi vardır:
- Akut ödematöz pankreatit
- Akut nekrotize edici pankreatit
Akut Ödematöz Pankreatit
Bu pankreas iltihabının hafif şeklini teşkil eder. Hastaların yaklaşık %85’i bu klinik görüntüye sahiptir. Burada pankreasın geçici bir hasarı söz konusu olur ve diğer organlar bundan çoğunlukla zarar görmezler. Kural gereği hastalar bu iltihaptan tamamen kurtulurlar. Burada pankreasta kalıcı hasarlar oluşmaz.
Akut Nekroz Edici Pankreatit
Pankreasın bu en ağır iltihabı hastaların yaklaşık %15’inde görülür. Burada pankreas dokusunun aniden, geniş kapsamlı bir hasarı söz konusu olur. Bu diğer organların işlevinin geçici kesintisi ile bir sepsise (kan zehirlenmesine) ve böylece akut hayati bir tehlikeye yol açabilir.
Yoğun bakımda bazen haftalarca veya aylarca tedavi gerekli olabilir. Doku tahribatının kapsamına bağlı olarak pankreasın kalıcı işlev bozukluğu söz konusu olabilir.
Akut Pankreas İltihabının Sonuçları
Sindirim enzimlerinin eksik üretimine dayalı sindirim bozuklukları ile insülinin az üretimine dayalı olarak gelişen Diabetes mellitus (şeker hastalığı) gibi pankreasın işlevsel hasarlarının yanı sıra daha sonra daha ayrıntılı açıklanacak olan psödokist oluşumu veya pankreas apseleri gibi sorunlar da ortaya çıkabilir.
Psödokist Oluşumu
Pankreasın doku hasarından dolayı (pankreasın kısımlarının ölümü) pankreas yol sisteminde yırtıklar oluşabilir. Açığa çıkan pankreas suyu yavaş yavaş pankreasın içinde veya etrafında toplanır. Pankreas suyunun bu birikimlerine psödokist denilir.
Psödokistler sıklıkla zaman içinde tedaviye gerek kalmadan yok olurlar, yani vücut tarafından spontane bir iyileşme gerçekleştirilir. Ancak gittikçe büyüyen ve nihayetinde mide bulantısına, kusmaya, ağrılara ve kilo kaybına neden olabilecek psödokistler de mevcuttur.
Aynı şekilde mide, ince veya kalın bağırsakta yemek lapasının pasajdan geçişi veya safra akışının çıkışı da engellenmiş olabilir. En nihayetinde psödokistlerin patlama ve içeriklerinin karın boşluğuna boşalma riski de mevcuttur.
Şikayetlere neden olan psödokistlerde çoğu zaman endoskopik bir müdahale veya bir ameliyat gerekli olur. Burada kist sıvısı ince bağırsağa aktarılır. Bu kistin doğrudan bağırsağa bağlanması yoluyla gerçekleşir, ki bu kist sıvısının bağırsağa akabilmesi için böylesi bir kiste bir bağırsak kısa yolunun uygulanması anlamına gelir.
Pankreas Apsesi
Bazen akut enfeksiyon baskısının azalmasından sonra pankreas çevresinde iltihap birikmesi görülebilir (pankreas apsesi). Bu tekrar tekrar ateş ataklarına neden olabilir. Çoğu zaman apsenin konumunu röntgen kontrolü (ultrason veya BT) ve lokal anestezi ile belirlemek ve küçük bir hortum (kateter) üzerinden tahliye etmek mümkün olur.
Bunun mümkün olmaması halinde bir ameliyat gerekli hale gelir. Buna ilave olarak çoğu zaman belirli bir süre antibiyotik tedavisi de gerekir.
Akut Pankreas İltihaplanmasının Nedenleri Nelerdir?
Batı Avrupa’da, böylece Almanya’da da safra taşları ve aşırı alkol tüketimi akut pankreas iltihaplarının %90’ınından sorumludur. Bunun yanı sıra safra taşları safra ve pankreasın safra kesesinden ortak çıkışlarının değiştirilmesi yoluyla akut pankreas iltihabına neden olabilir.
Diğer nedenler enfeksiyon hastalıkları, çeşitli ilaçlar, pankreas yollarında yanlış oluşumlar ve genetik bozukluklar olabilir.
Akut Pankreas İltihaplanmasının Belirtileri Nelerdir?
- Ani başlangıç
- Sıklıkla kemer şeklinde sırta yansıyan yoğun, soluk üst karın ağrıları
- Mide bulantısı, kusma
Akut Pankreatit Nasıl Tedavi Edilir?
Akut pankreatitin tedavisinde her şeyden önce hastanın şikayetleri göz önünde bulundurulur. Prensip olarak akut pankreatit bulunan her hasta bir hastanede gözlemlenmek ve tedavi görmek durumundadır.
Akut pankreatitin terapisinin en önemli temel unsurları ağrı tedavisi ve sıvı dengelenmesidir. Akut pankreatitin ağır bir şeklinin görülmesi durumunda hasta yoğun bakım ünitesine alınacaktır. Şikayet görüntüsüne ve diğer organların (örn. Akciğer, böbrek) işlev dışı kalmasına bağlı olarak kişilerin tedavisi burada devam eder.
Ağır akut pankreatitte bir ameliyat hastaların %20 ila %25’inde gerekli olur. İlerleyen gidişatta, diğerlerinin yanı sıra nekrotik dokunun enfeksiyonu durumunda bir drenaj yerleştirilmesi veya bir ameliyat dahi gerekli olabilir.
Burada karın açılır ve enfekte olan ve ölmüş pankreas kısımları alınır. Sonunda takip eden günlerde pankreasın etrafındaki alanın müteakip enfeksiyonları engellemek için yıkandığı birden fazla hortum yerleştirilir.
Bağırsağın yükünün hafifletilmesi için bazen hastanın iyileşmesinden sonra (kural gereği hastaneden tahliye edildikten yaklaşık 3 ay sonra) tekrar alınabilecek olan suni bir bağırsak çıkışı yerleştirilir. Akut şikayet görüntüsünün tedavisinin yanı sıra akut pankreatitin sebeplerinin tespit edilmesi gerekmektedir.
Akut pankreatitin oluşmasına bir safra yolu taşının sebep olması halinde mümkün mertebe erken safhada endoskopik retrograd kolanjiyopankeatografi (ERCP) vasıtasıyla bunun giderilmesine çalışılır. Daha sonra semptomsuz bir aralıkta safra kesesi alınır. Ayrıca alkol tüketimi de azaltılmalıdır.