Potasyum Nedir, Potasyum Yüksekliği
Potasyum vücudun ihtiyaç duyduğu bir mineral ve elektrolittir. Çoğumuzun özellikle muzda var olduğunu bildiğimiz potasyum, aslında vücudun tüm fonksiyonları için yüksek öneme sahiptir. Sinirler, kaslar ve kalbin sağlıklı bir şekilde çalışmasına besin değerlerinin ve atıkların hücreler arasında taşınmasına yardımcı olur.
“Potasyum ne işe yarar?” dendiğinde yaşam için vazgeçilmez olduğu cevabı verilebilir. Elektrolit olması sebebiyle sinirlerin uyarılara karşı yanıt vermesi ve kasların kasılmasında önemli bir rol oynar. Bu kaslara kalp kasları da dahildir. Tuzdaki sodyumun kan basıncını yükseltmedeki etkisini dengeler. Böbrekleriniz vücudunuz için uygun miktarda potasyum alınmasını sağlar. Ancak kronik böbrek rahatsızlıkları olanlarda fazla potasyum vücuttan atılamayabilir. Bazı ilaçların potasyum seviyesini yükseltebileceğini unutmayın.
Potasyum Yüksekliği
Potasyum yüksekliği nedir? 5.1 ila 6.00 mmol/l potasyum değeri potasyum yüksekliği olarak kabul edilir. Kanda potasyum yüksekliği hiperkalemi olarak adlandırılır. Sağlıklı böbrekler fazla potasyumu atar ancak bazı durumlarda potasyum yüksekliği meydana gelir. Potasyum yüksekliği neden olur? İleri böbrek rahatsızlıkları ve bazı potasyum tutan ilaçlar potasyum yüksekliğinin en yaygın nedenleridir. Yüksek potasyum diyeti uygulayan kişilerde, yani günlük 4700 mg’den fazla potasyum alanlarda, potasyum temelli tuz ikameleri kullananlarda potasyum yüksekliği görülür.
Potasyum Yüksekliği Belirtileri
Potasyum yüksekliği vücutta fark edilebilir sonuçlar doğurur. Potasyum yüksekliği belirtileri şunlardır:
- Güçsüzlük
- Yorgunluk
- Mide bulantısı ve kusma
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Kalp çarpıntısı, düzensiz kalp ritmi
Potasyum yüksekliği özellikle böbrek hastalığı veya kan dolaşımı sorunu olanlar için risk teşkil eder.
Potasyum yüksekliğinde yenmemesi gerekenler yukarıda sayılan potasyum zengini besinlerdir.
Potasyum Eksikliği Neden Olur?
Potasyumun 3.6 mmol/l’nin altında olması potasyum eksikliğidir. Böbrekler potasyum dengesinin sağlanmasında kilit roldedir. Potasyum fazlası böbrekler tarafından idrar yoluyla atılır ve böylece kan seviyeleri korunabilir.
Potasyum dışkı ve ter yoluyla da atılabilir. İshal, kusma ve diüretik (idrar atıcı) tansiyon ilaçları gibi bazı ilaçlar sıvı kaybının artmasının nedenleridir. Aşırı sıvı kaybı hipokalemi olarak bilinen potasyum eksikliğini de beraberinde getirir.
Potasyum eksikliği hastanede yatan, ishal ve besin emilim bozuklarına neden olabilen Crohn ve ülseratif kolit gibi iltihaplı bağırsak hastalıkları olan kişilerde yaygın olarak görülür.
Potasyum eksikliği genellikle yetersiz gıda sebebiyle olmaz. Çünkü pek çok besin potasyum bakımından zengindir. Aşırı terleme, diüretik ve müshil gibi ilaçların kullanımı, bulantı ve kusma potasyum eksikliğinin en yaygın nedenleridir. Magnezyum eksikliği de potasyum eksikliği ile ilişkilendirilir. Çünkü böbrekler potasyumun yeniden emilmesi ve normal seviyelerde kalmasına yardımcı olmak için magnezyuma ihtiyaç duyar. Bu nedenle magnezyum eksikliği potasyum eksikliğini beraberinde getirir.
Potasyum Eksikliği Nelere Yol Açar?
Potasyum eksikliği en çok kaslarda kendisini hissettirir. Yeterli potasyumun alınamadığı durumlarda hem sinirler hem kaslar sağlıklı çalışamaz ve vücutta sıvı dengesi sağlanamaz. Tansiyon da kontrol altında tutulamaz, böbrek taşı riski ve düşük kalsiyuma yol açar. Aşırı potasyum eksikliği felce kadar götürebilir. 2.5 mmol/l altında olması ciddi bir idrar üretimi, glikoz intoleransı, nefes sorunları, böbrek hastalığı olanlarda bilinç bulanıklığı getirebilir. Aşırı düşük potasyum kalbi etkileyebileceğinden dolayı yaşamı tehdit eder.
Potasyumun Faydaları Nelerdir?
Sinir sinyallerinin iletilmesi, kas kasılmaları, sıvı dengesinde ve çeşitli kimyasal reaksiyonlarda büyük rol oynar. Peki potasyumun sodyumdan farkı nedir? Sodyum da sıvı dengesini sağlar ama potasyum ayrıca kasların kasılması ve normal kan basıncını destekler. Potasyumun düşmesini önlemek önemli. Özellikle yüksek tansiyonu tedavi etmek ve felci önlemek için potasyum düşüklüğü tedavi edilmelidir. Potasyum faydaları şöyle sıralanabilir:
- Potasyum sayesinde kan damarları genişleyerek kan basıncını düşebilir. Kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörü olan yüksek tansiyon ve felç gibi kardiyak risklerden yeterli potasyum ile korunmak mümkün olabilir.
- Düşük potasyum kemiklerdeki kalsiyum kaybına neden olurken idrarla daha fazla kalsiyumun atılmasına, dolayısıyla böbrek taşı oluşumuna yol açabilir. Potasyum böbrek taşı oluşumundan korur.
- Potasyum kemikleri de besler. Kemik yoğunluğunu yüksek tutmak için potasyum dengesini korumak önemli. Kemik erimesine karşılık önlem de yeterli potasyum ile mümkündür.
- Potasyum vücutta su tutulmasını azaltmaya yardımcıdır.
- Kas kütlesinin korunmasında da potasyum etkilidir.
Potasyum İçeren Besinler
Peki potasyum hangi besinlerde bulunur? Potasyum içeren besinler çeşitlidir. Potasyum kaynakları şöyle sıralanabilir:
- Meyveler
- Tahıllar
- Fasulyeler
- Süt ve süt ürünleri
- Sebzeler
Ispanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, üzüm ve muz gibi meyveler, havuç ve patates gibi kök sebzeler, limon ve greyfurt gibi asidik meyveler iyi birer potasyum kaynaklarıdır.
Vücutta Potasyum Değeri Ne Olmalıdır?
Potasyum normal değeri yaşa ve cinsiyete göre değişkenlik gösterir. Günlük potasyum değerlerinin şöyle olması uygundur:
- 0-6 aylık bebeklerde 400 mg
- 7-12 aylık bebeklerde 860 mg
- 1-3 yaş bebeklerde 2000 mg
- 4-8 yaş arası çocuklarda 2300 mg
- 9-13 yaş kız çocuklarda 2300 mg
- 9-13 yaş erkek çocuklarda 2500 mg
- 14-18 yaş kız çocuklarda 2300 mg
- 14-18 yaş erkek çocuklarda 3000 mg
- 19 yaş ve üzeri kadınlarda 2600 mg
- 19 yaş üzeri erkeklerde 3400 mg
- Hamile ve emziren kadınlarda 2800-2900 mg
Günlük potasyum alımının ortalama olarak kadınlarda 2320 mg, erkeklerde 3016 mg olması yeterlidir. Günlük potasyum alımınız bu sayıların altındaysa potasyum eksikliği gelişebilir. Ayrıca doktorunuz kalp kontrolü amacıyla elektrokardiyogram isteyebilir. Potasyum düşüklüğü ve yüksekliği kan testi ile anlaşılabilir.
Potasyum Eksikliği Belirtileri
Potasyum eksikliğinin etkileri, potasyum yüksekliğine göre görece vücutta daha belirsizdir. Potasyum eksikliği belirtileri şunlardır:
- Kas krampları ve güçsüzlük
- Halsizlik
- Kabızlık
- Şiddetli potasyum eksikliği durumlarında kas felci ve düzensiz kalp ritmi
Potasyum eksikliği her zaman belirti vermez. Geçici bir potasyum düşüklüğü olduysa sinyal vermez. Örneğin; ağır bir antrenmandan sonra düşen potasyum yemek yedikten sonra normal seviyesine döner.
Potasyum eksikliği sebebiyle ağızdan potasyum takviyesi almak potasyum yüksekliğine neden olabilir. Potasyum eksikliğini beslenmeyle birlikte gidermeye çalışın.
Günlük Potasyum İhtiyacı Nasıl Karşılanır?
Potasyum içeren yiyecekler tüketilmesi günlük potasyum ihtiyacını karşılamak için genellikle yeterlidir. Örneğin yarım kase kuru kayısı günlük potasyum ihtiyacınızın yüzde 23’ünü, 1 kase mercimek yüzde 16’sını, 1 orta boy yüzde 9’unu karşılar. Mercimek, fasulye, patates, muz, balkabağı, ıspanak, brokoli, avokado, pancar yaprağı, portakal, domates, kavun, badem ve soya sütü, süt ve süt ürünleri, badem, kaju, somon ve tavuk gibi besinleri günlük öğünlerinizde tüketmeye çalışın. Kuru üzüm ve kuru kayısı gibi besinleri de sağlıklı potasyum kaynağı olarak ara öğünlerinizde yiyin. Günlük besinlerden alacağınız en az 400-800 mg kadar potasyum almanız gereklidir. 12 aya kadar olan bebeklerin potasyum ihtiyacı anne sütü ve ek gıdalardan karşılanabilir. Potasyum takviyesi sadece doktor kontrolünde alınmalıdır.
