Ödem Nedir?
Ödem, vücuttaki dokularda aşırı miktarda sıvının birikerek sıkışması sonucu oluşan şişliğe verilen isimdir. Daha çok ellerde, kollarda, ayaklarda, bacaklarda ayak bileğinde ödem vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilir.
Ödem ilaç yan etkisi, hamilelik ya da böbrek hastalığı, konjestif kalp yetmezliği veya karaciğer sirozu gibi altta yatan bir hastalığın sonucu gelişebilir.
Ödem altta yatan bir hastalığın belirtisi olduğu durumda, hastalığın kendisinin ayrıca tedavi edilmesi gereklidir.
Ödem Nasıl Atılır?
Vücuttaki ödem nasıl atılır?
- Tuz tüketimini azaltın,
- Ödemli uzvu kalp seviyesinin üzerinde tutun,
- Masaj yapın,
- Egzersiz yapın,
- Kompresyon çorapları, kolluk ve eldiven kullanın,
- Ödemli bölgeyi temiz ve nemli tutun,
- Ödem, ilaç nedenliyse ödemli ilacınızı doktorunuza danışarak değiştirin,
- Bol su için,
- Ödem atıcı besinler tüketin
Alınacak egzersiz, uzvu yüksek tutmak, masaj ve beslenmeye dikkat etmek gibi birtakım önlemler kişide gelişmiş bir ödemi atmaya, azaltmaya ve geri gelmesini önlemeye yardımcı olabilir. Ancak kişi bakım yöntemlerini denemeden önce, hangisinin kendisi için daha doğru ve sağlıklı sonuçlar sağlayabileceğini doktoru ile konuşmalıdır.
Vücudunuzun ödemden etkilenen bölümündeki kasları, özellikle bacakları egzersiz yaparak hareket ettirmek ve kullanmak, fazla sıvının kalbe geri pompalanmasına yardımcı olabilir. Kişi şişliğin inmesi için sağlıklı bir şekilde yapabileceği egzersizler hakkında doktoru ile konuşmalıdır.
Ödemli Uzvu Kalp Seviyesinin Üzerinde Tutun
Vücudun şişmiş kısmını günde birkaç kez kalp seviyesinin üzerinde tutmak ve bazı vakalarda etkilenen vücut kısmını uyurken daha yüksek seviyede tutmak ödemin inmesine yardımcı olabilir.
Masaj Yapın
Etkilenen bölgeyi kalbe doğru sıkı ama ağrılı olmayan bir şekilde okşayarak masaj yapmak fazla sıvının o bölgeden dışarı çıkmasına yardımcı olabilir.
Kompresyon Ürünleri Kullanın
Uzuvlardan birisinin ödemden etkilendiği bazı vakalarda doktor daha fazla şişliğin oluşmasını önlemek için bireyin kompresyon çorapları, kolluklar veya eldivenler giymesini önerebilir.
Ödemli Bölgeyi Temiz ve Nemli Tutun
Birey ödemden etkilenen bölgeyi temiz ve nemli tutmalı, yaralanmalara karşı özenle korumalıdır. Kuru ve çatlamış ciltler sıyrık, kesik ve enfeksiyon oluşumuna daha yatkındır.
Ödem Attırıcı Besinler Tüketin
Ödem atıcı besinleri de tüketmek faydalı olabilir.
İlacınızı Değiştirin
Ödem ilaç yan etkisi olarak gelişmişse buna neden olmayan bir alternatife geçmek için doktorunuzu mutlaka bilgilendirmeniz gerekir.
Ödem Belirtileri Nelerdir?
- Cilt altındaki dokunun şişmesi,
- Gerilmiş ve parlak bir cilt,
- Parmakla baskı yapıldığında çukur oluşması,
Vücutta ödem belirtileri arasında öncelikle doğrudan cildin altındaki dokunun, özellikle bacak veya kol bölgelerinde şişkin veya kabarık bir hal alması, ciltte gerilme veya parlaklık, cilde birkaç saniye bastırdıktan sonra çukur izi oluşması ile karın boyutunun büyümesi bulunur.
Şişliklerin görüldüğü, gerilmiş ya da parlak bir cildi olan veya cilde parmakla baskı uyguladıktan sonra çukurlaşma gören bireyler doktor randevusu almalıdır. Bu belirtilerin yanı sıra nefes darlığı, solunum güçlüğü ya da göğüs ağrısı çeken bireyler bir an önce tıbbi yardım almalıdır. Bu belirtiler acil tedavi gerektiren pulmoner ödem belirtileri olabilir.
Uzun bir süre sabit oturduktan sonra geçmeyen bacak ağrısı ve şişlik hisseden kişiler de doktora başvurmalıdır. Kalıcı bacak ağrısı ve şişlik, dolaşım sisteminin derinliklerinde derin ven trombozu yani kısaca DVT adı verilen bir hastalığa işaret edebilir.
Ödem Çeşitleri Nelerdir?
Farklı ödem tipleri vardır. Hepsi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Ödem çeşitleri şunlardır:
Periferik Ödem
Bu ödem çeşidi ayaklar, ayak bilekleri, bacaklar, eller ve kolları etkiler. Bu ödemin belirtileri şişme ve harekette zorluktur. Konjestif kalp yetmezliği veya akut akciğer hasarı bu ödemin gelişmesinin nedeni olabilir. Tıbbi bir acil durum anlamına gelebilir çünkü solunum yetmezliği ve hayat kaybına götürebilir.
Pulmoner Ödem
Bu ödem tipi akciğerlerde fazla sıvı biriktiğinde görülür ve nefes almada zorluk yaratır.
Serebral Ödem
Bu ödem beyinde görülür. Belirtileri daha çok baş ağrısı, boyun ağrısı, boyunda sertlik, tam veya kısmi görme kaybı, bilinç ve zihin durumlardaki değişimler, mide bulantısı, kusma ve baş dönmesidir.
Maküler Ödem
Bu ödem türü diyabetik retinopatinin ciddi bir riski olarak gelişir. Gözün merkezi kısmında bulunan makulada şişme meydana gelir. Kişinin merkezi görüşü ve renkleri görüşü değişebilir.
Çukur Ödemi
Periferik ödemde oluşan bu ödemde cilt üzerinde girinti ve çukur oluşturacak şekilde baskı uygulanır.
Periorbital Ödem
Bu ödem göz ve göz çevresinde şişlik oluşması demektir. Bu şişlik kimi durumlarda sıvı birikmesine bağlı olarak oluşup genellikle bir süre sonra iner, herhangi bir hastalığı bağlı geliştiyse alttaki durumun tedavisini gerektirir.
Ödem farklı bölgelerde de oluşur ancak yaygın olarak görülenler yukarıda sayılanlardır.
Ödem Nedenleri Nelerdir?
“Ödem neden olur?” sorusuna verilecek cevaplar çeşitlidir. Çünkü ödeme neden olan çok çeşitli hastalıklar vardır.
- Bir pozisyonda çok uzun süre oturmak veya kalmak,
- Aşırı tuz tüketimi, A
- Adet öncesine ait semptomlar,
- Hamilelik,
- Yüksek tansiyon ilaçları, ağrı kesiciler, steroid ilaçlar, bazı diyabet ilaçları ve östrojenler gibi birtakım ilaçların kullanılması,
- Konjestif kalp yetmezliği,
- Siroz,
- Böbrek hastalığı,
- Böbrekte hasar,
- Bacak damarlarında zayıflık ya da hasar,
- Lenfatik sistemde yetersizlik,
- Uzun süreli ve şiddetli protein eksikliği
- Kacaciğer hasarı,
- Kronik venöz yetmezliği ödeme neden olabilir.
Ödem, vücuttaki en küçük kan damarları olan kılcal damarlar dışarıya sıvı sızdırdığında oluşur. Sızan sıvı, çevredeki dokularda birikerek şişmeye neden olur.
Daha hafif ödem vakaları bir pozisyonda çok uzun süre oturmak veya kalmak, aşırı tuz tüketimi, adet öncesine ait semptomlar sahip olmak ya da hamilelik gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Gebelik sürecinde fetüs ve plasentanın ihtiyaç duyduğu sıvı nedeniyle vücut normalden daha fazla sodyum ve su tutar. Bu, ödem geliştirme riskini artırabilir.
Ödem, yüksek tansiyon ilaçları, ağrı kesiciler, steroid ilaçlar, bazı diyabet ilaçları ve östrojenler gibi birtakım ilaçların kullanımından dolayı ortaya çıkan yan etkilerden birisi olabilir.
Bazı vakalarda ödem, altta yatan daha ciddi bir tıbbi durumun belirtisi olabilir. Ödeme sebep olabilecek tıbbi durumlar arasında konjestif kalp yetmezliği, siroz, böbrek hastalığı, böbrekte hasar, bacak damarlarında zayıflık ya da hasar, lenfatik sistemde yetersizlik ile uzun süreli ve şiddetli protein eksikliği bulunur.
Konjestif kalp yetmezliği olan bireylerin kalbinin alt odacıklarından biri veya her ikisi, kanı etkili bir şekilde pompalama yeteneğini kaybeder. Bu da kanın bacaklarda, ayak bileklerinde ve ayaklarda birikerek ödem gelişmesine yol açabilir. Konjestif kalp yetmezliği karında şişmeye de neden olabilir. Bazı vakalarda bu durum akciğerlerde sıvı birikmesine yani pulmoner ödem gelişmesine neden olabilir ve bu da bireyde nefes darlığı görülmesine yol açabilir.
Böbrek hastalığı geçiren bireylerin dolaşım sisteminden atılamayan fazla sıvı ve sodyum ödeme neden olabilir. Böbrek hastalığına bağlı ödem genellikle bacaklarda ve göz çevresinde ortaya çıkar. Böbreklerde bulunan ve kanın süzülmesine yardımcı olan kılcal damarların hasar görmesi nefrotik sendromla sonuçlanabilir. Nefrotik sendrom sürecinde bireyin kanındaki azalan protein yani albümin seviyeleri damar içinde kalması gereken sıvının dokular arasına kaçmasına ve ödeme neden olabilir.
Karaciğer hasarı yani siroz sonucunda karın boşluğunda ve bacaklarda sıvı birikmesi ödem gelişmesine yol açabilir.
Kronik venöz yetmezliği olan bireylerin, bacak damarlarındaki tek yönlü valfler zayıflar veya hasar görür, bu da kanın bacak damarlarında birikmesine ve şişmeye neden olur. Baldır kaslarında görülen ağrıya eşlik eden ani bir şişlik başlangıcı, bacak damarlarından birinde yer alan bir kan pıhtısına yani derin ven trombozuna bağlı olabilir. Böyle bir durumda derhal tıbbi yardıma başvurulması gereklidir.
Lenfatik sistem vücutta bulunan fazla sıvının dokulardan temizlenmesine yardımcı olur. Bu sistem kanser cerrahisi gibi sebeplerden dolayı hasar görürse ve lenf düğümleri tıkanırsa belirli bir bölgeyi boşaltan lenf düğümleri ve lenf damarları düzgün çalışmayabilir ve bu bölgede ödem gelişebilir.
Bireyin uzun süre boyunca beslenme ile protein almamasından kaynaklanan aşırı protein eksikliği sıvı birikimine ve ödem gelişmesine neden olabilir.
Hangi Hastalıklar Ödeme Neden Olur?
Ödemin tedavi edilmemesi ağrısı giderek artan ve büyüyen şişliklere, arterlerin, damarların, eklemlerin ve kasların esnekliğinde azalmaya, bölgede sertliğe, cilt ülseri riskinde artışa, doku katmanları arasında yara izi oluşumuna, kan dolaşımının azalmasına, kaşıntılı ve rahatsız edici derecede gergin cilde, şişmiş bölgede artan enfeksiyon riskine, ve yürüme zorluğuna yol açabilir.
Ödem Nasıl Önlenir?
Hareketsiz, uzun süre oturulan bir hayat tarzından kaçınarak düzenli egzersiz yapmak ve çok tuzlu yiyecekleri diyet dışı bırakmak bireyin ödem geliştirmesi riskini en aza indirebilir. Yine de bu tedbirler hekim tavsiyesine dayanmalıdır.
Ödem Nasıl Anlaşılır?
Bireyde ödem gelişmesine neyin sebep olduğunun anlaşılması sürecinde doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri soracağı çeşitli sorular ile öğrenmeyi hedefler. Birey gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır. Bu bilgi genellikle ödemin altında yatan nedeni belirlemek için yeterlidir. Ancak bazı vakalarda röntgen, ultrason muayenesi, manyetik rezonans görüntüleme (MR), kan testleri veya idrar analizi gerekli olabilir.
Ödem Nasıl Geçer?
Hafif ödem genellikle kendiliğinden geçer. Özellikle etkilenen uzvu kalp seviyesinden daha yukarı kaldırarak orada bir süre tutmak ödemin inmesine yardımcı olabilir. Daha şiddetli ödem vakalarında ise tıbbi tedavi yöntemlerinin uygulanması gerekebilir.
Ödem Nasıl Tedavi Edilir?
Şiddetli ödem vücudun fazla sıvıyı idrar şeklinde atmasına yardımcı olan ve diüretik (idrar söktürücü) adı verilen ilaçlar ile tedavi edilebilir. En yaygın kullanılan diüretiklerden birisi furosemide içeren ilaçlardır, ancak doktor kişisel tıbbi geçmişinize dayanarak bu tür ilaçların birey için iyi bir seçenek olup olmadığını belirlemelidir.
Ödem tedavisi sürecinde uzun vadeli yönetim tipik olarak şişliğin altında yatan nedeni tedavi etmeye odaklanır. Ödemin ilaç kullanımının bir sonucu olarak oluştuğu vakalarda doktor bireyin reçetesinde bulunan ilaçların dozunda yeni bir düzenlemeye gidebilir veya ödeme neden olmayan alternatif bir ilaç olup olmadığını kontrol edebilir. Ancak bireyler doktor tavsiyesi olmadan kendiliklerinden ilaç kullanımını bırakmamalı ya da kullanmaya başlamamalıdır.
Ödem Atıcı Yiyecekler Nelerdir?
En iyi idrar söktürücü sudur. Böbrek fonksiyonları normal, sıvı alımı doktor tarafından kısıtlanmamış bireyler bol su tüketip bu sayede fazla tuzu vücuttan uzaklaştırarak ödemden kurtulabilir.
“Hızlı ödem söktürücü besinler vardır” demek iddialı olabilir. Ancak ödemi atıcı nitelikli besinler vardır. Bu besinler arasında maydanoz, ıspanak, avokado, kayısı, muz, domates, üzüm, yeşil yapraklı sebzeler, yoğurt, kuru yemişler, somon, zeytinyağıdır.
Ödem söktürücü şekilde beslenmek için magnezyum, potasyum, B vitamini yönünden zengin beslenilmelidir.
Ödem atıcı çay olarak karahindiba çayı tüketilebilir.
Ödem atıcı su içmek isterseniz maydanozlu suyu tercih edebilirsiniz. Maydanozu kaynatıp içmek de ödem attırıcı olarak kabul edilir.
