Çocuklarda dil gelişimi ve konuşmaya başlama
Çocukluk döneminde dil gelişimi, doğumdan itibaren başlayıp yaşam boyu devam eder. Dil gelişimi; seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını kapsayan becerilerdir. Çocuklarda normal dil gelişimini bilmek onların gelişimlerini takip etmek açısından faydalı oluyor. Ancak her çocuğun aynı hızla gelişmediği ve gelişimde her zaman bireysel farklılıkların olabileceği unutulmamalıdır. Çocuklarda dil gelişimiyle ilgili bilinmesi gerekenler...
Dil gelilişimi, zeka gelişimini etkiliyor
Dil gelişimi, bedensel ve bilişsel gelişime paralel olarak ilerliyor. Bu nedenle dil gelişimini sadece biyolojik olarak açıklamak yeterli değildir. Yenidoğan döneminde (0-6 hafta) bebek refleksif sesler çıkartır. Bunlar, çoğunlukla amaçsız, anlamsız ve rastlantısaldır. Daha sonra bu sesler uyaranların etkisi ile anlamlı bir hale dönüşmeye başlıyor. Çocuğun dili kullanmayı öğrenmesi, gelişimin en önemli göstergelerinden biridir. Zihinsel gelişim ise dil gelişimini hem etkiliyor, hem de ondan etkileniyor. Zihinsel yönden gelişen çocuğun dil becerileri artıyor. Dil becerileri gelişen çocuğun da zihinsel gelişimi hızlanıyor.
‘Baba’ demesi tesadüf mü?
Çocuklarda dil gelişimi; alıcı dil ve ifade edici dil olmak üzere iki temel dönemde inceleniyor.
- Alıcı Dil: Sözel ifadelerin anlaşılmasıdır. Kendisiyle konuşulduğunda konuşanın yüzüne bakabilme, çevresel seslere tepkide bulunabilme, oyun sırasında yüksek sesle gülebilme, gürültülü bir ortamda bir kişinin konuşmasını dinleyebilme gibi becerileri, alıcı dile örnek olarak verilebilir.
- İfade Edici Dil: Düşünce ya da duyguların semboller yardımıyla ifade edilmesidir. Tekrarlı olarak aynı heceleri söyleyebilme (ba-ba, ma-ma), hayvan seslerini çıkarabilme, sesleri ve kelimeleri tekrar edebilme gibi beceriler örnek olarak verilebilir.
Bazı çocuklar neden konuşamaz?
Çocuklarda dil gelişimi bazı durumlarda gecikebiliyor. Söz konusu durumlar şöyle sıralanabilir:
- Algılama güçlüğü
- Dikkat eksikliği
- Konuşma ve işitme organlardaki bozukluklar
- Çevresel faktörler (Uyaran eksikliği, fazla teknolojik aletlerle vakit geçirme vb.)
- Zihinsel yetersizlik
Çocukların konuşması nasıl gelişir?
- Kitap okumak: Uzmanlar, çocuklara 6’ncı aydan itibaren kitap okunmaya başlanabileceğini söylüyorlar. 6 aylık bir bebek tabi ki okunan kitabı anlamayacaktır, ancak duyacaktır. Bebeğinizin sesinizi duyması, onunla ilgilendiğinizin bir göstergesidir. Kitap okuma etkinliği, çocukların duygusal ve kavramsal gelişimini hızlandırıyor. Dil becerilerinin artmasını ve dinleme yeteneğinin gelişmesini sağlıyor. Yapılan çalışmalar, bebeklikten itibaren kitap okunan çocukların daha erken konuştuklarını ve yaşıtlarına göre daha uzun cümleler kurabildiklerini gösteriyor.
- Çocukla konuşmak: Yapılan araştırmalar kendileri ile göz teması kurularak konuşulan çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerinin daha iyi geliştiğini gösteriyor. Anlamayacağı düşünülerek çocuklarla konuşmamak doğru bir yaklaşım değil. Çünkü çocuklar kendileri ile yapılan her türlü teması anlıyorlar. Ayrıca çocuğun yanında uygun selamlamaların, vedalaşma ve nezaket (teşekkür ederim vb.) kelimelerinin kullanılması, çocuğun da bu kelimeleri daha çabuk öğrenmesini sağlıyor.
- Diğer çocuklarla etkileşim: Çocuklar model alarak öğrendikleri için sosyal ortamlar onlar için iyi bir öğrenim yeridir. Çocuğun özellikle diğer çocuklarla olan etkileşimi, dil becerilerini hızlandırıyor ve geliştiriyor. Dil gelişimi geri olan çocuklar kreşe, okul öncesi eğitime gittiklerinde birden kelime sayıları artıyor ve dil becerileri gelişiyor. Yine yaşıt akraba çocukları ile bir arada bulunmak, dışarıda, parkta başka çocuklarla bir araya gelmek de dil gelişimini hızlandırıyor.
- Oyun oynamak: Çocukların oyuncaklarıyla bir oyun kurmaları ve o sıradaki rolleriyle ilgili konuşmalar yapmaları desteklenmeli. Ailece oyun oynamak veya onun başka çocuklarla oyun oynaması da dil gelişimi açısından faydalı oluyor.
- Teknolojik aletlerden uzak tutmak: Özellikle televizyondan bazı kelimelerin, şarkıların öğrenildiği düşünülse de teknolojik aygıtlar çocuğun içine dönmesine neden olarak dil gelişimine negatif yönde etki yapıyor. Özellikle tabletle, telefonla oynayan çocuklar dakikalarca uyaranlardan uzak kalıyor. Bu aletlerle çok uzun zaman geçiren çocuklarda dil yönünden tembellik gelişiyor.
- Parmak kuklalar, şarkılar, tekerlemeler: Çocuklar rutini sever. Tekrarlar onlar için öğretici oluyor. Bu yüzden parmak kuklalar ile oyunlar, şarkılar, tekerlemeler çalışmak, çocuklarda hem öğrenmeyi hem de dil becerilerini hızlandırıyor.
- Uzman yardımı: Çocuğunuzun dil gelişimiyle ilgili bir şüpheniz varsa, onu diğer çocuklarla kıyaslamak yerine bir uzmandan yardım almak size yardımcı olacaktır.
