Yanlış ‘beden algısı’ anoreksiya ve bulumia nervozaya neden oluyor
Özellikle ergenlik döneminde karşılaşılan problemlerden biri de anoreksiya ve bulumia yeme bozukluklarıdır. Yeme bozuklukları, genel olarak vücut şekli ve kiloyla ilgili bir sorun ya da yoğun stres halinde ortaya çıkar. En sık görüldüğü yaş ise 14-18 yaş aralığı ergenlik dönemidir. Hayatı tehdit eden yemek bozuklarından en çok görülenler ‘anoreksiya nervoza’ ve ‘bulumia nervoza’dır. Anoreksiya ve bulumia tek ve hafif bir atakla geçebildiği gibi, iyileşme ve tekrarlamalarla geçebilir ama hayat boyu da sürebilir.
Anoreksiya diyetle başlar
Anoreksiya nervoza ve bulumia nervozanın ergenlik döneminde başlamasının en önemli sebebi, bu süreçte yaşanan bedensel değişimler ve bu değişimlere uyum sağlayamamaktır. Bu dönemde vücuttaki yağ oranı artar, göğüsler belirginleşir ve kalçalar da genişler. Birçok genç kız bu dönemde kilo almaya başlar. Bu durum genci toplumun belirlediği ideal ölçülerden uzaklaştırır. Kilo vermek iyidir; kilo almak, kilolu olmak ise kötü hislerle ilişkilendirilir. Kendilerine sunulan ‘güzellik’ kriterleriyle kendi bedenini kıyaslayan genç, sonunda kendini yetersiz, çirkin hissedip diyet yapmaya başlar. Diyet yapma davranışının, anoreksiya nervoza ve bulumia nervozaya yol açan ortak uyarıcı olduğu vurgulanır. Ayrıca ruhsal açıdan ergenlik dönemi gencin aileden ayrıldığı, birey olmayı öğrendiği ve kendi kimliğini oluşturmaya çalıştığı bir dönem. Bu dönemde genç kız aileye kendi bedeni üzerindeki kontrolün ona ait olduğunu göstermek için bedenini kontrol etme ihtiyacı duyar.
Anoreksiya nervoza nedir?
Özellikle ergenlikteki kız çocukları beden biçimini belirgin şekilde yanlış yorumlarlar. Ne kadar zayıf olurlarsa olsunlar kendilerini yeterince zayıf olarak görmezler. Hayatı tehdit edecek kadar aşırı zayıflık olarak bilinen anoreksiya nevroza yaşayan kişiler, çoğunlukla problemleri olduğunu kabul etmezler. Anoreksiyaya giden yolda çocuklarda şu davranışlar görülür:
- Yaşına ve boyuna göre olması gereken ideal, hatta en düşük kiloda bile olmayı reddederler.
- Normal veya ideal kilodan daha zayıf olurlar. Normal kiloda kalmayı kabul etmezler.
- Kilo almaktan çok korkarlar.
- Kilo almadığına inanmak için aynaya uzun uzun bakarlar.
- Çok zayıf bile olsalar, kilolu olduklarını düşünürler. Zayıflıklarının tehlikeli boyuta geldiğinin farkına varmazlar.
- Kilo vermeye odaklı yaşarlar.
- Yemek, kilo ve diyet saplantıları vardır. Yiyecekleri miktarı aşırı sınırlarlar.
- Kilo alımını engellemek için kusarlar, ishal yapıcı veya su atıcı ilaçlar söktürücü kullanırlar.
- Hasta bile olsalar çok fazla egzersiz yaparlar.
- Büyümek, kadın olmak ve cinsellik konuları kaygı uyandırıcıdır. Kilo vermeyi-zayıf olmayı bu kaygıyla baş etme ve bu kaygıdan çıkmalarını sağlayan bir çözüm yolu olarak görürler.
- Yeme bozukluğu yaşayanlarda adet düzensizlikleri, kas krampları, halsizlik, güçsüzlük, yorgunluk, kalpte ileti sorunları vardır. Ayrıca diş çürümeleri, kırıklar, kuru cilt, kabızlık, tüylenme, beden ısılarında düşüklük olabilir.
Bulumia nervozanın etkileri
Bulumia nervoza, aşırı yeme atakları ve ardından gelen kusmaların ön planda olduğu bir hastalıktır. Bu yeme atakları sırasında yeme davranışı üzerindeki kontrol hissi ortadan kalkar. Zayıflamaya çalışan kızlar, genellikle hafif kilolu ya da normal beden ağırlığındadır, yaklaşık yüzde 10’u da belirgin şekilde kiloludur. Bulumianın alarm verdiği çocuklarda şu davranışlar görülür:
- Kilo dalgalanmalarını sık yaşarlar. Çoğunluğu normal ağırlık aralığının üst sınırında veya hafif kilolu olmalarına rağmen, ideal kilo olarak normal ağırlık aralığının alt sınırını tercih ederler.
- İştah azaltmak için uyarıcı madde kullanabilirler.
- Bazılarının el ve sırtında kusmanın yol açtığı yara izleri oluşur.
- Depresif belirtiler oldukça sık ve şiddetli görülür.
- Mizaç değişkenlikleri yaşayan, kendinden beklentileri yüksek olan, kendisine acımasız ve eleştirel tutum sergilerken reddedilmeye duyarlı, başkalarının onayına gereksinim duyan kişilerdir.
- Impulsif davranışlar sık görülür. Madde ve alkol kullanımı olabilir. Bir kısmında gıda, giysi ve mücevher çalma sorunu görülür.
- Yorgunluk, kilo kaybı, kusma, baş ağrısı, baygınlık, belirsiz karın ağrısı ile düzensiz adet görme belirtileri de ortaya çıkabilir.
- Anoreksiya nervoza ve bulumia nervoza toplumda ‘güzellik’ algısının değişmesiyle birlikte artmıştır. Özellikle televizyon ve reklam dünyasında yaratılan ‘zayıf kadın’ karakterleri ergenlik döneminde kız çocukları için model olarak algılanır. Bu da kilolu olmasalar da kız çocuklarını diyet yapmaya iter. Bunun da sonu anoreksiya ve bulumia olabilir. Anne ve babalar, çocukları için anoreksiya ve bulumia gibi yeme bozuklukları konusunda bilinçlenmeli; gerektiğinde uzmana başvurmalıdır.